ازدواجهای سر بدلی، معامله با سرنوشت جوانان / گزارش ویژه

معاوضه دو دختر، بین دوفامیل را سر بدلی می گویند. خانواده ای به خواستگاری دختری می رود و بعضاً خانواده آن دختر، قبول وصلت را مشروط به وصلت دختر خانواده مقابل با فرزند خودشان می کنند. غالباً رضایت دختران هر دو خانواده، اهمیت زیادی در این معامله ندارد.
بدل دادن، یکی از روش های مروج و قدیمی در قریه جات محروم کشور و حتا در شماری ازشهرهای ما است، که به عنوان یک راه حل برای ازدواجی کم هزینه! درمیان فامیل های فقیر اجرا شده و گزینه مناسبی برای فرار از طویانه های سنگین محسوب می شود.
 بدل دادن یا سر بدلی، یکی از راه های رهایی از طویانه های سنگینی است که خانواده داماد، باید به خانواده عروس بپردازد؛ از این رو بازار این نوع عروسی ها در افغانستان فقر زده، بسیار گسترده و صورت آن طرفداران زیادی دارد.
اما آمارها نشان داده که این گونه ازدواج ها، اکثراً عاقبت خوشی نداشته و به جدایی یا تحمل مشقت هایی فراوان منتج گردیده است.
بر همین اساس، این مشکل از چشم نه چندان تیزبین قانون گذاران به دور نمانده و ماده ۶۹ قانون مدنی افغانستان، در این زمینه چنین صراحت داده: "در عقد ازدواج بدل، زن، بدل زن دیگر قرار گرفته نمی تواند و برای هر یک از زوجه، مهر مثل لازم می گردد."
فهیمه، یکی از زنانی که قربانی چنین ازدواجی شده، با غم و اندوه بسیار از زندگی مشقت بار خود سخن می گوید و با گوشه چادر اشک هایش را پاک می کند.
او می گوید: "به دلیل مشکلات اقتصادیی که داشتیم، پدرم برای برادرم زن گرفت و مرا به عقد پسر آن خانواده در آورد؛ اکنون برادرم ازدواج دوم کرده؛ چون شوهر من اقتصاد ضعیفی دارد و نمی تواند زن دیگر بگیرد، هر روز و شب برای گرفتن انتقام خواهرش مرا لت و کوب می کند!"
فهیمه در تشریح وضعیت زندگی اش، اضافه می کند: "خانواده خُسرم با شکنجه دادن من، سعی می کنند برادرم را تهدید کنند، اما غافل از این که زندگی من از زندگی برادرم جداست!!"
عادله امرخیل، معاون بخش حمایت و انکشاف حقوق زنان با اشاره به افزایش خشونت علیه این قشر، بیان می دارد: سال گذشته 810 قضیه خشونت علیه زنان داشتیم، اما از ابتدای سال جاری تا کنون 549 قضیه خشونت به ثبت رسیده است که ظاهرا امسال با رشد چشمگیری رو به رو باشیم.
امر خیل می افزاید: از اوایل سال جاری تا کنون، 3 قضیه ازدواج بدلی به کمیسیون حقوق بشر راجع شده است؛ به گفته وی، به دلیل سنتی بودن جامعه ما، اکثر زنان انواع خشونت ها را تحمل می کنند، اما حاضر به شکایت نمی شوند.
در این زمینه مولوی عبدالباری راشد، رییس پیشین اکادمی علوم اظهار می دارد: از نظر اسلام ازدواج های بدلی مشکل شرعی ندارد، زیرا طرفین، انسان های کامل و جدا از یکدیگر هستند، اما باید شخصیت و خواست دختر و پسر در این گونه ازدواج ها مد نظر گرفته شود.
وی تصریح می کند: اسلام محدوده ای برای ازدواج تعیین کرده است، ‌از این رو ظاهر چنین ازدواج هایی هیچ مشکلی ندارد اما باید حقوق انسانی یک فرد در هر مساله ای فراموش نگردد.
راشد با اشاره به این که در ازدواج های بدلی، نباید مساله گروگان گیری در میان باشد، توضیح می دهد که در این گونه ازدواج ها مساله مهم و اساسی سطح تربیت اخلاقی و ایمانی طرفین است.
خدیجه یاوری، یکی از فعالان حقوق زن با بیان این که، ازدواج های بدلی به طور عموم، نتایج منفی به بار می آورد، بر این عقیده است که برای پیشگیری از چنین اتفاقاتی، باید به خانواده ها، از عواقب و نتایج نافرجام ازدواج های بدلی، هشدار داده شود.
به باور وی؛ در ازدواجی به این شیوه،‌ ایجاد تشنج و مشکل در یک خانواده، موجب بهم خوردن بنیان خانواده ی دیگر نیز می شود و هر یک از این خانواده ها، از روی عقده، دختر دیگری را به چشم یک گروگان می بیند.
لازم به ذکر است که طویانه های سنگین و عرف های نادرست، از جمله عوامل عمده ای بیان شده، که خانواده ها را مجبور به ازدواج های بدلی کرده و عاقبت های نافرجام را برای خانواده ها به بار می آورد.
در حال حاضر نیز در برخی از مناطق دور دست و قریه جات ــ بنا به عرف های ناپسند ــ دختر و پسر تا زمان ازدواج یکدیگر را نمی بینند؛ با وجودی که در احکام صریح اسلام، بر لزوم تفاهم و محبت میان زوجین تاکید شده و این معلومات جز با برقراری ارتباط ( از مجاری شرعی) میان طرفین امکان پذیر نمی باشد .
این در حالی است که زنان همچنان جزو قشر محرم جامعه ما بوده و همواره مورد انواع خشونت های فیزیکی ، روحی و سوء استفاده ها قرار می گیرند.
زهرا یوسفی ــ خبرگزاری جمهور