بحران آموزش در سایه طالبان؛ افغانستان در مسیر افراطیت؟

در آستانه آغاز سال آموزشی جدید، افغانستان با یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های آموزشی خود دست‌وپنجه نرم می‌کند. گزارش‌ها حاکی از آن است که طالبان قادر به تأمین کتاب‌های درسی برای حدود ۹۰ درصد دانش‌آموزان نیستند. این در حالی است که در سال گذشته نیز دانش‌آموزان مکاتب، که حداقل ۱۲ مضمون درسی داشتند، تنها دو کتاب درسی کهنه و غیرقابل استفاده دریافت کردند.
با وجود این وضعیت وخیم، هیچ نشانه‌ای از آماده‌سازی و توزیع کتاب‌های جدید توسط وزارت معارف طالبان دیده نمی‌شود. اما نکته نگران‌کننده‌تر این است که اگر طالبان کتاب‌های جدیدی چاپ کنند، محتوای آن چه خواهد بود؟ آیا این کتاب‌ها حامل تفکرات افراطی و جهادی خواهند بود؟ آیا آموزش در افغانستان از مسیر علمی خارج و به سمت پرورش نسل جدیدی از افراط‌گرایان هدایت خواهد شد؟
 
معلمان سردرگم و دانش‌آموزان ناامید
این بحران تنها به نبود کتاب‌های درسی ختم نمی‌شود بلکه معلمان مکاتب نیز در شرایطی نامناسب قرار دارند. از یک‌سو، طالبان برخلاف میل اکثریت معلمان بر مکاتب سلطه دارند و از سوی دیگر، عدم پرداخت منظم معاش، تغییرات بی‌دلیل در بست‌ها و انتصاب افراد نالایق، انگیزه تدریس را در معلمان از بین برده است. در چنین شرایطی، چگونه می‌توان انتظار داشت که دانش‌آموزان افغانستان آینده روشنی داشته باشند؟
 
نسل گمشده؛ افغانستان به کدام سمت می‌رود؟
اکنون که دختران افغانستان عملاً از حق تحصیل محروم شده‌اند، آینده پسران نیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. با نبود کتاب‌های درسی، معلمان ناامید و تضعیف نظام آموزشی، طالبان به‌صورت هدفمند مکاتب را به مدارس جهادی تبدیل می‌کنند. در نتیجه، دانش‌آموزان به‌جای علوم مدرن و مهارت‌های امروزی، با تفکرات جهادی و افراطی پرورش خواهند یافت.
 
افغانستان؛ کارخانه تولید تروریست؟
با توجه به شرایط کنونی، سؤال اساسی این است که آیا افغانستان به یک مرکز تولید افراطیت و تروریسم تبدیل خواهد شد؟ تجربه حاکمیت نخست طالبان در دهه ۹۰ نشان داد که حذف آموزش مدرن، زمینه را برای رشد گروه‌های افراطی هموار می‌کند. اکنون نیز اگر سیاست‌های طالبانی در بخش معارف ادامه یابد، افغانستان می‌تواند به پناهگاه و پایگاه اصلی افراط‌گرایی در منطقه و حتی جهان تبدیل شود.
آیا جهان در برابر این فاجعه سکوت خواهد کرد؟ آیا جامعه جهانی متوجه خطرات ناشی از نسل جدیدی که تحت تربیت افراطی رشد می‌کند، خواهد شد؟
افغانستان در آستانه فروپاشی آموزشی و فرهنگی قرار دارد و ادامه این وضعیت می‌تواند آینده این کشور را برای دهه‌ها به عقب ببرد.

شاهین علیزاده- خبرگزاری جمهور