افغانستان و جهان در سال ۲۰۱۶

سال ٢٠١٦ یکی از ناآرامترین سالها برای مردم جهان و سال "غیرمنتظره ها"بود. نگاهی به شماری از رویدادهای جهان در این سال از برگزیت گرفته تا پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده و این اواخر ترور سفیر روسیه در ترکیه در برابر دوربین‌های رسانه‌یی نشان می‌دهد که چنین برداشتی دور از واقعیت نیست.
خلاصه ای از مهمترین اخبار جهان در سال ۲۰۱۶ را می توان چنین ترتیب کرد:
- گسترش بحران آوارگان در جهان
- گسترش حملات تروریستی در جهان
- کودتای نافرجام ترکیه ۱۶جولای ۲۰۱۶
- خروج انگلیس از اتحادیه اروپا (برگزیت)
- پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا
- آزادی حلب از دست داعش در سوریه،

سال ۲۰۱۶ میلادی در ترکیه سال کودتا، حملات تروریستی، التهابات سیاسی حول محور گذار به نظام ریاستی و سال چالش‌های جدی در سیاست خارجی و رکود اقتصادی بود.

کودتای ترکیه و دورشدن از متحدان اروپایی
در ماه جولای، تلاش نافرجام برای کودتا در ترکیه به برقراری وضعیت اضطراری و بازداشت ۴١ هزار نفر منجر شد. رجب طیب اردوغان با محکوم‌کردن این کودتا مدعی دست‌داشتن فتح‌الله گولن، روحانی ترک که در پنسیلوانیای آمریکا زندگی می‌کند، در این کودتا شد و با اصرار بر ادعای خود روابط ترکیه و ایالات متحده را تحت‌تأثیر قرار داد.
این کودتا سرکوب روزنامه‌نگاران و بسیاری از مخالفان سیاسی رجب طیب اردوغان را به‌دنبال داشت و به گمانه ساختگی‌بودن کودتا برای توجیه تثبیت قدرت اردوغان دامن زد. در پی این کودتا ترکیه از متحدان غربی خود فاصله گرفت و روابط خود با روسیه را تقویت کرد. این تغییر همکاری استراتژیک دیرینه میان غرب و ترکیه را برهم زد.
همچنین حملات تروریستی در سال ۲۰۱۶ در ترکیه حدود ۳۰۰ کشته برجای گذاشت. در سال ۲۰۱۶ حدود ۳۰۰ تن در حملات گروه های تروریستی کشته شدند.
همچنین ترور سفیر روسیه در ترکیه درمقابل دوربین رسانه ها یکی دیگر از غیرمنتظره های سال ۲۰۱۶ در ترکیه بود.

فعالیت های گسترده داعش
داعش عملیات‌های تروریستی زیادی را در غرب ترتیب داد؛ هم مستقیما و هم با برانگیختن جوان‌های افراط‌گرا در کشورهای اروپایی.
فهرست حملات تروریستی سال ٢٠١۶ از این قرار است: بمب‌گذاری فرودگاه و یکی از خطوط مترو بروکسل در ماه مارچ،
تیراندازی در کلوب شبانه اورلاندو در ماه جون،
حمله هولناک با کامیون به شهر نیس در ماه جولای
و حمله اخیر به همان سبک ‌و سیاق حمله نیس در بازارچه کریسمس برلین.
داعش ممکن است در خاورمیانه تضعیف شده باشد، اما همچنان می‌تواند برای حملات تروریستی در غرب برنامه‌ریزی کند.

بحران پناه‌جویان و ظهور راست افراطی در اروپا
در سه‌چهارم ابتدایی سال، حدود یکصدهزار پناه‌جوی غیر اروپایی برای اولین‌بار به عنوان پناهنده نام‌نویسی کردند. سه کشور عمده مبدأ: سوریه، افغانستان و عراق بودند. از سیاست آغوش باز آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، در قبال پناه‌جویان هم بعد از حمله تروریستی اخیر برلین انتقاد شد.
بحث و جدل‌ها درباره مهاجرت و سهمیه‌بندی کشورهای عضو اتحادیه اروپا در این زمینه به ظهور احزاب سیاسی راست افراطی در سراسر اروپا منجر شد. موج اخیر پوپولیسم که با خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا آغاز شد، نگرانی‌ها درباره پایان نظم اروپایی پس از جنگ جهانی دوم را افزایش داده است.

بحران سوریه
امسال جنگ داخلی سوریه که در سال ٢٠١١ آغاز شد به اوج خشونت رسید و تعداد کشته‌شدگان به بیش از نیم ‌میلیون نفر رسید و تقریبا نیمی از جمعیت سوریه هم آواره شدند. دولت سوریه اوایل ماه دسامبر مناطق شرقی حلب که تحت تصرف شورشیان بود را به کنترل خود درآورد. در جنگ حلب بسیاری از غیرنظامیان هم در کنار شبه‌نظامیان کشته شدند. جنگ هنوز تمام نشده، اما شورشیان شکست سنگینی را در حلب متحمل شدند و بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، با توان بیشتری در قدرت باقی ماند. بااین‌همه، بزرگ‌ترین میراث جنگ داخلی سوریه نه ماندن بشار اسد، بلکه تهدید دوباره آمریکا از سوی خاورمیانه است.

تداوم بحران افغانستان
سال گذشته براي افغانستان نیز سال خوبي نبود، سالي سراسر جنجال و کشمکش، سالي که در آن براي اولين بار طالبان به اهداف بسيار بزرگي دست يافتند و توانستند چندين ولسوالي را با دولت دست به دست کنند و حتی کنترول قندوز را براي مدتي به دست بگيرند. اختلافات در اين سال پايان نيافت، دو دستگي ها ادامه يافت، اختلافت ارگ و قصر سپیدار ادامه دار شد، اختلافات معاون اول ریاست جمهوری و ارگ به اوج خود رسید و علاوه بر آن اختلافات بر سر سلب اعتماد از اعضاي کابينه به صورت گروهي نيز ادامه يافت.
سال ۲۰۱۶ میلادی برای نیروهای امنیتی افغانستان نیز سالی سخت و در عین حال با شکست‌ها و موفقیت‌هایی همراه بود. نیروهای امنیتی کشور، در این سال در ولایت‌های مختلف در جنوب، شرق، شمال، شمال شرق و حوزه غرب، در برابر حملات گسترده طالبان مقاومت کردند. سقوط قندوز را می توان، یکی از مواردی دانست که به اعتبار نیروهای امنیتی کشور خدشه وارد ساخت اما در مقابل، شکست طالبان در حملات گسترده‌ای که به هدف سقوط مراکز ولایت‌های هلمند، فراه و ارزگان انجام داده بودند، امیدواری‌ها را نسبت به توانایی‌های نیروهای امنیتی در برابر تروریستان، بیشتر ساخت.
علاوه بر طالبان، داعش نیز به عنوان یک گروه تروریستی در مقابل نیروهای امنیتی کشور دست به حملات تروریستی مختلفی در ننگرهار، غور و شهر کابل زد.

مهمترین رویدادهای افغانستان در سال ۲۰۱۶ را نیز می توان چنین لیست کرد:
سقوط ولسوالی دهنه غوری
ولسوالی دهنه غوری در ولایت بغلان در ماه آگوست به دست طالبان سقوط کرد. طالبان توانستند با حملاتی گسترده، این ولسوالی استراتژیک را برای بار دیگر از کنترل نیروهای امنیتی افغانستان خارج سازند و این ولسوالی به مدت ۱۰ روز در محاصره و زیر حمله طالبان قرار داشت.

سقوط ولایت قندوز
ولایت قندوز در شمال شرق کشور در ماه اکتوبر، به دست طالبان سقوط کرد. طالبان توانستند با حملاتی گسترده از چندین جهت، خود را به چوک مرکزی این شهر برسانند و بسیاری از نقاط کلیدی قندوز را تصرف کنند.
سقوط ولسوالی غورماچ فاریاب
ولسوالی غورماچ در ولایت فاریاب، نیز در ماه اکتوبر سال جاری به دست طالبان سقوط کرد. جنرال دوستم معاون اول ریاست جمهوری به این ولایت رفت تا رهبری عملیات‌های نظامی برای بازپس گیری این منطقه و پاکسازی فاریاب از وجود طالبان را خودش بر عهده بگیرد.
ناامنی‌ها در پایتخت
شهر کابل هم، در سال جاری از حملات تروریستی در امان نبود. مردم این شهر در زمان‌های مختلف، شاهد حملات انتحاری و تروریستی بودند که هم آرامش این شهر را برهم می‌زند و هم جان تعدادی از شهروندانش را می‌گیرد.
حمله انتحاری خونین بر معترضان جنبش روشنایی، حمله بر عزاداران حسینی در روز عاشورا در کابل و بلخ ، حمله بر نمازگزاران مسجد باقرالعلوم در روز اربعین حسینی، از جمله مهمترین رویدادهای خونین کشور در سال ۲۰۱۶ بود.

اما در میان رویدادهای اسفناک نمی توان اتفاقات مثبت و خوب را در افغانستان نادیده گرفت:
- توافقنامه صلح حکومت با حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار امضا شد.
- زعفران افغانستان برای سومین بار بهترین در جهان شد
- خط آهن ریلی ترکمنستان– افغانستان افتتاح شد.
- بند سلما در هرات با کمک کشور هندوستان افتتاح شد.
- بندر چابهار با حضور افغانستان، هند و ایران برای توسعه تجارت بین این سه کشور افتتاح شد.
- افتتاح پروژه کاسا ۱۰۰۰
- و...

سال ۲۰۱۶ برای افغانستان و جهان، سال پربار و آرامی نبود. جهان در حالی گام به سال ۲۰۱۷ می گذارد که نمی تواند دورنمای خوبی را نظر به تحولات سالی که گذشت، برای سال جدید تصور کند.

فاطمه موسوی _ خبرگزاری جمهور