گفتگوهای مستقیم طالبان و مخالفان؛ آیا صلح در دسترس است؟

الماس زاهد؛ رئیس کمیته صلح شورای عالی مقاومت ملی برای نجات افغانستان، می‌گوید این شورا پس از نشست‌های متعدد با طالبان به صلح در افغانستان امیدوار شده است.

 

آقای زاهد گفت که نتایج این مذاکرات تا سه ماه آینده اعلام خواهد شد.

 

او گفت که این شورا با دیپلمات‌های امریکایی برای افغانستان بیش از یک ساعت درباره مذاکرات با طالبان گفتگو کرده است.

 

او افزود که این گفت‌وگوها منجر به شکل‌گیری حکومتی خواهد شد که طالبان نیز جزو آن خواهد بود. به گفته آقای زاهد، «اگر طالبان این فرصت را از دست دهند، مانند اشرف غنی از قدرت حذف خواهند شد».

 

این نخستین بار در سه سال گذشته است که مخالفان طالبان از گفتگوهای مستقیم با این رژیم برای آینده سیاسی و امنیتی افغانستان خبر می‌دهند.

 

به باور کارشناسان، این گفتگوها از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا بن‌بست سیاسی در سه سال گذشته و عدم شناسایی رسمی رژیم طالبان از سوی جامعه جهانی، ابهام درباره آینده سیاسی و امنیتی کشور را تشدید کرده است.

 

طالبان امیدوار بودند که با کنار زدن مخالفان سیاسی خود و بیرون راندن آنها از کشور و قبضه کامل قدرت در تبانی با امریکا و شماری از کشورهای همسایه و منطقه به مرور بتوانند مشروعیت سیاسی کسب کنند و بدون نیاز به راه اندازی گفتگوهای ملی صلح با سایر بازیگران و جریان‌های سیاسی و قومی حاکمیت یکجانبه خود بر مردم افغانستان را تثبیت سازند.

 

سه سال بلاتکلیفی، بن‌بست و بی سرنوشتی اما نشان داد که این هدف رویایی بیش نیست و بدون دستیابی به یک راه حل صلح‌آمیز سیاسی میان طالبان و مخالفان آنها هیچ تضمینی برای بقای رژیم طالبان و استقرار ثبات سیاسی در افغانستان وجود ندارد.

 

با این وجود به جز بی‌میلی و اطمینان طالبان از توانایی خود برای تثبیت سیطره و حاکمیت شان بر مردم افغانستان بدون نیاز به سازش و تبانی با مخالفان سیاسی خود، یک مانع عمده دیگر نیز در مسیر راه‌اندازی گفتگوهای ملی صلح وجود داشت و آن بی توجهی عمدی جامعه جهانی و در راس آن ایالات متحده امریکا به جریان‌های مخالف طالبان بود.

 

در سایه این بی‌توجهی، مخالفان سیاسی و قومی طالبان به طور کامل از معادلات مربوط به افغانستان در سطح جهانی حذف شدند. هیچ نماینده ای از آنها در نشست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی مرتبط با افغانستان دعوت نمی‌شد، فراخوان‌ها درخواست‌ها و موضع‌گیری‌های مخالفان سیاسی طالبان هیچگاه مورد توجه جدی جامعه جهانی قرار نمی‌گرفت.

 

این وضعیت تا حدود زیادی به طالبان اطمینان خاطر داده بود که آنها حاکمان بلامنازع افغانستان هستند و دیر یا زود به شناسایی رسمی و مشروعیت جهانی دست خواهند یافت.

 

سه سال پس از این رویداد اما مشخص می‌شود که این توهم عملیاتی نیست و طالبان نمی‌توانند به طور یکجانبه بر تمام مردم افغانستان حکومت کنند و برای حاکمیت خود مشروعیت به دست آورند.

 

بنابراین انتظار می‌رود که گفتگوهای تازه صلح میان طالبان و مخالفان سیاسی آنها با حمایت ضمنی بازیگران بین المللی از جمله سازمان ملل متحد و ایالات متحده امریکا راه را برای گشایش سیاسی در کشور و در نهایت تشکیل یک دولت فراگیر ملی هموار سازد.

 

با این حال اما در حال حاضر به جز آغاز مذاکرات مستقیم میان طالبان و مخالفان آنها در شورای مقاومت ملی برای نجات افغانستان هیچ نکته‌ای امیدوارکننده دیگری وجود ندارد که اطمینان دهد گفتگوهای جاری در نهایت به نتیجه مورد انتظار منجر خواهد شد.

 

همانگونه که در بالا نیز اشاره شد یکی از موانع جدی، نگرانی از عدم حمایت جامعه جهانی و به ویژه امریکا از گفتگوهای صلح میان طالبان و مخالفان آنها می‌باشد. دست کم در حال حاضر نشانه‌ای وجود ندارد که تایید کند امریکا خواستار اصلاح ساختار سیاسی طالبان به نفع مردم افغانستان و سایر بازیگران سیاسی و قومی است و این همان چیزی است که ممکن است بر نتایج قابل انتظار گفتگوهای جاری سایه بیاندازد و مانع تحقق اهداف تعیین شده آن شود.

 

مساله دیگر هم این است که طالبان رسماً گفتگوهای مستقیم با مخالفان خود را تایید نکرده‌اند و از آمادگی خود برای استقرار صلح سراسری و شکیل یک دولت ملی با مشارکت همه طرف‌ها اطمینان نداده‌اند.

 

مقامات و رهبران طالبان پیش از این بارها تصریح کرده‌اند که رهبران مخالف آنها می‌توانند به عنوان «شهروندان عادی» به افغانستان بازگردند، امنیت و مصونیت آنها از سوی طالبان تضمین می‌شود؛ اما هیچ برنامه‌ای برای بازگشت آنها به قدرت وجود ندارد.

 

در صورتی که این موضع همچنان پابرجا باشد هرگونه گفتگوی سیاسی برای آینده افغانستان با طالبان بیهوده خواهد بود.

 

بنابراین برگزاری گفتگوهای مستقیم میان شورای مقاومت ملی برای نجات افغانستان با طالبان یک گام مثبت در مسیری دشوار و طولانی به حساب می‌آید؛ اما دستیابی به صلح پایدار و توافق بر تشکیل یک دولت فراگیر ملی که طالبان تنها بخشی از آن باشند نه همه آن، در شرایط کنونی خوش‌بینانه به نظر می‌رسد.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور