تعامل امریکا و طالبان؛ روسیه و پاکستان متحد می‌شوند؟

سفیر روسیه در پاکستان با اشاره به چالش‌های امنیتی و اقتصادی در افغانستان گفته است که تلاش‌های طالبان برای مقابله با تروریزم کافی نبوده است. او داعش را بزرگترین تهدید برای امنیت ملی و منطقه‌ای روسیه خوانده است.

 

طبق گزارش اکسپرس تریبیون، آلبرت خورف با تاکید بر حمایت مسکو از افغانستان و پاکستان برای مبارزه با تروریزم گفت که کشورهای سازمان پیمان امنیت جمعی برای ریشه‌کن کردن تروریزم در منطقه همکاری می‌کنند.

 

سفیر روسیه در اسلام‌آباد پیش از این نیز گفته بود که مسکو آماده میانجی‌گری برای حل اختلافات میان پاکستان و طالبان از طریق «فرمت مسکو» است.

 

دولت پاکستان از دولت‌های درمانده‌ای است که برای بقای خود نیازمند حمایت یکی از قدرت‌های بزرگ خارجی است. به همین دلیل در طول ‌ده ها سال گذشته که از حیات سیاسی پاکستان می‌گذرد دولت‌های مسلط بر اسلام آباد به یکی از قدرت‌های شرقی یا غربی جهان وابسته بوده اند. 

 

بسیاری از آگاهان باور دارند که یکی از دلایل اصلی برکناری عمران خان؛ نخست وزیر پیشین پاکستان نزدیکی او به روسیه و رویکرد انتقادی‌اش نسبت به سیاست‌های امریکا در پاکستان و منطقه بود. خود عمران خان نیز فرایند برکناری‌اش توسط مجلس ملی پاکستان را یک کودتای سازمان یافته با حمایت امریکا ارزیابی می‌کرد.

 

اگرچه در محافل سیاسی و رسانه‌ای پاکستان این دیدگاه نیز وجود دارد که عمران خان روابط نزدیکی با دونالد ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری او داشت و با شکست ترامپ در انتخابات و به قدرت رسیدن جو بایدن دموکرات، دولت عمران خان نیز یکی از نزدیک‌ترین متحدان خود در امریکا را از دست داد و پروسه برکناری او از طریق سازوکارهای داخلی پاکستان با حمایت دولت بایدن کلید خورد.

 

واقعیت هرچه باشد به نظر می‌رسد که امیدهای اندک دولت به رهبری شهباز شریف به بازسازی روابط امنیتی و سیاسی اسلام آباد و واشنگتن در دوره دوم دونالد ترامپ با شکست روبرو شده؛ زیرا ترامپ دیگر مایل به بازگشت به معادلات افغانستان دست کم به گونه‌ای که قبلاً جریان داشت نیست. به همین دلیل، انتظارات اسلام آباد از واشنگتن برای حمایت از آنچه جنرال های راولپندی «مبارزه با تروریزم» در افغانستان می‌نامند، محقق نشده و با سفر اخیر هیات امریکایی به کابل و تعامل مستقیم طالبان با امریکا امکان روی‌کرد دولتمردان و جنرال‌های پاکستانی به بلوک شرق تقویت شده است.

 

اگرچه پاکستان بلافاصله پس از سفر هیات امریکایی به افغانستان، فرستاده ویژه خود را به کابل اعزام کرد تا بی‌واسطه با طالبان درباره مسائل دوجانبه و تنش‌های جاری در رابطه دو کشور وارد مذاکره شود و به این ترتیب، بخشی از پیامدهای تعامل مستقیم امریکا با طالبان بر وضعیت پاکستان در معادلات راهبردی منطقه را بی اثر سازد؛ اما به باور کارشناسان در صورتی که اسلام آباد از همراهی و حمایت واشنگتن در زمینه مبارزه با تروریزم و اعمال فشار بر طالبان، ناامید شود، روسیه یک گزینه‌ در دسترس در این زمینه خواهد بود.

 

با وجود اینکه عمده‌ترین نگرانی روس‌ها درباره افغانستان، قدرت‌گیری نیروی اهریمنی داعش با حمایت امریکا و برخی حلقات منطقه‌ای است و از جانب دیگر، شواهد قدرتمندی وجود دارد که نشان می‌دهد داعش خراسان در حال بازسازی نیروها و توسعه دامنه قدرت خود به کمک پاکستان است؛ اما روسیه به دو دلیل خواستار نزدیک شدن به پاکستان به منظور مقابله با داعش است: یکی اینکه ارتباط مستقیم امریکا با طالبان منافع راهبردی و ملاحظات حیاتی روسیه در افغانستان و منطقه را تهدید می‌کند و این به یک معنا نگرانی مشابه پاکستان نیز محسوب می‌شود، و نکته دوم اینکه شاید روس‌ها با تقویت همکاری‌های امنیتی و استخباراتی خود با پاکستان به دنبال کنترل داعش از مبدا باشند و خطر استفاده از این گروه تروریستی توسط امریکا و غرب علیه منافع خود در منطقه از طریق همکاری‌ با رژیم طالبان را به حداقل برسانند.

 

از سوی دیگر، همانگونه که در بالا نیز اشاره شد ارتباط مستقیم امریکا با طالبان نقش دیرینه پاکستان در معادلات منطقه‌ای را تضعیف می‌کند و بر چشم انداز استراتژیک عملیاتی کردن سیاست سلطه جویانه اسلام آباد علیه افغانستان تاثیر منفی می‌گذارد. به همین دلیل، پاکستان اگر نتواند حمایت‌های مورد انتظار را از واشنگتن در زمینه اعمال نفوذ و سلطه بر افغانستان به دست آورد، گزینه متحد شدن با روسیه برای تحقق این هدف را فعال خواهد کرد و این همان چیزی است که در طول ده‌ها سال گذشته، دولتمردان اسلام آباد و جنرال‌های راولپندی برای حفاظت از منافع حیاتی پاکستان در معادلات منطقه‌ای همواره از آن استفاده کرده‌اند.

 

محمدرضا امینی - جمهور