آیا طالبان از درون متلاشی می‌شوند؟

در حالی که همواره گزارش‌هایی از اختلافات میان‌گروهی طالبان منتشر شده، الجزیره هم در تحلیلی از اختلاف میان طالبان خبر داده و گفته که این اختلاف‌ها پس از توشیح قوانین اخیر طالبان افزایش یافته و قندهار در موضع برتر قرار دارد.

 

الجزیره با نشر تحلیلی تازه‌ گفته: «صدور قوانین سختگیرانه از سوی وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان، اعتراضات بسیاری را چه در داخل و چه در خارج از کشور برانگیخته و همچنین سوالاتی را در مورد جهت‌گیری حکومت سرپرست با توجه به وعده‌های نخستین برای کاهش محدودیت‌ها علیه زنان، ایجاد کرده و این قوانین همچنین باعث ناراحتی بسیاری در داخل افغانستان شد.»

 

الجزیره همچنین گفته که به همین جهت رهبر طالبان پس از این موضوع، طی اظهاراتی عنوان کرد که اعضای گروهش از تفرقه اجتناب و مسیر یکپارچگی و وحدت را در پیش بگیرند.

 

با توجه به این تحلیل‌ها آیا طالبان از درون متلاشی می‌شوند؟ این سوال دست کم در شرایط کنونی بیش از اندازه خوشبینانه به نظر می‌رسد؛ زیرا حتی رهبرانی که سرگرم جنگ شدید قدرت هستند یعنی ملا هبت الله آخوندزاده و سراج الدین حقانی هم بر حفظ وحدت برای تضمین بقای رژیم تاکید می‌کنند.

 

با این حال اما نمی‌توان انکار کرد که تعریف وحدت و انسجام از نظر سراج الدین حقانی و ملا هبت الله آخوندزاده که از دو جبهه مختلف و متقابل نمایندگی می‌کنند کاملاً متفاوت است. از نظر سراج الدین حقانی، وحدت با توجه به آرا و گرایش‌ها و منافع همه جناح‌های تشکیل دهنده رژیم طالبان میسر می‌شود؛ اما از نظر ملا هبت الله آخوندزاده اطاعت بی قید و شرط از رهبر طالبان و اجرای بی چون و چرای فرامین اوست که متضمن وحدت و یکپارچگی رژیم به حساب می‌آید.

 

به این ترتیب حتی خود مسأله وحدت نیز می‌تواند به عاملی برای تفرقه و تنش و تشدید جنگ قدرت منجر شود. 

 

در این میان و علیرغم تاکید مکرر بر حفظ وحدت نباید نادیده گرفت که اختلافات داخلی و جنگ قدرت در درون تشکیلات طالبان به مساله ای جدی تبدیل شده است. سفر اخیر رهبر طالبان به ۱۱ ولایت شمالی و غربی کشور نیز از دید صاحب نظران، بخشی از جنگ قدرت او با شبکه حقانی بود؛ سفرهایی که یکی از اهداف اصلی آن متحد کردن نیروهای محلی طالبان بر محور رهبری ملا حبت الله آخوندزاده و تضعیف نفوذ شبکه حقانی به حساب می‌آمد. 

 

علاوه بر لزوم حفظ وحدت و اطاعت بی قید و شرط از فرامین رهبری یکی دیگر از نکته هایی که در سفرهای اخیر ملا هبت الله آخوندزاده مورد تاکید مکرر قرار گرفت اجرای بی چون و چرای قوانین طالبان از جمله قانون بحث برانگیز امر به معروف و نهی از منکر بود. این نشان می‌دهد که تحلیل الجزیره درباره بروز شکاف و اختلاف میان رهبران کابل و قندهار بر سر قانون جنجالی امر به معروف و نهی از منکر کاملا درست است و این شکاف و اختلاف جدی و عمیق، تضاد و تقابل در درون تشکیلات طالبان را به مرحله‌ای رسانده که ملا هبت الله را مجبور کرده است تا از محل اختفای خود در قندهار خارج شود و با اجرای یک مانور سیاسی و نمایش قدرت ۱۱ ولایت شمالی و غربی کشور را درنوردد.

 

این رویدادها نشان می‌دهد که اختلافات عمیق و شدید میان کابل و قندهار یعنی سراج الدین حقانی و ملا هبت الله آخوندزاده به مرحله‌ای حساس و دشوار رسیده است؛ مرحله ای که در آن هر یک از طرف‌ها با استفاده از حداکثر امکانات تلاش می‌کنند حوزه‌های نفوذ و سنگرگاه‌های قدرت خود را حفظ کنند و به همان میزان دایره مانور و قدرت نمایی طرف مقابل را محدود سازند؛ وضعیتی که به باور تحلیلگر الجزیره در حال حاضر حلقه قندهار بر آن تسلط دارد و ابتکار عمل در دست ملا هبت‌الله آخوندزاده است.

 

اگر آنگونه که در تحلیل الجزیره بازتاب یافته محور اصلی اختلافات تازه، قانون جنجالی امر به معروف و نهی از منکر باشد پافشاری رهبر طالبان بر اجرای بی‌قید و شرط این قانون که به زعم او برخاسته از نص صریح شریعت اسلامی است به معنای آن است که حلقه‌های وابسته به سازمان‌های جاسوسی غرب در درون تشکیلات طالبان که از سوی سراج الدین حقانی رهبری می‌شوند در تقلای فاصله گرفتن از رویکردهای رادیکال رهبران سنتی طالبان هستند؛ رویکردهایی که به باور آنان در مسیر تعامل طالبان با جهان خارج، موانع بیشتری ایجاد می‌کند و موجب انزوا و فقدان رسمیت بین المللی رژیم حاکم می‌شود. 

 

به رغم این تلاش‌ها اما رهبر طالبان بارها تصریح کرده است که برای اجرای آنچه او شریعت اسلامی در افغانستان می‌خواند تسلیم فشارهای خارجی نمی‌شود و از هیچ کشوری دستور نمی‌گیرد؛ موضعی سرسختانه، غیر قابل انعطاف و عمیقاً هشدارآمیز که مخاطب داخلی نیز دارد و آن سراج الدین حقانی به عنوان لیدر «جامعه مدنی» و جریان غرب گرای طالبان در دوره جدید است.

 

به این ترتیب، پرسش بالا را یک بار دیگر تکرار می‌کنیم: آیا طالبان از درون متلاشی می‌شوند؟ پاسخ به این پرسش بستگی مستقیم به میزان سرمایه‌گذاری غرب بر حلقه به رهبری سراج الدین حقانی و حمایت از او برای تضعیف قندهار و تقابل با رهبر رادیکال طالبان دارد.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور