سقوط قندوز؛ از برتری نظامی تا برد سیاسی

ملا اختر منصور؛ رهبر طالبان پس از تصرف قندوز از افرادش خواسته که توجه خود را بر حفاظت از افراد غیرنظامی و دارایی آنها متمرکز کنند.
او به ساکنان شهر اطمینان داده که نیروهای تحت فرمان او نیتی برای تعرض به دارایی شخصی مردم، قتل بدون محاکمه، غارت و نقض حریم شخصی مردم ندارند.
مقام‌های امنیتی هم گفته‌اند که عملیات نظامی برای بیرون راندن طالبان از شهر قندوز آغاز شده است.
صدیق صدیقی؛ سخنگوی وزارت داخله گفته که طالبان از بخشی از شهر قندوز بیرون رانده شده و وزارت دفاع هم گفته که مقر فرماندهی پولیس و زندان شهر به دست نیروهای دولتی افتاده است.
شهر استراتژیک قندوز دیروز به تصرف گروه طالبان درآمد.
طالبان پس از ورود به شهر، دفتر یوناما، بخشی از فرماندهی پولیس، دادگاه، دادستانی، اداره برق و پاسگاه‌های امنیتی را به آتش کشیدند.
ساختمان رادیو و تلویزیون خصوصی "روشنی" هم آتش زده شده است.
شاهدان عینی گفته‌اند که اموال، اسناد و امکانات دفاتر دولتی نیز به غارت رفته است.
در این تردیدی نیست که آنچه در قندوز روی داد، تکان دهنده و هولناک بود. این نخستین بار در ۱۵ سال گذشته است که طالبان موفق می شوند مرکز یکی از ولایات مهم را تصرف کنند.
این در حالی است که در قندوز هرگز امکان وقوع چنین رویدادی، منتفی نبوده است؛ زیرا پیش از این نیز طالبان بارها توانسته اند چندین ولسوالی این ولایت را تصرف کنند و حتی باری برای سلطه بر مرکز شهر نیز تلاش کردند.
با این حساب و به رغم چنین پیشینه ای و در حالی که مقام های ارشد امنیتی به خوبی می دانستند که سقوط قندوز در دستور کار استراتژیست های نظامی طالبان و حامیان خارجی آنها قرار دارد، چرا چنین زمینه ای برای آنها فراهم شد و طالبان توانستند پس از ۱۲ ساعت درگیری و در دو مرحله عملیات نظامی، بر مهم ترین مراکز دولتی در قندوز از ساختمان فرماندهی پولیس تا دفتر یوناما و زندان این ولایت، سیطره پیدا کنند و نیروهای دولتی را عقب برانند؟
دلیلی وجود ندارد که نشان دهد نیروهای طالبان در تصرف قندوز، نسبت به نیروهای امنیتی این ولایت، از برتری نظامی برخوردار بوده اند.
طالبان در گذشته نیز نشان داده اند که با استفاده از حجم سنگین نیروی انسانی، در جبهه های نبرد، پیشروی می کنند و موفقیت هایی نیز به دست می آورند. این در حالی است که نیروی مقابل، ممکن است از برتری نظامی کیفی محسوسی نسبت به آنها برخوردار باشد؛ اما نبود یک فرماندهی مقتدر و بابرنامه، عدم پشتوانه قدرتمند و پایدار از مرکز، ضعف روحیه جنگندگی و وفاداری به اصول ارزشی که یک نیرو را وادار به جنگیدن می کند و احتمالا وجود حلقه هایی که اراده جنگ واقعی با تروریزم را ندارند، از عواملی است که جبهه مقابل طالبان را به عقب نشینی وادار می کند.
در قندوز نیز احتمالا عوامل یادشده اثرگذار بوده است.
یکی دیگر از دلایلی که به زودی ثابت خواهد کرد طالبان نسبت به نیروهای امنیتی دولتی، از برتری کیفی نظامی برخوردار نیستند و اصولا برتری نظامی عامل اصلی سقوط قندوز نبوده است، این است که قندوز به زودی از نیروهای طالبان بازپس گرفته خواهد شد.
این رویه در مورد سایر مناطقی که پیش از این به دست طالبان سقوط کرده نیز صادق بوده است و این نشان می دهد که اگر اراده ای برای جنگیدن و مبارزه با تروریزم وجود داشته باشد، اگر نیروهای امنیتی انگیزه و روحیه لازم برای جنگیدن را پیدا کنند، اگر ارزش هایی که آنها را به جنگی خودخواسته و بااشتیاق وادار کند، به وجود بیاید و اگر اردوی مدافعان طالبان و تروریزم در درون دستگاه های دولت و نیروهای امنیتی، تضعیف شود، تروریزم اصولا نیرویی شکست ناپذیر و قدرتمند نیست و می توان آن را با سرعت و قدرتی باورنکردنی، زمینگیر کرد و شکست داد؛ مشروط بر آنکه لوازم و شرایط پیشگفته به خوبی و به صورت کامل تامین شوند؛ اما چیزی که با سقوط قندوز روی داد این بود که متاسفانه این لوازم و شرایط، بیش از هر زمان دیگری آسیب دید و درهم شکست.
طالبان به دلیل نداشتن برنامه های مدیریتی و قدرت نظامی نگهداری مناطق اشغال شده، نخواهند توانست قندوز را برای مدتی طولانی، حفظ کنند؛ اما رویداد سقوط قندوز، به لحاظ سیاسی و تبلیغاتی آنها را برنده کرد و دولت وحدت ملی را در سالگرد یکسالگی اش با شکستی سخت و رسواگرانه روبرو نمود.
اکنون جبران تبعات سیاسی و تبلیغاتی این شکست برای سران حکومت وحدت ملی بسیار سخت تر از تصرف دوباره قندوز است.
عبدالمتین فرهمند- خبرگزاری جمهور