روابط ایران و پاکستان؛ فرصت‌ها و چالش‌های پایدار

سید ابراهیم رئیسی؛ رییس جمهور ایران صبح روز دوشنبه، سوم ثور در راس یک هیات عالی‌رتبه سیاسی-اقتصادی وارد اسلام‌آباد شد.

 

در این سفر دو روزه که با محوریت توسعه و تقویت روابط اقتصادی و تجاری، گفتگوهای دوجانبه و رایزنی‌های منطقه‌ای با مقامات پاکستان انجام می‌شود، وزرای خارجه، داخله، دفاع، مسکن، صنعت، فرهنگ و ارشاد اسلامی و صحت ایران رئیسی را همراهی می‌کنند.

 

این نخستین سفر آقای رئیسی به پاکستان پس از حملات متقابل موشکی دو کشور در ماه جدی گذشته است.

 

پاکستان این سفر را فرصتی مهم برای تقویت روابط تهران و اسلام‌آباد خوانده است.

 

وزارت خارجه پاکستان گفت که قرار است در این دیدارها در مورد تحولات منطقه‌ای و جهانی و همکاری‌های دوجانبه برای «مبارزه با تهدید مشترک تروریزم» گفتگو شود.

 

این اولین سفر خارجی رئیسی پس از حمله انتقام‌جویانه جمهوری اسلامی به رژیم اسرائیل و نخستین سفر او پس از تشکیل حکومت جدید پاکستان به اسلام‌آباد است.

 

بنابراین سفر رییس جمهور ایران به پاکستان با توجه به روابط پرفراز و فرود دو کشور در ماه های اخیر و همچنین تحولات سرنوشت ساز جاری در منطقه، از اهمیت مضاعف برای هردو طرف این رابطه برخوردار است.

 

ایران و پاکستان در طول چند ده سال گذشته که از استقلال پاکستان می گذرد، همواره روابط باثبات و غالبا دوستانه ای داشته اند، با این حال، پاکستان به عنوان کشوری که به یک معنا در کانون توجه سازمان های جاسوسی غربی و شرقی قرار دارد و از سوی دیگر طی دهه های اخیر به ویژه بعد از اشغال افغانستان توسط شوروی پیشین، مرکز اجتماع گروه های «جهادی» و تروریستی فراملیتی بوده، همواره از نظر همسایگانش به ویژه ایران، افغانستان و هند، به عنوان یک چالش نگریسته می شود.

 

این چالش برای ایران در ماه های اخیر تبدیل به یک تهدید مستقیم و آنی شده است؛ زیرا گروه های تروریستی جیش العدل و داعش با استفاده از قلمرو پاکستان، وضعیت ناپایدار افغانستان و با نفوذ به مناطق سنی نشین ایران دست به راه اندازی حملات مرگبار تروریستی در نقاط مختلف این کشور به ویژه سیستان و بلوچستان و کرمان زده اند.

 

در مقابل هم ایران دست کم یکبار اقدام به بمباران مناطقی در عمق خاک پاکستان کرد؛ حمله ای که با واکنش شدید طرف پاکستانی رو به رو شد و ارتش پاکستان نیز در حمله ای تلافی جویانه، مناطقی در خاک ایران را هدف قرار داد.

 

این رویداد روابط دو کشور را به طور بی سابقه ای بحرانی کرد و حتی به قطع مقطعی و موقت ارتباطات دیپلماتیک و تعلیق همکاری های نظامی منجر شد.

 

چند روز پیش نیز گروه تروریستی جیش العدل با راه اندازی حملاتی بر مراکز نظامی در جاسک و چابهار ایران، چندین نیروی امنیتی ایران را به قتل رساند و رسانه های ایرانی انگشت اتهام را به سمت پاکستان و حلقات جاسوسی این کشور نشانه رفتند و هدف از این حملات را ناامن کردن چابهار برای جلوگیری از تبدیل شدن آن به بندری جایگزین برای تاجران افغان و هند عنوان کردند.

 

در عرصه منطقه ای هم پاکستان، روابط رو به توسعه ای با کشورهای عربی دارد و از عربستان سعودی و امارات، وام های هنگفتی برای مقابله با بحران اقتصادی خود دریافت می کند و در مقابل به این کشورها امتیازات امنیتی و سیاسی می دهد؛ چیزی که برای ایران نه تنها خوشایند نیست؛ بلکه یک تهدید محسوب می شود.

 

اسلام‌ آباد در همین راستا، هفته گذشته میزبان فرحان بن فیصل آل سعود؛ وزیر خارجه عربستان بود و پیش از آن، شهباز شریف در عربستان با محمد بن سلمان دیدار و درباره دریافت وام ۵ میلیارد دالری از آن کشور، رایزنی کرده بود.

 

بلافاصله پس از آن سفر، دولت پاکستان، گروه شبه نظامی «زینبیون» متشکل از رزمندگان شیعه پاکستانی که در سوریه علیه داعش مبارزه می کند و از حمایت ایران برخوردار است را در لیست «گروه های تروریستی» قرار داد؛ اقدامی که بازتاب شدیدی در رسانه های ایرانی داشت و تحلیلگران ایرانی این اقدام را بخشی از امتیازات پاکستان به عربستان و امارات و وابستگی دولت جدید پاکستان به امریکا و اسراییل عنوان کردند.

 

همچنین با توجه به حملات بی سابقه ایران به اسراییل و علیرغم حمایت صریح مقام های پاکستانی از این اقدام تهران، ایرانی ها نسبت به نفوذ اسراییل در پاکستان از طریق امریکا و اعراب و آسیب پذیری امنیت ملی خود از این ناحیه، نگران اند و این امر هم بر اهمیت سفر رییسی به پاکستان می افزاید.

 

مساله افغانستان، تنش های پاکستان با طالبان، چشم انداز رشد تروریزم منطقه ای و چالش های مشترک دو کشور از ناحیه افغانستان هم از دیگر مسایلی است که بر حساسیت و اهمیت این سفر افزوده است.

 

به این ترتیب، دو کشور با طیفی از فرصت ها و چالش های مشترک و پایدار رو به رو هستند که روابط دوجانبه را اجتناب ناپذیر می سازد و در عین حال، چیزی از حجم تردید، سوء ظن و نگرانی های متقابل هم نخواهد کاست.

 

محمدرضا امینی - جمهور