از مخالفان طالبان تا طالبان مخالف

یک منبع معتبر به بی‌بی‌سی گفته که سراج‌الدین حقانی؛ وزیر داخله طالبان، پس از سفر به عربستان و سپس امارات هنوز به کابل «بازنگشته» است.

 

حقانی حدود یک ماه پیش، کابل را ترک کرده بود.

‌

این منبع دلیل سفر آقای حقانی را «استراحت و تداوی» عنوان کرده و جزئیات بیشتری در مورد محل اقامت او نداده است و تنها گفته که او در حال حاضر در «نزدیکی‌های افغانستان» به سر می‌برد.

 

پیشتر، شورای امنیت سازمان ملل اعلام کرده بود که به سراج‌الدین حقانی از تاریخ ۲۳ ژانویه تا ۳ فوریه «معافیت سفر» برای ادای حج عمره در عربستان سعودی داده شده است. 

 

انتشار این خبر، پرسش‌ها و ابهامات تازه‌ای را درباره اختلافات داخلی طالبان، جنگ شدید قدرت و دورنمای حاکمیت این گروه بر افغانستان ایجاد می‌کند.

 

به باور بسیاری از کارشناسان، سفرهای ناگهانی، غیبت‌های طولانی و مقاصد مبهم عناصر و چهره‌های سرشناس حکومت طالبان اخیرا افزایش یافته و این امر پرسش‌های مهمی را درباره اختلافات پشت پرده، تقابل‌های جناحی و انتقام جویی‌های قبایلی در درون تشکیلات طالبان ایجاد کرده است.

 

به این ترتیب، طالبان که تاکنون همواره ادعا می‌کردند که گروهی منسجم، همبسته، متحد و یکدست هستند و به همین دلیل قادر به پایان دادن به منازعات و مناقشات داخلی چند ده ساله بر سر قدرت و ایجاد یک حکومت مقتدر مرکزی خواهند بود بدون آنکه جریان‌های سیاسی و نظامی مخالف طالبان توان ایجاد چالشی جدی در برابر حاکمیت این گروه را دارا باشند، اکنون در نتیجه شکل‌گیری طالبان مخالف به دنبال تشدید تقابل‌های درون سازمانی و جنگ قدرت، در آستانه فروپاشی داخلی قرار گرفته اند.

 

در همین حال، صدور معافیت‌های مکرر از سوی کمیته تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد برای تسهیل سفر مقامات ناراضی طالبان به کشورهای خارجی نیز به پرسش‌ها و گمانه زنی‌ها دامن زده و به طور خاص این برداشت را تقویت کرده است که مخالفان رهبر خودکامه و اقتدارگرای طالبان با حمایت و چراغ سبز بازیگران جهانی از افغانستان خارج می‌شوند تا حاکمیت ملا هبت الله را تضعیف کنند و با تشکیل یک اپوزیسیون غیررسمی درون گروهی، زمینه ساز اصلاحات مورد انتظار جامعه جهانی برای تحمیل یک رژیم تعدیل شده طالبان بر مردم افغانستان شوند.

 

اگر این برداشت درست باشد فرار شیرمحمد عباس استانکزی به دنبال انتقادات صریح و گزنده او علیه رهبر طالبان، به دنبال آن، خروج پرسش برانگیز سراج الدین حقانی و عبدالحق وثیق از افغانستان و عدم بازگشت آنها به کشور و در فاصله کوتاهی از این رویداد، سفر ناگهانی ملا عبدالغنی برادر به دوحه قطر به بهانه بیماری و درمان کاملا به همدیگر مرتبط هستند و این رویدادها و تصمیمات احتمال قوی بخشی از یک برنامه سیاسی و استخباراتی بزرگتر به هدف منزوی کردن قندهار و تثبیت قدرت مخالفان ملا هبت الله آخوندزاده در کابل است.

 

موضوع مهمی که این برداشت‌ها تقویت می‌کند این است که شیرمحمد عباس پس از فرار از کشور نیز با انتشار چند فایل صوتی که ظاهرا در نشست‌های خصوصی ابراز شده بود به انتقادات بی‌سابقه‌اش علیه رهبر طالبان ادامه داد و حتی از تلاش شماری از رهبران طالبان برای برکناری ملا هبت الله آخوندزاده سخن گفت.

 

از جانب دیگر، موضوع اختلافات سراج الدین حقانی با ملا هبت الله آخوندزاده از همان آغاز تشکیل حاکمیت طالبان تا امروز مطرح بوده است. به عقیده بسیاری از آگاهان یکی از دلایل ترور بحث برانگیز خلیل الرحمان حقانی نیز انتقادات سراج الدین حقانی علیه رهبر طالبان بود که تنها چند روز قبل از این رویداد ابراز شده بود.

 

شاید ماجراهای ناشی از جنگ شدید قدرت که در پشت پرده جریان دارد هرگز همگانی نشود؛ اما تحولات اخیر نشان می‌دهد که بحران در کابل و قندهار به شدت بالا گرفته و حتی خطر وقوع جنگ داخلی بر حاکمیت رژیم طالبان سنگینی می‌کند و چشم انداز بقای آن را به خطر انداخته است.

 

این رویداد البته از ماه‌ها پیش از امروز قابل پیش‌بینی بود؛ زیرا هبت الله آخوندزاده برخلاف اسلاف خود تمایل شدیدی به کنترل تمام قدرت دارد و هرگز نمی‌خواهد به عنوان یک رهبر مذهبی در گوشه انزوا بنشیند و به برخورداری به لقب تشریفاتی «امیرالمومنین» دلخوش باشد. شاید این همان چیزی است که مخالفانش آن را برنمی‌تابند و یکی از دلایل بروز اختلاف و تشدید جنگ جاه طلبانه جاری، میل روزافزون رهبر خودکامه طالبان به کنترل تمامی مبادی و مجاری قدرت و حاکمیت باشد.

 

واقعیت هرچه باشد این رویارویی به مرحله حساس و تعیین کننده‌ای رسیده است و به نظر می‌رسد که بازیگران خارجی و حلقات استخباراتی نیز در صدد بهره‌برداری از این فرصت هستند و با فراخواندن طالبان مخالف ملا هبت الله آخوندزاده به خارج از کشور، فشارها بر حلقه قندهار را تشدید کرده‌اند تا در نهایت، انسداد سیاسی نزدیک به ۴ ساله در افغانستان شکسته شده و راه برای پذیرش طالبان تعدیل شده و تغییریافته از سوی جامعه جهانی باز شود.

 

با این حال، آنگونه که از مقاومت قندهار برمی‌آید این مهم به سادگی قابل دستیابی نیست. خطر خونریزی، جنگ داخلی و سقوط به ورطه درگیری‌های مرگبار بی‌پایان، همچنان بر فراز افغانستان تحت سلطه طالبان سایه افکنده است.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور