از سرزمین بی دولت تا دولت بی سرزمین

احمد مسعود؛ از رهبران ضد طالبان، در مصاحبه‌ای گفت که از تشکیل حکومت در تبعید حمایت می‌کند و برای دستیابی به این هدف کار خواهد کرد.

 

با این حال، آقای مسعود تاکید کرد که با تشکیل حکومت در تبعید برای افغانستان، فاصله زیادی دارند.

 

مسعود در مصاحبه‌ با تانیه گودسوزیان، روزنامه‌نگار کانادایی، اظهار داشت که تشکیل چنین حکومتی نیازمند اتحاد گسترده بین گروه‌ها و بخش‌های مختلف است تا بتوانند چتر واحد ایجاد کنند و از تمام مردم افغانستان نمایندگی کنند.

 

او خاطرنشان کرد: «ما به سمت این هدف حرکت می‌کنیم؛ اما هنوز با آن فاصله داریم.»

 

این نخستین بار است که یک سیاستمدار برجسته ضد طالبان از ایده تشکیل دولت در تبعید سخن می‌گوید؛ دولتی که بتواند فقدان مشروعیت رژیم طالبان را برجسته کند و ضرورت نمایندگی مشروع از مردم افغانستان در مجامع بین‌المللی را مورد تاکید قرار دهد.

 

در دوره اول حاکمیت رژیم طالبان نیز دولت به رهبری برهان الدین ربانی اگرچه فاقد سرزمینی گسترده و پایتختی پایدار بود؛ اما همچنان از سوی جامعه بین‌المللی به رسمیت شناخته می‌شد و از مردم افغانستان در جامعه جهانی نمایندگی می‌کرد.

 

با این حال پس از بازگشت دوباره طالبان به قدرت و سرنگونی دولت جمهوری به رهبری اشرف غنی، افغانستان عملاً به سرزمینی بدون دولت تبدیل شده است. به عبارت دیگر افغانستان از معدود کشورهای جهان است که با وجود داشتن نزدیک به ۴۰ میلیون نفر جمعیت، فاقد یک دولت مشروع است که از سوی جامعه جهانی به رسمیت شناخته شود و از مردم آن در عرصه بین المللی نمایندگی کند.

 

اگرچه رژیم طالبان در عمل توانسته است با ده‌ها کشور جهان روابط دیپلماتیک برقرار کند و تعاملات گسترده اقتصادی را پایه‌ریزی نماید؛ اما تاکنون حتی نزدیک‌ترین متحدان و حامیان این رژیم نیز موجودیت و مشروعیت آن را به رسمیت نشناخته است و به همین دلیل کرسی‌های نمایندگی افغانستان در سازمان‌های جهانی و نمایندگی‌های دیپلماتیک و کنسولی کشور در جهان خارج یا همچنان در اختیار دیپلمات‌های گماشته شده از سوی دولت سرنگون شده اشرف غنی هستند، یا آرام آرام بسته می‌شوند و یا به طور مستقیم به دیپلمات‌های طالبان واگذار شده‌اند بدون آنکه این واگذاری برای این رژیم مشروعیت رسمی در پی آورد.

 

در این میان، شماری از نمایندگی‌های سیاسی کشور نیز بدون تجربه تغییرات عمیق و بنیادین ناشی از جابجایی معادلات قدرت در داخل کشور، همچنان توسط دیپلمات‌های پیشین اداره می‌شوند؛ اما آنها در عمل حاکمیت رژیم طالبان را پذیرفته و با مقامات این رژیم در کابل در تعامل نزدیک و مستقیم قرار دارند.

 

در جانب مقابل اما جریان‌های ضد طالبان نیز نتوانسته اند جایگاه پیشین خود به عنوان بقایای نظام جمهوری را به دست آورند و در شرایطی که افغانستان عملاً هیچ نماینده مشروعی در جامعه بین‌المللی ندارد با تشکیل یک دولت در تبعید، جای خالی چنین نهاد حقوقی را پر کنند.

 

در این میان اما شاید ایده تشکیل دولت در تبعید که برای نخستین بار از سوی احمد مسعود؛ فرمانده جبهه مقاومت ملی مطرح شده در گام نخست برای جریان‌های ضد طالبان یک ایده جذاب و مبتکرانه به نظر برسد؛ اما حتی خود آقای مسعود نیز اذعان کرده است که تا تحقق عملی این ایده راه زیادی باقی مانده است.

 

فرمانده جبهه مقاومت ملی تصریح کرده که جریان‌های ضد طالبان از انسجام کافی برخوردار نیستند و همین امر نه تنها مانع تشکیل دولت در تبعید شده؛ بلکه از تاثیرگذاری جبهات و جریان‌های ضد طالبانی نیز به طور قابل توجهی کاسته و اجازه نداده است که این جبهات در چارچوب یک جبهه بزرگ ملی برای سرنگون کردن رژیم طالبان و یا ضربه زدن به آن منسجم و متحد شوند.

 

از جانب دیگر به باور آگاهان، حتی اگر دولتی در تبعید نیز تشکیل شود بسیار بعید است که چنین دولتی از سوی جامعه بین‌المللی به رسمیت شناخته شود و جای خالی نماینده حقوقی مشروع مردم افغانستان در مجامع جهانی را پر کند؛ زیرا در شرایطی که به تعبیر امیرخان متقی، مخالفان طالبان حتی یک وجب از خاک کشور را در اختیار ندارند بسیار دشوار است که تشکیل یک دولت در تبعید بتواند وجاهت و اقناع لازم برای کسب مشروعیت را فراهم کند و مانع از رویکرد تعامل گرایانه و سازشگرانه کشورها در قبال رژیم طالبان شود.

 

با توجه به این واقعیت‌ها پیش از ارائه ایده‌های رویاپردازانه و ابتکارات جذاب و هیجان انگیز جریان‌های ضد طالبان نیازمند عزم و اراده و تعهد واقعی برای فراتررفتن از شاخص‌های تنگ نظرانه قومی، جاه طلبی‌های شخصی و فایده‌گرایی‌های خانوادگی هستند تا بر محور مبارزه با دشمن مشترک گرد هم بیایند و برای ایجاد تغییرات بزرگ متحد شوند.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور