وزیر صلاحیت تعیین سکرتر خودرا هم ندارد/من مامور حکومت هستم کاری به اختلافات سیاسی ندارم

نقیب الله فایق رییس اداره ملی نورم و استندرد افغانستان است. آقای فایق پنج سال بعنوان نماینده مردم در پارلمان فعالیت داشت.
آقای فایق که از نزدیکان جنرال دوستم و عضو حزب جنبش ملی افغانستان است، بیشتر از پانزده ماه است که در بخش استندردسازی کار می کند که البته دستآوردهایی را نیز دارد.
آقای فایق در حالی مسئولیت این اداره را به عهده دارد که در این اواخر، تنش های سیاسی میان رییس جمهور و جنرال دوستم به اوج خود رسیده است و در کنار این مسئله، حکومت تصمیم گرفته تا آن عده از افرادی که مربوط به تیم های مخالف سیاسی حکومت می شوند، را از کابینه حذف کند.
.
آقای فایق تشکر از شما که فرصت تان را در اختیار خبرگزاری جمهور قرار دادید؛ نزدیک به دو سال است که در اداره استندرد ملی ایفای وظیفه می کنید، در این دو سال چه کارهایی انجام دادید، دستآورد شما چیست؟
تشکر، من به اداره ای آمدم که نه خودم تجربه مدیریت داشتم و نه هم در حکومت تجربه داشتم و نه هم اداره ای مانند وزارتخانه های دیگر بود. این اداره مثل یک اسکلت پنجاه ساله بود، زمانی که وکیل بودم حتی نام اداره را نشنیده بودم و نه هم مردم با این اداره آشنایی داشتند.

من با چالش های کلان به این اداره آمدم که هم بسازم و هم مدیریت را در این اداره بیاموزم. با وجود این دو مشکل، توقع من به خاطر این اداره به حدی بود که حالا در پانزده ماه کاری، نتوانستم به این توقع برسم، اما کارهایی را انجام دادم که در هفت سال گذشته شکل نگرفته بود، انکشافات بیشتری به این اداره آوردم. به کشورها سفر کردم و تمام کشورها را به ویژه همسایه ها را مطالعه کردم که یک استندرد درست در جامعه به وجود بیاید و این استندرد به تدریج در یک جامعه به وجود می آید که به عجله پیاده نمی شود.
چون مسئله استندرد تنها در یک بخش نیست بلکه در بخش واردات، در بخش تولیدات داخلی و در سکتورهای مختلف بر میگردد تا این که جامعه را کم کم به طرف استندرد سازی سوق دهیم.

این مشکل است اما در افغانستان که هر طرف سقوط می کند، هر طرف جنجال های سیاسی است، در سایر بخش ها و سکتورها پیشرفت نداریم تا این که استندرد را تطبیق کنیم. جامعه ای که قانون حاکم نباشد، ذهن انسان ها در مسایل فرهنگی آماده نباشد، نمی توان استندرد را تطبیق کرد؛ بخصوص در جامعه ای که رشد اقتصادی نداشته باشد استندردسازی بی معنی است. بناءاً اینها چالش هایی عمده و عمومی است که با آن مواجه شده ام.
 
منظور شما از نبود قانون و یاهم عدم حاکمیت قانون چیست؟ آیا مجری برای تطبیق قانون نیست؟
در این بخش قوانین به شکل عمومی گفتم که حاکمیت قانون وجود ندارد. در نبود قانون و عدم حاکمیت قانون تطبیق استندرد مشکل است. در بخش قوانین، بزرگترین دستآورد من در این اداره، همین تطبیق یک قانون است که قانون استندردسازی را ساخته ام، رییس جمهور توشیح کرد و از پارلمان هم رای تایید گرفت، حالا چارچوبی وجود دارد که امروز استفاده می کنیم، این قانون در آینده ها نیز مورد استفاده قرار خواهد گرفت و راه را برای استندردسازی در کشور باز کرده است.
 
آقای فایق! در مورد حمایت حکومت و یا عدم حمایت حکومت می پرسم که این اداره چقدر در محراق توجه حکومت قرار دارد؟
اداره استندرد در دو بخش کار میکند: پالیسی سازی و خدمات. در قسمت پالیسی سازی، ساختن یک استندرد مشخص است. هر کشور استندرد ملی خود را دارد، ماهم تا هنوز 600 استندرد ملی را که 600 اولویت کشور تشخیص داده شده است، ساخته ایم که بخشی ازمشکلات استندرد را حل می کند اما باید تا پنجهزار استندرد بسازیم که در هر مورد استندرد داشته باشیم. این 600 استندرد با همکاری همه متخصصان در بخش های مختلف ساخته شده است که به سادگی تهیه نشد.

 مثلا در بخش ساختمانی هر متخصص را استفاده کرده نظریات شان را گرفته ام که کسی در استندردسازی تقلب کرده نتواند. واقعاً در بخش استندردسازی پیشرفت های خوبی داشته ایم. در بخش خدمات، ما فعلا در بخش مواد نفتی کنترول داریم که کیفیت مواد نفتی را کنترول می کنیم. در مرکز که لابراتوارهای زیادی در بخش های ساختمانی، غذایی و نفتی داریم که از این لابرتوارها در مرزهای افغانستان نداریم. این لابراتوارها فقط در مرکز است که مورد استفاده قرار میگیرد. بخش دیگری که وجود دارد استندردسازی  ساختمانی را فعال کنیم.

همین لحظه اگر خاکستر وارد افغانستان شود، به عنوان سمنت به فروش میرسد، در بخش های دیگر نیز همینطور است که حتی هر خانه افغان به یک لابرتوار می ماند که این مسئولیت آن ها نیست بلکه از مسئولیت های حکومت است که باید استندردها را تشخیص دهد. از هر چیزی کیفیت آن را بررسی کرده و به طور قانونی علامت گذاری شود، از همین جا است که استندردسازی شکل گرفته و به مردم معرفی شود. ما باید مشخص کنیم، وقتی وارد بازار می شود استندرد آن چک شود، در این بخش ها باید بگویم که مورد کم مهری حکومت قرار گرفته ایم، برای حل این چالش ها، نخست سرمایه گذاری صورت گیرد، تشکیل اضافه شود و حکومت هم حمایت همه جانبه را انجام دهد.

بدون این که وزار مالیه بودجه ندهد، اصلاحات اداری تشکیل را افزایش ندهد، شوراهای کلان اقتصادی حمایت نکند، ما کاره این مملکت نیستیم اما این ضرورت افغانستان و  از وظایف ملی این اداره است که بر اساس قانون، تاکید کرده ایم که مشکلات حل شود و ما کارهای مان را انجام دهیم ولی برخی مسایل و ملاحظاتی در بررسی استندردها وجود دارد.

مثلاً سمنت بی کیفیت از پاکستان به داخل افغانستان وارد می شود و این مسئله ساختمانهای افغانستان را در وضعیت بدی قرار داده است. اگر قانون تطبیق شود، نباید سمنت غیر استندرد وارد بازار گردد، سمنت پاکستان مسدود شود و بدیل آن جستجو شود تا که از کشورهای دیگر سمنت های استندرد وارد شود و یاهم باید سمنت های داخلی مورد حمایت قرار گیرد و تولیدات آن افزایش یابد، مثلا سمنت بغلان، بهترین سمنت است که نیاز به حمایت و سرمایه گذاری دارد.

این باریکی هایی است که مورد توجه قرار نمیگیرد اما مردم انتظار دارند که وظایف را درست انجام دهیم. با آن هم ما در ماه های اخیر این مشکلات قرار داریم، حکومت مجبور است در سال آینده این برنامه ها را تطبیق کند که برای اولین بار، مواد سمنتی در افغانستان ظرفیت سازی شود. مسئله استندرد چیزی نیست که در دانشگاه ها تدریس شود، در حال حاضر حتی یک افغان هم در بخش استندردسازی مسلکی و تخصصی نمیداند و برای تقویت این امر به خارج کشور مراجعه کرده ایم؛ 300 بورسیه را در یک سال اخیر به کارمندان خود مهیا کرده ایم تا در کشورهای مختلف بیاموزند.
 
در مورد مبرزه با فساد بگویید، در این راستا چی کاری انجام دادید، به خصوص وقتی مسئله استندرد مطرح می شود، طبیعی است که مسئله فساد هم مطرح میگردد؟
تنها در یک مورد به چشم میخورد. اداره استندرد در بخش مواد نفتی که کنترول کیفیت می کند، در بنادر حضور دارد، کنترول کیفیت موادنفتی با یک شرکت در زمان حکومت کرزی قرارداد شده است که این قرارداد برای پنج سال است. براساس قرارداد، شرکت به ارزش 8 میلیون دالر لابراتوارها را خریداری کرده است که کنترول می کند و اداره استندرد فقط نظارت کننده است و براساس این قرارداد، ما صلاحیت بیشتر از این را نداریم که در این مورد سر وصداها در مورد چگونگی فساد وجود دارد. قراردادی که کاملا یکجانبه و به نفع شرکت امضا شده است.

اداراتی که در بنادر است، باید بالای شان اتهام فساد وارد شود، این بنادر است که فساد گسترده وجود دارد، وزارت مالیه، وزارت امور داخله، وزارت ترانسپورت و یا وزارت صحت عامه است که باید در این راستا تحقیق کنند، اما این را می توانم بگویم که کارمندان اداره نورم و استندرد در بنادر نقش نظارتی را دارند که حتی اجازه داخل شدن به لابراتوارها را ندارند. پس بدین لحاظ اداره نورم و استندرد در بنادر، عاری از فساد است. هرچند با وجود مشکلات زیاد کار کردم که در بخش قراردادی، تغییرات بیاورم ولی حتی توان برکناری افراد قراردادی را ندارم.
 
پس با این وضعیت، واردات نفت در بازارهای افغانستان چگونه صورت میگیرد و چگونه وارد می شود؟ نقش شما به حیث اداره نورم و استندرد چیست؟
وقتی که من رییس این اداره نبودم، تیل هشتاد وارد بازارهای افغانستان می شد که تیل هشتاد با کیفیت پایین است و استندرد نیست، اکنون یک سال می شود که تیل هشتاد را منع قرار داده و واردات آن را مسدود کردم اما این که در شرایط فعلی، تیل هشتاد چگونه در بازارها پیدا می شود، بحث جدا است. در یک سال گذشته 40 میلیون لیتر تیل که 37 هزار تن می شود، بعد از تثبیت مسترد کردم که بی کیفیت است، وظیفه مان تشخیص است و این مسئله تاهنوز در تاریخ افغانستان تکرار نشده است. در قسمت گاز، هیچگاه یک لیتر گاز مسترد نشده بود حالا اگر بپرسید 300 تانکر گاز را مسترد کردم، این اولین بار است که جرأت میخواهد که حتی یک لیتر تیل بازرگان را مسترد کنید، او متضرر می شود که البته بخش زیادی از بازرگانان مافیا هستند، این یک اراده میخواهد که در برابرشان ایستاد شده ام.
 
چه تعداد از تانک های تیل قانونی است، نفتی را که عرضه می کنند، از کیفیت برخوردار است، آیا استندردسازی شده است؟ قرار گزارش ها، 250 تانک تیل در مرکز غیر استندرد است.
رهبران حکومت برای ما وظیفه داده اند که از لحاظ استندردسازی بررسی کنیم و این صلاحیت به ما داده شده است. اداره استندرد، این وظیفه را گرفته که تانک های تیل را از لحاظ استندرد، بررسی و استندردها را تطبیق کند، در تمام کابل یک تانک تیل است که استندرد است اما تنها از لحاظ استندرد بودن تیل نیست بلکه مسایل ایمنی است که آیا مراعات کرده است یاخیر. فقط یک تانک تیل در کابل است و بقیه تانک تیل ها در کابل غیر استندرد است.
در قسمت کیفیت تیل، تمام تانک های های تیل، به شکل قاچاقی، تیل های بی کیفیت را تحت نام تیل سوپر وارد می کنند که در واقع به چشم مردم خاک می زنند، من این مسایل را بارها افشا کرده ام و بازهم افشا میکنم.
 
چه تعداد از شرکت ها را به نهادهای عدلی و قضایی معرفی کردید تا از کارهای غیرقانونی شان جلوگیری شود؟
بر اساس قانون استندرد، بخش دوا و غذا مربوط ما نمی شود. ما استندرد را روی کاغذ می سازیم، قطعاً در سایر موارد و یا هم بخش های دیگر مربوط ما نمی شود. از این خاطر است که بر اساس قانون استندرد، حتی اداره ما یک اداره کوچک است، حتی در قانون لازم ندیده است. در کل اداره مان در مرکز و ولایات، 300 نفر کارمند دارد که در ولایت ها و پایتخت به اندازه تشکیل یک لیسه است.

وزارت زراعت و شهرداری کابل پنج برابر ما تشکیل دارند، وقتی مسئله کنترول غذا یا دوا را می دهد، چندین برابر تشکیل فعلی میخواهم که با 300 نفر کار نمی توانیم کنترول و نظارت کنیم. هر بار این سئوال از من مطرح می شود به شهروندان می گویم که مربوط ما نمی شود، ما بودجه و تشکیل نداریم، اداراتی که تشکیل دارند، پاسخگو باشند. واقعاً وضعیت غذا و داروهایی که وارد می شود، بسیار خراب است.

وقتی تحقیق می کنیم، تکان دهنده است. مثلا روغن را بررسی می کنیم، در افغانستان 110 نوع روغن است که فقط ده نوع آن قابل خوردن است اما صد نوع آن قابل استفاده نیست، ولی در بازارها به فروش میرسد که باعث امراض مختلف گردیده. مثلا در بخش آب معدنی، تنها دو کمپنی نزدیک به استندرد است که آب های معدنی را وارد بازار می کند اما بقیه که 42 کمپنی آب معدنی می شود، غیر استندرد است ولی به شهروندان فروخته می شود.
 
آقای فایق! نحوه برخورد حکومت با اداره شما چگونه است؟ در جریان هستید که در این اواخر، برخی از وزرای کابینه و کارمندان ارشد حکومتی به دلیل این که وابستگی به شورای ائتلاف دارند، را از کابینه حذف می کنند، شما این مسئله را در حکومت چگونه می بینید؟
هرچند برای من زیبنده نیست که در مورد مسایل سیاسی صحبت کنم اما میدانید که من پرچمدار نسل جوان کشور هستم، نماینده مجلس نمایندگان بودم از حقوق جوانان دفاع کردم و بارها گفتم که جوانان صادقانه کار می کنند. وقتی جوانان در حکومت کار می کنند حق شان است. من هم بر اساس توان و تعهدی که داشتم بودن من در حکومت حق من است، کوشش کردم که توانایی جوانان را به نمایش بگذارم که ما هم می توانیم در حکومت مدیریت کنیم.

سال های بسیار زیاد با رییس جمهور آشنایی داشتم حتی پیش از انتخابات. اعتماد میان من و رییس جمهور وجود دارد، این که در حکومت هستم، من خودم هستم و از آدرس مردم مامور حکومت شدم. از مردم خود نمایندگی می کنم، تا روزی که حکومت لازم دید کار میکنم، روزی که لازم ندید کار نمیکنم. شاید یگانه مامور حکومت باشم که قلبا از رییس جمهور تشکری میکنم. هیچ نوع انتقاد از حکومت ندارم و نخواهم کرد، با وجودی که ریاست یک کمیسیون پارلمان را به عهده داشتم اما بعد از مامور شدن در حکومت، از این ریاست گذشتم، کدام مشکلی وجود ندارد. بر اساس قانون با صلاحیت کار میکنم، محافظه کار هم نیستم، هر وقتی صلاحیت های من گرفته شد، در حکومت کار نمیکنم.
 
شما در حالی از صلاحیت در اداره تان صحبت می کنید که صلاحیت های کاری تان محدود شده است، با آن که شما وابستگی به جنرال دوستم هم دارید، شما صلاحیت دارید؟
در قسمت فرمان اخیری که رییس جمهور در مورد امتحان کانکور اصلاحات اداری، صادر شده است، برای تمام ادارات محدودیت است، حتی وزیری که در وزارت تعیین می شود، صلاحیت استخدام سکرتر خود را ندارد، برای یک وزیر بسیار سخت است، چون توقعات به وجود می آید، این یک مشکل کلان است. در سایر موارد این مشکل وجود دارد که تنها به اداره من مربوط نمی شود، محدودیت ها بالای همه یکسان است، اما من جستجو میکنم که تا حدی این مشکلات رفع شود، به این خاطر در شورای عالی اقتصادی و در نشست شورای وزیران شرکت میکنم و مشکلات را مطرح می سازم، حتی مواردی که لازم باشد انجام میدهم.

درعین حال، بارها گفته ام که ما جوانان هستیم، بزرگان سیاسی حکومت نباید ما را قربانی نزاکت های سیاسی شان کنند. از ما جوانان قیمت نگیرید، توانایی را نداریم که قیمت نزاکت های سیاسی را بپردازیم، هرکسی با کسی دیگری مشکل سیاسی دارد، ما را قربانی نکنید، درست است تعداد زیادی از ما رییس جمهور را حمایت کرده ایم، فکر میکنم که تنها رای کافی نیست، رییس جمهور را تاجایی که من دیده ام از حکومت حمایت می کنم، این که داخل حکومت باشید و داخل حکومت اپوزیسیون باشید، باز هر حکومت هرکاری انجام می دهد، تاوقتی به حکومت باشم، سخنگوی نه بلکه وظیفه قانونی خود را انجام می دهم. هر وقتی از حکومت بیرون شدم، براساس باورمندی که به دموکراسی دارم، برای حقوق شهروندی خود از نارسایی های حکومت و یاهم از نارسایی های خود نقد خواهم کرد.
 
آقای فایق! اگر جنرال دوستم از شما بخواهد که در فعالیت های سیاسی او را یاری کنید، آیا شما حاضر به این همکاری با جنرال دوستم هستید؟
 
قبلاً هم گفته ام، از یکسو در حکومت باشم و از سویی در شورای ائتلاف نجات هم فعالیت کنم، اخلاق و سیاست برای اینگونه حکومت کردن نمی زیبد. من حکومتی هستم، فکر من در مورد حکومت است، برای من بسیار مهم است باید انرژی خود را در راستای استندردسازی مصرف کنم. نمیخواهم در آینده مورد پرسش ملت ام قرار بگیرم.
 
گفتگو از وحیدفرزان – خبرگزاری جمهور