طالبان در آستانه جنگ داخلی یا کودتای نظامی؟

ذبیح‌الله مجاهد؛ سخنگوی طالبان، روز دوشنبه در یک نشست فوری اعلام کرد که اختلاف به معنای جنگیدن نیست. آقای مجاهد، خبرها درباره زخمی شدن عبدالغنی برادر و نهایتاً درگیری میان رهبران طالبان را تکذیب کرد و گفت شایعات درباره فروپاشی طالبان به دلیل اختلافات داخلی بی‌اساس است و کسانی که تصور می‌کنند این گروه از هم خواهد پاشید، در اشتباه‌ اند.

 

او از مردم افغانستان خواست که نگران این اختلافات نباشند.

 

اظهارات سخنگوی طالبان به وضوح نشان می‌دهد که وضعیت در پشت پرده به شدت متشنج و بحرانی است. گزارش‌های رسانه ای نیز حاکی از آن است که طالبان به شدت در پشت صحنه درگیر جنگ‌های قدرت و تقابل‌های بعضاً خونین و مرگبار هستند.

 

بر بنیاد این گزارش‌ها اختلافات میان رهبر طالبان و طالبان لیبرال و غربگرا به شدت تشدید شده و شبکه حقانی عملاً از صحنه خارج شده است.

 

این درگیری‌ها و تقابل‌ها بلافاصله پس از ترور بحث برانگیز خلیل الرحمان حقانی، وزیر امور مهاجرین طالبان وارد فاز جدیدی شده است.

 

کارشناسان می‌گویند که با وجود پنهانکاری رهبران طالبان و تلاش مذبوحانه آنها برای مخفی نگه داشتن ابعاد هولناک جنگ شدید قدرت در پشت پرده، نشانه‌های واضحی وجود دارد که اوضاع عادی نیست.

 

حملات بی‌سابقه شیرمحمد عباس استانکزی؛ معاون سیاسی وزیر خارجه طالبان به شخص ملا هبت الله آخوندزاده؛ رهبر اقتدارگرای این گروه در قندهار هیچگاه نمی‌تواند در شرایط عادی ابراز شود.

 

به دنبال آن، فرار بحث برانگیز آقای استانکزی و غیبت معنی‌دار او از عرصه عمومی و رسانه‌های جمعی، پرسش‌های فراوانی را درباره جنگ قدرت میان رهبران طالبان برانگیخته است.

 

علاوه بر این، سفر سوال برانگیز سراج الدین حقانی و عبدالحق وثیق؛ دو مقام ارشد امنیتی طالبان به امارات و عدم بازگشت آنها پس از ۱۳ روز از این سفر، دامنه ابهامات و تردیدها درباره وضعیت بحرانی در پشت صحنه قدرت طالبان را تشدید و تقویت کرده است.

 

هیچ خبری پیرامون این سفر منتشر نشده است؛ نه از دیدارهای رسمی سراج الدین حقانی و عبدالحق وثیق با مقامات امارات و سایر کشورها و نه برنامه آنها برای بازگشت به کشور.

 

در این میان، از سرنوشت ملا عبدالغنی برادر؛ معاون اقتصادی نخست وزیر طالبان نیز خبری در دست نیست. او حتی در جریان سفر سید عباس عراقچی؛ وزیر امور خارجه طالبان به کابل نیز با او دیدار نکرد. این در حالی بود که آقای برادر، روابط دوستانه‌ای با ایرانی‌ها دارد و در سال‌های اخیر چندین بار به ایران سفر کرده است.

 

برخی گزارش‌ها حتی حاکی است که او در نتیجه یک درگیری میان جناح‌های رقیب طالبان زخمی شده است. اگرچه این گزارش‌ها به طور مستقل قابل تایید نیست؛ اما نگرانی افکار عمومی درباره تشدید جنگ قدرت و خطر وقوع نبردهای داخلی میان جناح‌های طالبان روز به روز افزایش می‌یابد.

 

شماری از منابع ادعا می‌کنند که ملا هبت الله آخوندزاده به فرماندهان نظامی تحت امر خود دستور داده تا شبه نظامیان وابسته به شبکه حقانی و سایر رهبران منتقد او را خلع سلاح کنند. با وجود اینکه مستندات قابل استنادی در این زمینه وجود ندارد؛ اما رهبر خودکامه طالبان پیش از این، دستور داده بود که تمامی تسلیحاتی که بدون اجازه دفتر قندهار به شبه نظامیان طالبان و شبکه حقانی توزیع شده غیرقانونی محسوب می‌شود و باید جمع آوری شود. 

 

او همچنین هرگونه توزیع سلاح برای افراد طالبان را مشروط به اجازه و ثبت آن در دفتر قندهار کرده است.

 

علاوه بر این، خبرهایی منتشر شده مبنی بر اینکه رهبر طالبان اخیراً در اقدامی غیرمعمول به دست کم ۵۰ فرمانده وفادار به خود، موترهای لوکس و گرانقیمت اهدا کرده است؛ موترهایی که گفته می‌شود برای همین منظور از دبی وارد افغانستان شده‌اند. اگر این خبر درست باشد به معنای آن است که رهبر طالبان به شدت در تلاش تقویت نیروهای نظامی وفادار به خود برای صف‌آرایی در برابر دشمنان و رقبای داخلی‌اش است.

 

برخی منابع حتی ادعا می‌کنند که درگیری مرگبار امروز در دفتر نمایندگی سازمان ملل متحد در کابل که یک کشته و یک زخمی بر جای گذاشت نیز ناشی از تلاش شبه نظامیان وابسته به ملا هبت الله آخوندزاده برای خلع سلاح ملیشه‌های شبکه حقانی بوده است.

 

به این ترتیب، با کنار هم نهادن قطعات مختلف این پازل می‌توان نتیجه گرفت که اختلافات داخلی، جنگ قدرت و تقابل‌های اقتدارگرایانه میان طالبان کابل نشین و قندهارنشین به نقطه جوش نزدیک می‌شود و در چنین شرایطی هر احتمالی از جنگ داخلی تا کودتای نظامی کاملاً محتمل است.

 

نکته مهمی که به این نگرانی‌ها دامن می‌زند این است که طالبان علیرغم تظاهر به «وحدت و انسجام» در نهایت نتوانستند اختلافات خود بر سر قدرت را مدیریت کنند و یکی از مهم‌ترین عوامل این رویداد، رویکرد اقتدارگرایانه و سازش ناپذیرانه ملا هبت الله آخوندزاده است که با تمرکز شدید بر کانون‌های مرکزی قدرت در تلاش محدود کردن مخالفان و منتقدانش می‌باشد. بنابراین در نهایت یک جنگ داخلی یا یک کودتای سریع نظامی، سرنوشت این تقابل‌ها را مشخص خواهد کرد؛ چیزی که با ترور مناقشه برانگیز خلیل الرحمان حقانی بیش از هر زمان دیگری اجتناب ناپذیر به نظر می‌رسد.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور