چرا رهبر طالبان نگران «اختلاف» است؟

پرهیز از اختلافات، دامن زدن به تفرقه و جنگ قدرت از محورهای ثابت پیام‌ها سخنرانی‌ها و توصیه‌های رهبر طالبان به زیردستانش هستند؛ مسائلی که به نظر می‌رسد در این اواخر به طور پرسش برانگیزی افزایش یافته است. 

 

او در دو پیام اخیر خود به مناسبت عید قربان و خطبه‌های نماز عید که به صورت کلیپ صوتی منسوب به رهبر طالبان منتشر شده بار دیگر بر این مساله انگشت گذارده است. 

 

هدف رهبر طالبان چیست؟ چه چیزی او را نگران می‌کند؟ آیا جنگ قدرت میان رهبران طالبان و شبکه حقانی به مرحله‌ای خطرناک رسیده است؟ آیا رهبر محافظه‌کار طالبان که در قندهار مخفی شده نگران کودتا از درون است؟ سفرهای اخیر سراج الدین حقانی به امارات متحده عربی و عربستان سعودی که گفته می‌شود حتی بدون اجازه و اطلاع رهبر طالبان در قندهار صورت گرفته چه نقشی در نگرانی‌های روزافزون ملا هبت الله در زمینه اختلافات داخلی و جنگ قدرت داشته است؟

 

این توصیه‌ها در شرایطی صورت می‌گیرد که گزارش‌های فزاینده‌ای درباره اختلافات شدید میان کابل و قندهار بر سر قدرت منتشر می‌شود؛ اختلافات عمیق، تاریخی و ظاهراً غیر قابل حل و فصل که به طور سنتی میان دو قبیله رقیب پشتون یعنی درانی‌ها و غلجایی‌ها جریان داشته و در حال حاضر سراج الدین حقانی؛ رهبر اقتدارگرای شبکه حقانی و ملا هبت الله آخوندزاده؛ رهبر مذهبی طالبان که در قندهار مخفی شده به نمایندگی از این دو قبیله در برابر هم قرار گرفته اند.

 

اخیرا گزارش شد که ملا هبت الله آخوندزاده به طور ناگهانی از قندهار به بغلان و از آنجا به کابل و غزنی سفر کرده و در جریان این سفر از جمله به وزارت امور داخله به دیدار سراج الدین حقانی رفته است. او اگرچه در کابل در همایش بزرگ والیان و فرماندهان امنیه طالبان نیز حضور پیدا کرد؛ اما بازدید شبانه‌ او از وزارت داخله طالبان بر کل این سفر سایه افکند و اختلافات عمیق میان او و رهبر شبکه حقانی را برجسته‌تر ساخت.

 

از دید کارشناسان، بر بنیاد یک سنت پشتونوالی درآمدن به خانه‌ای کسی آن هم شب هنگام هیچ پیام دیگری جز عذرخواهی ندارد و اگر این برداشت درست باشد به معنای آن است که رهبر طالبان تلاش کرده است تا از راه‌های صلح‌آمیز، رئیس شبکه حقانی را به تمکین از فرامین خود وادار سازد و او را به کنار گذاشتن اختلافات سیاسی و جنگ قدرت ترغیب کند.

 

با این حال در جناح مقابل هیچ نشانه‌ای از عقب نشینی به نفع ملا هبت الله دیده نمی‌شود. تنها چند روز پس از سفر سرزده ملا هبت الله به کابل و حضور شبانه او در وزارت مداخله سراج الدین حقانی به همراه عبدالحق وثیق، متحد دیگر خود در دولت طالبان، راهی امارات متحده عربی شد. یک روز پس از آن، شورای امنیت سازمان ملل متحد ممنوعیت سفر او به عربستان سعودی را به بهانه زیارت حج برداشت تا راه رهبر شبکه حقانی برای احیای پیوندهای استخباراتی خود با رژیم‌های عربی هموارتر شود.

 

این در حالی است که رهبر شبکه حقانی پیش از این نیز در فرصت‌ها و مناسبت‌های گوناگون به انتقادهای ضمنی و غیرمستقیم از رهبر طالبان پرداخته است، استبداد رای و خودخواهی او را به چالش کشیده و برخی از مفاد فرمان‌های رهبر طالبان را زیر سوال برده است.

 

با توجه به این واقعیت‌ها و نشانه‌ها به نظر می‌رسد که تاکید مکرر رهبر طالبان بر حل اختلافات و حفظ وحدت و همگرایی، ریشه در جنگ شدید قدرت در پشت پرده دارد؛ جنگی که موقعیت رهبر طالبان در راس هرم قدرت را به خطر انداخته و نگرانی‌های او درباره چشم انداز بقای این رژیم را چندین برابر تشدید کرده است.

 

با این وجود نمی‌توان انکار کرد که همچنان رهبر طالبان قدرت اصلی را در اختیار دارد و حلقه قندهار بر کانون‌های اصلی حاکمیت و هسته‌های مرکزی حاکمیت مسلط است. چنانچه در گزارش مهم انستیتیوت مطالعات خاورمیانه درباره ترکیب قومی و سهم جناح‌های تشکیل دهنده دولت طالبان نیز آمده است که حدود ۴۰ نفر از رهبران درجه یک این رژیم وابسته به جناح قندهار هستند و شبکه حقانی تنها ۱۹ پست کلیدی را در اختیار دارد.

 

علیرغم این وضعیت اما کارشناسان هشدار می‌دهند که اختلافات روزافزون شبکه حقانی و جناح قندهار به رهبری ملا هبت الله خطر کودتا از درون و حتی فروپاشی این رژیم در بلندمدت را همچون شمشیر داموکلس بر فراز قدرت طالبان حفظ خواهد کرد.

 

عبدالمتین فرهمند - جمهور