استاد اکبری: " حرکت های ناسنجیده ی طرف درگیر طالبان در یکاولنگ بود که مردم یکاولنگ گوشت دهان توپ شد و از ایشان دفاع صورت نگرفت و این سنجیده نشد که آیا این توان وجود دارد که بتوان از مردم دفاع کرد یا خیر !".

حادثه تلخ و خونین ۱۹ جدی سال ۱۳۷۹ هجری شمسی که در آن صدها نفر از مردم بی گناه یکاولنگ توسط طالبان قتل عام شدند، یکی از غم انگیزترین حوادث تاریخ معاصری افغانستان خوانده شده است.
خانواده و وارثین شهدای ۱۹ جدی یکاولنگ و برخی از چهره های سیاسی می گویند که این حادثه خونین همانگونه که لکه ننگی بر کارنامه سیاه طالبان است بیانگر بی تدبیری، طرف درگیر طالبان در یکاولنگ نیز می باشد.

در مراسم پانزدهمین سالگرد قتل عام مردم ولسوالی یکاولنگ به دست طالبان، القاعده و پنجابی ها؛ استاد محمد اکبری از چهره های سرشناس جهادی و نماینده مردم بامیان طی سخنانی، صراحتاً به ماجراجویی طرف درگیر طالبان برای رسیدن به مقاصد سیاسی در حادثه یکاولنگ اشاره کرد.

استاد اکبری در این مراسم که روز سه شنبه (۲۲ جدی) در کابل برگزار شده بود گفت: " حرکت های ناسنجیده ی طرف درگیر طالبان در یکاولنگ بود که مردم یکاولنگ گوشت دهان توپ شد و از ایشان دفاع صورت نگرفت و این سنجیده نشد که آیا این توان وجود دارد که بتوان از مردم دفاع کرد یا خیر !".

منظور از حرکت های ناسنجیده چیست و چه کسانی این حرکت های ناسنجیده را انجام دادند؟
خانواده ها و وارثین شهدای ۱۹ جدی یکاولنگ نیز در این مراسم، پیرامون حادثه خونین سال ۱۳۷۹ یکاولنگ در محفل گرامیداشت از شهدا، گزارشی را منتشر کردند که از این گزارش می توان منظور آقای اکبری را تاحدی درک نمود. در گزارش مذکور آمده است:

"سال ۱۳۷۹ طالبان بر ولایت بامیان مسلط بود. آنان تعداد زیادی از مردم مرکز بامیان را شهید کرده، خانه های مردم را آتش زده و نیز تندیس های بودا را منفجر کردند.
در زمستان سال ۱۳۷۹ استاد محمدکریم خلیلی تصمیم می گیرد تا از منطقه دره صوف ولایت سمنگان، راهی ولسوالی یکاولنگ ولایت بامیان شده و این ولسوالی را از تصرف طالبان، بیرون نماید.

در آن زمستان، هوا بسیار سرد و برف سنگینی همه جا را پوشانده بود. یکاولنگ منطقه ای کوهستانی، برفگیر و بسیار سرد می باشد. مردم یکاولنگ، نمایندگانی از علما و موسفیدان ولسوالی را نزد استاد خلیلی می فرستند؛ نمایندگان از آقای خلیلی می خواهند که از آمدن به یکاولنگ منصرف شود زیرا باشندگان محل، توان خارج کردن زنان و اطفال خود را در چنان سوز و سرما و برف ندارند؛ لذا وعده می دهند که در اوایل بهار، مردم برضد طالبان قیام کنند. استاد خلیلی بدون توجه به درخواست مردم، با نیروهایش وارد یکاولنگ می شود و بعد از مدت کوتاهی طالبان خشمگین به ولسوالی یکاولنگ حمله کرده و نیروهای تحت امر استاد خلیلی پس از درگیری مختصر از داخل قریه ها، صحنه را ترک می کنند و می روند.
طالبان ددمنش متشکل از عرب های القاعده، پنجابی ها و طالبان افغان، در تاریخ ۱۸ و ۱۹ جدی سال ۱۳۷۹ با ورود به قریه های یکاولنگ، تمامی مردان قریه ها را از خانه ها و مساجد بیرون کشیده و همه آنان را در مقابل چشمان کودکان و زنان؛ در قریه ها و مرکز ولسوالی به رگبار مرمی بستند و قتل عام کردند. تعدادی که در برابر طالبان مقاومت کردند را پوست کردند و با وضع فجیعی به شهادت رساندند.

صدها نفر شهید شدند. تعداد شهداء از ۳۸۶ تا حدود ۶۰۰ نفر گفته شده است. بیشتر این افراد، در مرکز ولسوالی یکاولنگ و بطور دسته جمعی به قتل رسیدند. به دلیل وحشت زیاد و قتل عام مردان قریه ها، جنازه ها بین ۳ تا ۷ روز بر روی برف مانده بود و کسی از مردان برای کفن و دفن شهدا وجود نداشت. اکثر مردان جوان، به شهادت رسیده بودند و تعدادی هم توانسته بودند از میان برف ها و سرما جان خود را نجات بدهند. در این بین، جنازه هایی که برروی هم انباشته شده بود، یخ زده و زنان و کودکان توان دفن کردن جنازه ها را نداشته اند.

سرانجام بعد از روزها، زنان و پیرمردان قریه ها جمع می شوند و پس از خواندن نماز جنازه توسط یکی از علمای محلی که از منطقه دیگری آمده بود، جنازه های یخ زده شهدا را بدون غسل و کفن، غالباً در گورهای دسته جمعی به خاک سپردند.
تعداد این قبرهای دسته جمعی، بیش از ده قبر می باشد که در هر کدام حدوداً ۳۰ شهید مدفون هستند.

پس از این حادثه ی غم انگیز، تعداد زیادی از زنان و اطفال، راهی دیار غربت شدند، تعدادی از کودکان در کوهها یخ زدند و تعداد زیادی هم پس از مدتها خود را به ایران و پاکستان رسانده اند.

متاسفانه به دلیل غربت و بی کسی این شهدا و خانواده های آنان، تاکنون هیچ نهاد دولتی و حقوق بشری از آنان یادبود ارزشمندی نکرده است. بازماندگان شهدا همه ساله در روز ۱۹ جدی با تجمع در یکی از مساجد مرکز یکاولنگ از عزیزان خود یادبود به عمل می آورند اما تاکنون دولت افغانستان حتی یکبار هم از آنان یاد نکرده است.

خانواده های داغدار ۱۹ جدی، حکومت افغانستان مخصوصاً حکومت کرزی را بخاطر بی توجهی به خون عزیزان شان متهم می کنند و به شدت آزرده خاطر هستند. برخی از خانواده ها دچار مشکلات شدید معیشتی و سلامت جسمی و روحی هستند. فرزندان شهدا با مشقت فراوان روزگار می گذرانند و قریه هایی که همه با یکدیگر قرابت فامیلی دارند، از زمره محرومترین مردم می باشند.
بازماندگان شهدا از طالبان به شدت تنفر دارند و از آقای خلیلی که سالها معاون رئیس جمهور بود آزرده اند؛
مردم داغدیده یکاولنگ، خواهان برخورد قاطع با طالبان هستند و از دولت می خواهند که به احترام خون شهدای شان، روز شهادت این عزیزان در ۱۹ جدی هرسال را بنام "روز شهدای گمنام" در جنتری رسمی کشور ثبت نمایند."

مهدی هاشمی- کابل