کرزی و حقانی؛ همزبانی دو دشمن؟

حامد کرزی اعلام کرده که به خانه سراج‌الدین حقانی؛ وزیر داخله طالبان رفته تا در مراسم فاتحه به مناسبت درگذشت خلیل‌الرحمن حقانی شرکت کند.

 

در عکسی که آقای کرزی منتشر کرده برخی از چهره‌های بلندپایه دوران ریاست جمهوری او نیز دیده می‌شوند.

 

شبکه حقانی در زمان ریاست جمهوری حامد کرزی، مسئول بسیاری از حملات انتحاری و انفجاری علیه نیروهای داخلی و خارجی بود و بخش عمده‌ای از حملات را در شهرهای مختلف، به‌ویژه کابل انجام می‌داد.

 

به جز نقش حقانی‌ها در ترورها، کشتارها و راه‌اندازی حملات مرگبار و مهیب انتحاری در دوره ریاست جمهوری طولانی حامد کرزی، از نظر نسبت‌های قبیله‌ای نیز میان کرزی و حقانی، خصومت دیرینه و سنتی وجود دارد. کرزی وابسته به پشتون‌های درانی است؛ اما حقانی‌ها از قبیله غلجایی نمایندگی می‌کنند و در طول تاریخ معاصر افغانستان همواره جنگ قدرت میان دو قبیله در جریان بوده است.

 

با این حال، حامد کرزی، همه خصومت‌های پیشین را نادیده گرفت و به رسم سنت پشتونوالی برای تسلیت گفتن به سراج الدین حقانی به مناسبت ترور خلیل الرحمان حقانی؛ کاکای قدرتمند و پرنفوذ او به پکتیا رفت.

 

آیا این تنها توجیه کرزی برای همدلی با حقانی‌ها در سخت‌ترین شرایط سیاسی آنها در اوج جنگ قدرت میان سران این شبکه با طالبان بود؟

 

پاسخ به این پرسش آسان نیست؛ اما رفتارشناسی سیاسی حامد کرزی نشان می‌دهد که او به شدت ریاکار، محافظه‌کار، مصلحت اندیش و اهل تعامل با سرسخت‌ترین دشمنانش است.

 

در دوران ریاست جمهوری اش نیز حامد کرزی اگر از یک سو با گروه‌های تروریستی تبانی می‌کرد تا رقبای سیاسی و قومی‌اش را از میان بردارد و با توسل به رویکردهای خشونت بار و خونین، پروژه‌های حذف فیزیکی مجاهدین غیرپشتون را عملیاتی کند، از جانب دیگر با برگزاری مراسم شکوهمند برای یادبود آنها و حضور همدلانه در مراسم تدفین و ترحیم شان از خود چهره‌ای خیراندیش، منعطف، اهل مدارا و به شدت ملی‌گرا به نمایش می‌گذاشت.

 

کرزی پس از تسلط طالبان بر افغانستان حتی ممکن است محافظ کارتر نیز شده باشد؛ زیرا او از معدود رهبران سیاسی حکومت پیشین است که همچنان در زیر پرچم طالبان در کابل زندگی می‌کند؛ بنابراین برای تضمین امنیت و تامین منافعش ناگزیر است با طالبان تعامل کند و از جبهه‌گیری در جنگ قدرت میان جناح‌های تشکیل دهنده این گروه فاصله بگیرد.

 

این ارزیابی‌ها ممکن است به سهم خود درست باشد؛ اما همه آن چیزی نیست که میان کرزی و طالبان جریان دارد. به باور بسیاری از کارشناسان، کرزی در دوران حضور خود در کابل تحت سیطره طالبان، روابط خود با این گروه را توسعه و تقویت کرده است و بر بنیاد برخی گزارش‌ها او و کارمندان دفتر رییس جمهوری سابق مستقیما از اداره امور تحت کنترل طالبان معاش می‌گیرند. 

 

افزون بر این، یکی دیگر از اشتراکات کرزی و شبکه حقانی که در دوره حاکمیت طالبان برجسته‌تر شده، رویکردهای لیبرالی آنها نسبت به حکومت‌داری است که از سوی امریکا دیکته می‌شود؛ چیزی که به طور آشکار آنها را در تقابل با حلقه قندهار به رهبری ملا هبت الله آخوندزاده قرار می‌دهد که همچنان بر حفاظت از اصول رادیکال خود تاکید می‌کند.

 

کرزی نیز همانند حقانی‌ها با شماری از فتاوی و فرامین بحث برانگیز و جنجالی رهبر طالبان به طور غیرمستقیم مخالفت کرده و با تاکید بر لزوم راه‌اندازی گفتگوهای ملی صلح، بازگشایی مکاتب دخترانه و... عملاً در جبهه مقابل درانی‌های حاکم بر قندهار قرار گرفته است.

 

در این میان، شاید یکی از مهم‌ترین وجوه اشتراک حامد کرزی و سراج الدین حقانی وابستگی هر دو چهره به سازمان‌های استخباراتی غربی باشد. هیچ تردیدی وجود ندارد که حامد کرزی را امریکایی‌ها به قدرت رساندند و واشنگتن طی ۱۳ سال حاکمیت او از حامیان بلامنازع وی محسوب می‌شد. 

 

اگرچه در آن زمان شبکه حقانی که همیشه مورد حمایت سیا بوده، مسئول مخوف‌ترین و مرگبارترین حملات تروریستی در مناطق تحت سلطه و نفوذ دولت حامد کرزی به حساب می‌آمد؛ اما روابط کنونی او با حقانی‌ها نشان می‌دهد که ارتباطات و وابستگی‌های شان به قدرت‌های غربی و سازمان‌های استخباراتی خارجی، مستحکم‌تر از آن است که نقش ویرانگر حقانی‌ها در کشتارهای دوران کرزی بر آن سایه بیاندازد.

 

به این ترتیب، اگر حامد کرزی درانی، امروز راست به پکتیا می‌رود، زانو به زانوی سراج الدین حقانی غلجایی می‌نشیند و ترور مرموز کاکای قدرتمند او را تسلیت می‌گوید، نه بر اساس رفتار سوابق سیاسی آقای کرزی، رخدادی عجیب و حیرت انگیز است و نه با وابستگی‌ها و ارتباطات هر دو چهره با سازمان‌های استخباراتی غربی و اهداف مشترک شان برای آینده سیاسی افغانستان زیر سلطه طالبان منافات دارد.

 

علیرغم این همدلی و همزبانی میان کرزی و حقانی اما با توجه به قدرت بلامنازع طالبان قندهاری و ضعف و ناتوانی آشکار شبکه حقانی در برابر آن، انتظار نمی‌رود که همزبانی دشمنان دیروز برای ساختن فردای مشترک به نتیجه مطلوب آنان منجر شود. با این حال، کرزی به اندازه‌ای رند و ریاکار است که با وجود همزبانی با حقانی از گزند آسیب‌های ملا هبت الله و طیف طالبان اقتدارگرا و انحصارطلب حامی او در امان بماند.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور