دولت موقتی که سه ساله شد

جنرال فیض حمید؛ رئیس پیشین سازمان مخوف جاسوسی ارتش پاکستان یعنی آی اس آی، سه سال پیش با سفر به افغانستان در نخستین روزهای بازگشت طالبان به قدرت، اختلافات داخلی جناح‌های مختلف این گروه را مدیریت کرد و یک فرمول موقت برای توزیع قدرت را عملیاتی ساخت که در نتیجه آن دولت موقت طالبان شکل گرفت.

 

جنرال فیض حمید در نهایت از ریاست عزل شد و اکنون زندانی ارتش پاکستان است و ممکن است به اتهام فساد محاکمه شود؛ اما دولت موقتی که او برای طالبان ساخته بود همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد و اخیراً سه ساله شد.

 

طالبان اگرچه در روزهای اول واگذاری افغانستان از سوی امریکا به این گروه تایید می‌کردند که ساختار کنونی موقتی است و با اشاره به اینکه هیچ قومیتی به تنهایی نمی‌تواند بر افغانستان حکومت کند از اراده خود برای تشکیل یک دولت فراگیر خبر می‌دادند؛ اما با گذشت سه سال از آن رویداد ساختار سیاسی طالبان نه تنها تغییر نکرده؛ بلکه عزمی راسخ برای تحکیم قدرت این گروه مشاهده می‌شود.

 

در این میان البته ملا هبت الله آخوندزاده؛ رهبر اقتدارگرای طالبان که در قندهار مخفی شده برای مهار مخالفان داخلی اش در درون تشکیلات طالبان هر از گاه دست به تغییراتی در ساختار حکومت می‌زند؛ اما این تغییرات هرگز در جهت فراگیرتر شدن حکومت طالبان یا تغییر ماهیت سیاسی آن صورت نمی‌گیرد؛ بلکه همانگونه که ذکر شد رهبر طالبان در صدد توسعه دامنه قدرت خود و محدودتر کردن قدرت مخالفانش است و این نه تنها کمکی به تحقق انتظارات اولیه برای تغییر ساختار سیاسی طالبان نمی‌کند؛ بلکه با این خطر ضمنی همراه است که طالبان اکنون با شتاب بیشتری به سمت اقتدارگرایی، انحصار قدرت، تحکیم بنیان‌های قومی حکمرانی و جلوگیری از حضور جریان‌های سیاسی و قومی دیگر در ساختار حکومت گام برمی‌دارند و در برابر هرگونه تغییر در راستای عدالت سیاسی و تشکیل یک حکومت واقعاً ملی مقاومت می‌کنند.

 

واقعیت دیگر این است که به نظر می‌رسد تمام جناح‌های تشکیل دهنده حکومت طالبان علیرغم رقابت‌های قبیله‌ای، جنگ قدرت و حتی خصومت‌های پنهان بر این نکته اتفاق نظر دارند که نباید کاری کنند که حکومت طالبان به عنوان یک کلیت کلان، تضعیف شود و زمینه برای قدرت‌گیری مخالفان و منتقدان فراهم گردد.

 

حتی ملا هبت الله آخوندزاده و سراج الدین حقانی که گفته می‌شود جناح‌های رقیب در جنگ قدرت داخلی در تشکیلات طالبان را رهبری می‌کنند به طور محتاطانه‌ای این واقعیت را در نظر می‌گیرند که اقدامات آنها برای تضعیف جانب مقابل هرگز نباید موجب تضعیف کلیت رژیم طالبان شود. درست به همین دلیل است که تاکنون رقابت‌ها، خصومت‌ها و تقابل‌های داخلی طالبان تاثیری بر قدرت کلی این رژیم نداشته و انتظارات مخالفان و دشمنان آنها را محقق نکرده است.

 

ذبیح الله مجاهد که سخنگوی حکومت طالبان و تریبون تبلیغاتی این گروه برای دفاع از مواضع آن در رسانه‌های داخلی و خارجی محسوب می‌شود در مصاحبه‌های اخیر خود با صراحت و قاطعیت بیشتر از ساختار کنونی حکومت طالبان دفاع می‌کند و می‌گوید که این دولت «فراگیر» است، همه اقوام افغانستان در آن نماینده دارند و به این ترتیب نیازی به تغییر ساختار سیاسی وجود ندارد.

 

بنابراین همه نشانه‌ها حاکی از آن است که هیچ تغییری در راه نیست، طالبان اکنون بیش از سه سال پیش خود را مسلط بر قدرت احساس می‌کنند و در برابر درخواست‌ها برای تغییر و تحول سیاسی مقاومت نشان می‌دهند. این به معنای آن است که امیدها برای تغییر سیاسی طالبان از درون در حال کمرنگ شدن است و همه طرف‌های سیاسی و قومی داخلی و همچنین سازمان‌ها و کشورهای خارجی اگر منتظر تغییر ساختار حاکمیت طالبان از درون بودند دیگر نباید امیدوار باشند و اگر به راستی در پی ایجاد تغییری در مسیر صلح و عدالت هستند باید گزینه‌های دیگر را امتحان کنند؛ گزینه‌هایی عملگرایانه‌تر که با توجه به مقاومت طالبان بر مواضع تغییرناپذیر خود لزوماً نمی‌تواند صلح‌آمیز و غیرخشونت‌بار باشد.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور