داس‌های خود را با کلوخ تیز نکنید!

در حال حاضر؛ شمار رسانه‌های فعال تصویری، صوتی و چاپی در افغانستان چشم‌گیر و بی‌پیشینه است. تلویزیون‌های خصوصی زیادی در افغانستان فعالیت دارند، که به نشر برنامه‌های مختلف می‌پردازند. در این میان؛ تلویزیون‌های خصوصی در افغانستان، برنامه‌های سیاسی زیادی را برای مخاطبان خود در شب و روز به نشر می‌رسانند. در این برنامه‌ها، مسایل و تحولات سیاسی روزمره‌ی افغانستان با حضور افرادی تحت عنوان آگاه امور سیاسی، کارشناس مسایل سیاسی، عضو حزب سیاسی، عضو مجلس نمایند‌گان، عضو مجلس سنا، استاد دانشگاه و... به بحث و بررسی گرفته می‌شوند.
اگر برنامه‌های سیاسی تلویزیون‌های خصوصی افغانستان به درستی مورد بررسی و تدقیق قرار گیرند، مشاهده خواهد شد که بیشتر این برنامه‌ها، نواقص زیاد و فاحشی دارند. بخش زیادی از این نواقص در برنامه‌های سیاسی، منوط به کارگزاران و مدیران تلویزیون‌های خصوصی می‌باشد. برای مثال، بسیاری از مجریان برنامه‌های مزبور، فاقد دانش ژورنالیستی و سیاسی هستند. آنان پرسش‌های کلیشه‌ای، تکراری و بی‌اهمیت را بارها از مهمانان برنامه می‌پرسند، تمرکز فکری ندارند، جانبداری می‌کنند، در تقسیم وقت میان مهمانان عدالت را رعایت نمی‌کنند و از قدرت بیان و فصاحت کلام برخوردار نمی‌باشند. در این قسمت، مدیران ارشد تلویزیون‌های خصوصی مسئول هستند. مدیران می‌توانند مجریان مستعد، مجرّب، متخصص و هوشمند را برای اجرای این برنامه‌ها استخدام کنند؛ با توجه به این که چنین افراد در جامعه ما زیاد هستند و مشتاق گردانندگی برنامه‌های سیاسی در تلویزیون‌ها نیز می‌باشند.
این یک واقعیت است که عوامل متعددی موجب بی‌کیفیت‌گردیدن برنامه‌های سیاسی شماری از تلویزیون‌های خصوصی شده است. به علاوه‌ی مورد فوق(مجریانی که از دانش ژورنالیستی و سیاسی و... برخوردار نیستند)؛ یکی از عواملی که کیفیت این چنین برنامه‌ها را به شدت تقلیل می‌دهد، حضور یک تعداد افرادی است که به عنوان مهمان در این برنامه‌ها حضور پیدا می‌کنند. دیده می‌شود که تعداد زیادی از مهمانان این برنامه‌ها؛ فاقد دانش، اگاهی و تحلیل علمی- سیاسی هستند. از سخنان شمار زیادی از مهمانان این برنامه‌ها که تحت عنوان اگاه امور سیاسی، کارشناس سیاسی و... حضور می‌یابند، به درستی می‌توان به سطح تحلیل، اگاهی و دانش آنان پی بُرد. بسیاری از آن‌ها، اگاهی چندانی از موضوع مورد بحث ندارند، سخنان آنان از نظم و تسلسل علمی برخوردار نیست و تحلیل‌های بدیهی وایدئولوژیک دارند، تا تحلیل‌های مبتنی بر واقعیت‌ها و تحقیق.
اغلب سخنان مهمانان در برنامه‌های سیاسی تلویزیون‌های خصوصی، فاقد استدلال می‌باشد. تعدادی از مهمانان در هنگام سخن‌گفتن سعی می‌کنند برای نظریات بدیهی و فوری خود پایه و مبنای ایجاد کنند؛ از سخنان آنان این‌طور برداشت می‌گردد که یک دقیقه هم قبل از آمدن در برنامه در خصوص موضوع مورد بحث فکر نکرده‌اند.
متأسفانه برخی از مهمانان این برنامه‌ها، آداب بحث و مناظره را هم رعایت نمی‌کنند، به نوبت حرف نمی‌زنند، هنگامی که مجری یا یکی دیگر از شرکت‌کننده‌گان برنامه سخن می‌گویند، به سخنان متکلم گوش نمی‌دهند و حتی بخاطر توجیه سخنان و نظریات خود و تحت تأثیرقراردادن طرف، خنده‌های تمسخرآمیز نیز می‌کنند.
هم‌چنین دیده چندین بار دیده شد که شماری از مهمانان در برنامه‌های سیاسی تلویزیون‌های خصوصی کشور، به طور آشکار و مستقیم مجری یا یکی از مهمانان شرکت‌کننده در میزگرد را تهدید به مرگ می‌کنند. نگارنده این مقاله خود شاهد بودم که در برنامه‌‌ی سیاسی یکی از تلویزیون‌های مشهور خصوصی، باری یکی از شرکت‌کنندگان که ادعاهای زیادی هم دارد، وقتی که در میدان منطق در برابر مهمان دیگری کم آورد و بی‌منطقی‌اش نمایان شد، دست به جیب خود بُرد و تفنگچه‌اش را از جیبش بیرون کرد و مهمان را که در کنارش نشسته بود، تهدید به مرگ می‌کرد.
به نظر می‌رسد که حضور افراد بی‌سواد، کم‌سواد و آنانی که با حضور در میزگردها و مصاحبه‌های تلویزیونی، از موقف خود سؤاستفاده می‌کنند، در گام اول به زیان خود رسانه‌ای است که از این افراد دعوت بعمل آورده و با این کار بر اعتبار خود صدمه وارد نموده است.
از مدیران و تهیه‌کنندگان برنامه‌های سیاسی تلویزیون‌های خصوصی تمنا می‌شود که از دعوت چنین افراد در برنامه‌های خود خوداری ورزند و برای این قماش افراد؛ فرصت هتاکی، سؤاستفاده، دامن‌زدن به نفاق ملی و دیگر بدی‌ها را فراهم نسازند. خوشبختانه افراد آگاه به امور سیاسی و دارای دانش‌‌های سیاسی که از قدرت تحلیل و تجزیه‌ی خوب هم برخوردار هستند، در جامعه ما زیاد می‌باشند. تلویزیون‌ها سعی کنند فرصت را در اختیار همچون افراد بگذارند، تا مخاطبان بتوانند چیزی را حاصل کنند و وقت آن‌ها به هدر نرود.
تلویزیون‌های خصوصی نباید هر نوع برنامه را به دست نشر بسپارند، بلکه باید به فکر ارایه برنامه‌های خوب باشند و منفعت مخاطب و جامعه را از نشر هر نوع برنامه‌های خود در نظر داشته باشند. تلویزیون‌های خصوصی نباید داس‌های خود را با کلوخ تیز کنند و تریبون افراد بیمار، متعصب، هنجارشکن، مسئولیت‌گریز و نااگاه شوند.
نشر برنامه‌های بی‌کیفیت سیاسی و با حضور افرادی که شایستگی حضور در این برنامه‌ها را ندارند، به هیچ عنوان موجب افزایش اعتبار رسانه‌ها نخواهد گردید. رسانه‌ها بخصوص تلویزیون‌ها با نشر برنامه‌های تخصصی، مفید، امیدبخش و مبتکرانه می‌توانند جایگاه و نقش خود را در جامعه تعیین کنند، نا با مبدل‌شدن به تریبون افراد معلوم‌الحال.
احمدارشاد خطیبی- استاد دانشگاه
ارسالی به خبرگزاری جمهور