نگاهی اجمالی به فاجعه خان شیخون

یک اتفاق کاملا وحشتناک و قبیح و در عین حال عجیب و دور از انتظار رخ داد. شهرک خان شیخون در حومه ولایت ادلب سوریه، درست ساعت هفت و سی دقیقه صبح روز ۱۵ حمل، شاهد یکی از بزرگترین فجایع تاریخ جنگ سوریه بود.
جنگنده ها بر فراز این شهر به پرواز درآمدند و مواضع مشخصی را بمباران کردند و زمانی که اوضاع حالت عادی به خود گرفت کشته ها و مجروحین در حالی به بیمارستان منتقل شدند که شواهد از یک حمله شیمیایی قوی به این منطقه حکایت می کرد.
۱۲۰ نفر کشته شده بودند که در اظهارات اولیه، علت مرگ بیشتر آنها خفگی بر اثر گاز سارین عنوان شد. بیشتر از ۳۰۰ نفر دیگر در بدترین شرایط ممکن به بیمارستان منتقل شدند. بیمارستانی که دوباره قبل از ظهر همان روز، شاهد اصابت چند راکت از طریق هواپیماهای جنگی بود که این حمله تلفات را افزایش داد.
پنجمین دور از مذاکرات صلح سوریه با ابتکار سازمان ملل و با شرکت نمایندگان دولت سوریه و مخالفان در تاریخ یازدهم ماه جاری در جنوا برگزار شد. گرچه لحن طرفین خوشایند و دلگرم کننده نبود و یک طرف خواهان کناره گیری اسد از قدرت بود و دیگری طرف مقابل را به "مزدور"ی متهم می کرد.
استفان دیمیستورا گماشته سازمان ملل در امور سوریه در نشستی مطبوعاتی صرفنظر از بی نتیجه ماندن پنجمین دور مذاکرات، باز هم ابراز امیدواری کرد که نفس تداوم این نشست ها خود مایه دلگرمی است. به گفته دیمیستورا؛ طرفین دست کم این را قبول کرده اند که جنگ راه حل نیست و به دنبال راهکارهایی عملی برای پایان خشونت ها هستند.
دولت سوریه و مخالفین ظرف همین ماه دوباره آماده برگزاری ششمین نشست سه جانبه با حضور نماینده سازمان ملل می شدند و این نشان می داد که جریان جلسات برگزار شده چندان هم بی نتیجه نبوده است.
اما درست زمانی که طرح جدید برای نشست آینده در حال پی ریزی است؛ اتفاقی رخ می دهد که به شدت موضع دولت سوریه را با چالش مواجه کرده و شورای امنیت سازمان ملل را به دولت اسد حساس و مشکوک می کند.
اینکه فاجعه خان شیخون، دقیقا با حمله هوایی چند جنگنده ( که هنوز هویت آن شناسایی نشده) مصادف بوده یا بنا به باور برخی، محصول بمب افگنی همین هواپیماها بوده؛ تا جایی مورد تایید بسیاری قرار گرفته است. شمار اندکی هستند که دولت سوریه را فارغ از مسوولیت این حمله می دانند و بسیاری بر این عقیده اند که بدون هیچ شک و شبهه ای دولت اسد مسوول این رویداد است.
اما چرا دقیقا در شرایطی باید این اتفاق روی دهد که دولت اسد تمام تلاش خود را برای تبارز یک چهره ی مصلح گرایانه و مورد پسند در سطح جهانی می کند. آیینه روشن آن هم نشست های زنجیره ای صلح این کشور است.
آیا می توان این را پذیرفت که دولت سوریه در شرایط کنونی برای سرکوبی مخالفین خود، اقدام به حمله به منطقه ای کند که عمده ساکنان آن را غیرنظامیان تشکیل می دهند و با کمال ناباوری، از بمب های شیمیایی نیز استفاده کند؟!
دولت اسد از روی حقیقت یا کذب، مدعی است که تمامی سلاح های شیمیایی خود را نابود کرده و سازمان جهانی منع سلاح های شیمیایی نیز در راس این پروسه قرار داشته است. حال با وجود فشارهای بین المللی و موقعیت حساس کنونی، دست به کاری بزند که هم ثابت کند سلاح شیمیایی در اختیار دارد؛ هم دست نهادهای حقوق بشری را برای انتقاد بیشتر بگشاید و هم مذاکرات صلح جاری را با چالش مواجه کند.
باید یادآوری کرد که فحوای این مقال در دفاع از هیچ شخص یا دولتی تاکید ندارد و نیت، بررسی فاجعه اخیریست که یقینا بیش از هر کسی، دامن گیر مردمی است که این اتفاق را صبح روز ۱۵ حمل لمس کرده اند.
دولت سوریه اعلام کرده که این حمله کار آنها نیست و جهان شاهد است که آنها تمامی سلاح های شیمیایی خود را نابود کردند.
وزارت دفاع روسیه نیز اعلام کرده است که این حمله هوایی کار آنها نبوده اما یقین دارد که حادثه "دردآور" در این منطقه، ناشی از انفجار یک انبار مهمات شیمیایی بوده که در اختیار مخالفین اسد قرار داشته است.
شورای امنیت سازمان ملل امروز جلسه فوق العاده خود را برگزار کرده و در این مورد تصمیم خواهد گرفت. استفان دیمیستورا نماینده سازمان ملل در امور سوریه نیز با تایید این مطلب که "این حادثه در پی حمله هوایی رخ داده و شکی در آن نیست" گفته است که شورای امنیت و سازمان منع استفاده از سلاح های شیمیایی به صورت مستقیم باید ماموریت تحقیق پیرامون این مساله را به عهده بگیرند.
آنچه بدیهی است؛ رخ داد اخیر به شدت موقعیت سیاسی دولت اسد را در جهان سست کرده و این مساله قدرت مانور مخالفین با هماهنگی غرب را افزایش خواهد داد. مگر اینکه اصل قضیه به زودی افشا شده و این آشکار شدن هم اتهامی جدید و محرز را به پای اسد ننویسد.
الیاس کاتب _ خبرگزاری جمهور