جای خالی درانی؛ برنامه بعدی پاکستان چیست؟

پس از شش هفته از برکناری آصف درانی؛ نماینده ویژه پیشین پاکستان در امور افغانستان، دولت این کشور تاکنون اقدامی برای انتخاب جانشین او انجام نداده است.

 

اکسپرس تریبون گزارش داده که پاکستان با عدم تعیین نماینده ویژه در امور افغانستان، در پی کاهش تعامل با طالبان است.

 

اکسپرس تریبون در گزارش خود گفته که مقام‌های وزارت خارجه پاکستان باور دارند که با وجود محدودیت‌های کنونی، می‌توانند بدون نیاز به یک نماینده ویژه، امور مربوط به افغانستان را پیش ببرند.

 

کاملا واضح بود که انتظارات اولیه از آصف درانی؛ نماینده ویژه پاکستان در امور افغانستان برای ترمیم روابط اسلام آباد با کابل بیهوده بود. او نتوانست با رهبران ارشد طالبان ارتباط برقرار کند، با ارتش پاکستان به مشکل خورد و موضع‌گیری‌های او درباره چالش‌های بزرگی که بر روابط دوطرف سایه افکنده بود درانی را از رهبران طالبان دور کرد و بسیاری از تصمیم گیران در راس رژیم طالبان به او به عنوان یک عنصر نامطلوب نگاه می‌کردند.

 

به عبارت دیگر، درانی نتوانست شکاف‌های روزافزون در روابط اسلام آباد و رژیم طالبان را ترمیم کند و کانال‌های جانبی برای حفظ روابط راهبردی میان دوطرف و واداشتن رهبران طالبان به پاسداشت حمایت‌های بی‌دریغ پاکستان از این گروه در دوران جنگ آن با دولت پیشین را باز کند و فعال نگه دارد.

 

در اواخر دوران ماموریت خود، آقای درانی حتی تلاش کرد تا هر نوع تنش در روابط پاکستان و طالبان را انکار کند؛ اما این تلاش دیرهنگام هرگز به نتیجه نرسید؛ زیرا او از چشم جنرال‌های مسلط بر ارتش پاکستان که تصمیم گیرنده اصلی در حوزه روابط خارجی این کشور به ویژه در قبال افغانستان هستند، افتاده بود و از جانب دیگر، طالبان نیز به او به عنوان یک مهره تاثیرگذار و دوست افغانستان اعتماد نمی‌کردند.

 

البته نباید انکار کرد که بخشی از عوامل ناکامی در ماموریت خود برای ترمیم روابط آسیب دیده اسلام آباد با رژیم طالبان به اراده بازیگران غیرسیاسی در خود پاکستان مربوط می‌شود. واقعیت این است که آصف درانی نماینده نظامیان در حوزه افغانستان نبود. او توسط دولت غیرنظامی اسلام آباد منصوب شده بود، دیپلمات به حساب می‌آمد، زبان نظامیان را نمی‌دانست و با سیاست‌ها و اهداف آنان در قبال افغانستان همدلی نشان نمی‌داد.

 

با این حال، انتظار نمی‌رفت که برکناری آصف درانی از سمت نمایندگی ویژه پاکستان در امور افغانستان به معنی حذف کامل این تشکیلات باشد. با توجه به نقش و اهمیتی که افغانستان در سیاست خارجی و امنیت ملی پاکستان دارد پیش بینی می‌شد که به زودی چهره‌ای نزدیک به ارتش و سازمان جاسوسی پاکستان عهده‌دار ماموریت آصف درانی شود.

 

اما آنگونه که رسانه‌های پاکستانی گزارش می‌دهند کلیت تشکیلات نمایندگی ویژه پاکستان در امور افغانستان با برکناری آصف درانی منحل شده و این نشان می‌دهد که راهبرد اسلام آباد در قبال رژیم طالبان در حال تغییر است. 

 

البته این بدان معنا نیست که افغانستان از فهرست اولویت‌های سیاست خارجی و امنیت ملی پاکستان خارج می‌شود؛ بلکه شاید یکی از اهداف اصلی این اقدام کاهش سطح روابط با طالبان و بازبینی تعامل استراتژیک پاکستانی‌ها با این گروه باشد؛ چیزی که در ارزیابی تحلیلگران پاکستانی نیز بازتاب یافته است.

 

در این میان اما یک رویداد دیگر نیز ممکن است بر تصمیم پاکستان در حذف تشکیلات نمایندگی ویژه این کشور در امور افغانستان تاثیر گذاشته باشد و آن حذف تشکیلات مشابه در وزارت خارجه امریکاست. گفته می‌شود که با پایان ماموریت توماس وست؛ نماینده ویژه وزارت خارجه امریکا در امور افغانستان، این تشکیلات در وزارتخانه یادشده به طور کامل برداشته شده و از این پس امریکا هیچ فردی را به عنوان نماینده ویژه خود در امور افغانستان منصوب نخواهد کرد.

 

تصمیم امریکا هم نشان می‌دهد که افغانستان دیگر یک اولویت استراتژیک برای سیاست خارجی ایالات متحده محسوب نمی‌شود. اگرچه سخنگویان دولت امریکا این ارزیابی را مردود می‌دانند و تاکید می‌کنند که افغانستان همچنان یکی از اولویت‌های اصلی سیاست خارجی این کشور محسوب می‌شود. 

 

کارشناسان اما می‌گویند که با پایان ماموریت خائنانه زلمی خلیلزاد مبنی بر سرنگونی نظام جمهوری و واگذاری قدرت به طالبان به منظور تسهیل خروج مصون نیروهای امریکایی از افغانستان و نیز اطمینان واشنگتن از پیشبرد پروژه‌های استعماری ایالات متحده توسط رژیم طالبان، ادامه کار تشکیلاتی به نام نمایندگی ویژه وزارت خارجه این کشور در امور افغانستان موضوعیت ندارد.

 

این استدلال اما درباره پاکستان صدق نمی‌کند؛ بلکه بالعکس نشانگر آن است که انتظارات و ارزیابی‌های مقامات پاکستانی و جنرال‌های راولپندی از ادامه کار نماینده ویژه این کشور در امور افغانستان محقق نشده و آنان از این پس احتمالاً بر روابط و شیوه تعاملات خود با طالبان تجدید نظر خواهند کرد؛ اتفاقی که بر اساس آنچه در حال حاضر میان دوطرف جریان دارد نه تنها پیام آور بهبود روابط نیست؛ بلکه ممکن است زمینه ساز تشدید تنش و تقابل‌های بیشتر میان دو متحد قدیمی باشد.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور