ترور خلیل‌الرحمان؛ ترس طالبان از انتقام حقانی

ملا برادر؛ معاون اقتصادی نخست‌وزیر طالبان ادعا کرده که هیچ اختلافی میان سران این گروه وجود ندارد و آن‌ها با یکدیگر محبت دارند.

 

ملا برادر این ادعا را روز شنبه، ۲۴ قوس در سفری به ولایت پکتیا در مراسم فاتحه خلیل‌الرحمان حقانی مطرح کرد.

 

او افزود که میان رهبران طالبان اخلاص و محبت وجود دارد و آن‌ها اختلافی با همدیگر ندارند. او گفت که اختلاف میان طالبان «شایعه» و «تبلیغات» غرب است و از مردم خواست به آن توجه نکنند.

 

اظهارات ملا برادر؛ معاون اقتصادی نخست وزیر طالبان، درباره عدم اختلاف میان رهبران این گروه تلاشی مذبوحانه برای سرپوش گذاشتن بر اختلافاتی است که مدت هاست از زیر به سطح آمده و علنی و عملیاتی شده است.

 

آقای برادر در حالی عدم اختلاف میان رهبران طالبان و شبکه حقانی را انکار می‌کند که سراج الدین حقانی؛ وزیر امور داخله طالبان و رهبر این شبکه اخیراً به طور صریح از رهبر طالبان انتقاد کرده و مشروعیت فرامین و دستورات او را زیر سوال برده بود؛ مواضعی که به باور بسیاری از کارشناسان در نهایت منجر به ترور خلیل الرحمان حقانی شد و تقابل کابل و قندهار را به طور بی‌سابقه‌ای افزایش داد.

 

آقای برادر همچنین در حالی تلاش می‌کند تا اختلافات طالبان را انکار کند و این گروه را همچنان متحد و منسجم نشان دهد که خود او یکی از قربانیان بزرگ این اختلافات محسوب می‌شود و بر بنیاد گزارش‌ها آقای برادر که یکی از چهار بنیانگذار اصلی و اولیه طالبان بود، هزینه‌های سنگینی را برای پیروزی این گروه متحمل شد، سال‌ها در زندان پاکستان به سر برد و در نهایت نیز نقش مهمی در حصول توافقنامه استعماری دوحه داشت، در اوایل تسلط طالبان بر کابل و اشغال مناصب مهم دولتی توسط شبکه حقانی، در برابر این اقدامات اعتراض کرد و حتی گفته شد که میان نیروهای وفادار به ملا برادر و جریان رقیب، درگیری‌های مستقیم و مسلحانه صورت گرفته که در نهایت منجر به غیبت پرسش برانگیز ملا برادر از نشست‌های رسمی رژیم طالبان برای مدت زمانی طولانی شد.

 

با این حال به نظر می‌رسد که معاون اقتصادی نخست وزیر طالبان با توجه به افزایش بی‌سابقه تنش‌ها میان شبکه حقانی و رهبر طالبان در قندهار تلاش می‌کند نقشی خیرخواهانه و میانجی‌گرانه ایفا کند و از جانب دیگر با انکار هرگونه اختلاف میان رهبران این گروه در پی مدیریت افکار عمومی و انحراف واقعیت‌های موجود است تا رژیم طالبان را از آسیب‌های ناشی از این اختلافات در امان نگه دارد و به زعم خود به تفسیرها، تحلیل‌ها و برداشت‌هایی که از نظر طالبان مطلوب محسوب نمی‌شود و چشم انداز حاکمیت و مشروعیت این رژیم را تهدید می‌کند، جلوگیری به عمل آورد.

 

آگاهان اما می‌گویند که برای این نوع تلاش‌ها اکنون خیلی دیر شده است. ترور خلیل الرحمان حقانی به وضوح نشان داد که تنش‌های قبیله‌ای و جنگ قدرت میان سران طالبان و شبکه حقانی وارد مرحله‌ای تازه و بازگشت ناپذیر شده و این نبرد در نهایت باید تنها یک برنده داشته باشد؛ برنده‌ای که میراث دار تاج و تخت طالبان خواهد شد و رقیب را یک بار برای همیشه درهم خواهد شکست.

 

یکی دیگر از انگیزه‌های ملا برادر اما ممکن است ترس از انتقام جویی سراج الدین حقانی؛ رهبر شبکه حقانی در پی ترور کاکایش باشد؛ ترسی که به نظر می‌رسد این روزها بسیاری از رهبران میان پایه طالبان را فراگرفته و تردیدها درباره دورنمای حاکمیت این گروه در سایه تنش‌های جاری را تشدید کرده است.

 

اگر این ارزیابی درست باشد ملا عبدالغنی برادر با انکار هرگونه اختلاف میان رهبران طالبان در تلاش است تا مواضع جناح‌های رقیب در درون این تشکیلات را به هم نزدیک سازد و از تشدید تنش‌ها به گونه‌ای که هرگونه تلاش برای کنترل آن موثر نباشد، ممانعت کند؛ اما ناظران معتقد اند که با کشته شدن خلیل الرحمان حقانی که از نظر معنوی حامی بزرگ سراج الدین حقانی محسوب می‌شد و وزنه سنگینی در قبال اقتدارگرایی و جاه طلبی یکجانبه رهبر طالبان بود، حتی امیدهای کمرنگ برای آشتی از میان رفت و اکنون فقط یک انتقام خونین و مرگبار می‌تواند پاسخی مناسب از نظر رهبران شبکه حقانی به حلقه قندهار باشد؛ پاسخی که البته اگر داده شود انتظار نمی‌رود که از سوی اقتدارگرایان حاکم بر قندهار بی‌ جواب بماند و در نتیجه یک چرخه خونین خشونت میان قبایل رقیب در درون تشکیلات طالبان آغاز خواهد شد.

 

شماری از کارشناسان بدبین‌تر حتی معتقد اند که تنش‌های جاری میان رهبران طالبان و شبکه حقانی به طور بالقوه قابلیت تبدیل شدن به جنگ داخلی را دارد و به باور آنان اگر افراد با نفوذ در داخل تشکیلات طالبان و نیز شماری از کشورهای خارجی و سرویس‌های امنیتی منطقه‌ای برای مهار هرچه سریع‌تر این تنش‌ها و تقابل‌ها اقدام نکنند این خطر روز به روز نزدیک خواهد شد. 

 

نکته مهمی که ترور خلیل الرحمان حقانی را زمینه ساز آغاز چرخه خشونت میان سراج الدین حقانی و ملا هبت الله نشان می‌دهد، فقدان شخصی به نام خلیل الرحمان است؛ کسی که گفته می‌شود نفوذ عمیقی بر رهبران جوان‌تر این شبکه داشت و در عین حال با استفاده از ده‌ها سال تجربه تعامل سیاسی با سران قبایل پشتون و رهبران طالبان می‌توانست سطح تنش‌ها را به گونه‌ای مدیریت کند که از کنترل خارج نشود و به خشونت‌های انتقام جویانه از جانب دوطرف برای تصاحب قدرت و تسلط بر معادلات سیاسی منتهی نگردد. اکنون که او کشته شده این مکانیزم نیز از میان رفته و به این ترتیب، انتظار نمی‌رود که افراد و عناصری مانند ملا عبدالغنی برادر از اقتدار، نفوذ و کاریزمای کافی برای تاثیرگذاری بر دوطرف به منظور کاهش تنش‌ها و پرهیز از انتقام جویی برخوردار باشد.

 

نرگس اعتماد - جمهور