تنبیه ایران یا توجیه طالبان؟

احمد وحیدی؛ وزیر داخله‌ ایران در تازه ترین موضع گیری خود درباره درگیری مرزی با طالبان گفته که «طالبان توجیه شده‌‌اند، مرزهای ما آرام است و رفت‌و‌آمدها برقرار».
 
او گفته: «ما به حاکمان افغانستان تذکر دادیم که باید افرادشان را بیشتر توجیه و مراقبت کنند.»
 
در همین حال، محمدیعقوب مجاهد؛ سرپرست وزارت دفاع طالبان به تازگی در گفتگو با طلوع‌نیوز گفت: «مشکلی که با ایران پیش آمد، چهار روز برایم گزارش می‌آمد که آن‌ها توپ و هاوان شلیک می‌کنند. من (به ایرانی‌ها) گفتم این کار را نکنید و به نفع‌مان نیست و بعد مجبور شدیم که عکس‌العمل نشان دهیم و از خاک‌مان دفاع کنیم و از حق‌مان نمی‌گذریم و به کسی هم حمله نمی‌کنیم.»
 
در پی آن رویداد، گزارش‌هایی از اعزام هزاران نیروی جنگی و انتحاری طالبان به سمت مرز با ایران منتشر شد و وزارت داخله طالبان آن را «تمرینات نظامی برای آشنایی با سلاح‌های سنگین» مرزبانان عنوان کرد.
 
اظهارات وزیر دفاع طالبان و وزیر داخله ایران که در فاصله ای کوتاه از همدیگر ارائه می شود، تازه ترین توضیح دوطرف از خونین ترین درگیری مرزی میان مرزبانان ایرانی و ملیشه های طالبان است. دو روایت متفاوت از یک رویداد که به سردرگمی ها، ابهامات و پرسش های بی شمار در این زمینه دامن می زند و چشم انداز روابط دو کشور و خطر امنیتی طالبان برای کشورهای همسایه و منطقه را تیره تر از همیشه نشان می دهد.
 
مساله این است که اگرچه قدرت نظامی ایران با نزدیک به یک میلیون نیروی نظامی آماده و ذخیره  مجهز به موشک های بالستیک، هایپرسونیک و تجهیزات استراتژيک قابل رقابت با قدرت های بزرگ در برابر چند ده هزار ملیشه آماتور و چند صد نیروی انتحاری طالب که شاید ترسناک تر تسلیحات شان بشکه های زرد انتحاری باشد، اصلا قابل مقایسه نیست؛ اما آنچه اخیرا در مرزها رقم خورد به وضوح طالبان را جسورتر، گستاخ تر و به تعبیر ایرانی ها «پرروتر» کرد. آنها اکنون احساس می کنند که برنده این نبرد شده اند؛ زیرا دو مرزبان ایرانی را کشته اند و تنها یک ملیشه خود را از دست داده اند.
 
افزون بر این، قدرت نمایی پس از حادثه طالبان و گسیل هزاران ملیشه از جمله چند صد عامل انتحاری به همراه تسلیحات و تجهیزات به دست آمده از امریکایی ها به سمت مرز نیز به این برداشت در میان سران و فرماندهان طالبان دامن زد که آنها توانایی مقابله با ایران را دارند و ایرانی ها را وادار به عقب نشینی کرده اند.
 
طالبان حتی پیشنهادهای بعدی ایران برای آموزش مرزبانان خود را نیز با تحقیر و تمسخر پاسخ دادند و رد کردند.
 
همه این رویدادها این تصور را برای دست کم بخشی از فرماندهان طالبان ایجاد کرده است که آنها ایران را «تنبیه» کرده اند؛ چیزی که در ادعاهای تازه ملا یعقوب نیز به طور ضمنی بر آن تاکید شد.
 
بنابراین، به نظر نمی رسد که توضیح تازه وزیر داخله ایران درباره «توجیه» مرزبانان طالبان بر تصور غالب در میان فرماندهان رده میانی آن گروه، مبنی بر «تنبیه» ایران غالب شود و به آنان گوشزد کند که تقابل نظامی با ایران، اصولا در توان طالبان نیست و هیچگاه نباید حتی تصور آن را بکنند.
 
به باور منتقدان، عامل بخش عمده ایجاد این تصور اما نه نحوه شروع و پایان درگیری مرزی و تلفات وارد شده بر دوطرف؛ بلکه واکنش مقام های نظامی ایران بوده است. آنها به اندازه کافی، اقتدار و قاطعیت، بروز ندادند و سعی کردند به نحوی با سیاسی‌کاری و به تعبیر عامیانه ایرانی «ماست‌مالی» به ماجرا پایان دهند تا شاید داد و ستد پررونق اقتصادی شان با طالبان، آسیب نبیند و یا آنگونه که برخی تحلیلگران ایرانی ادعا می کنند، هدف «بیگانگان» برای راه اندازی جنگ میان ایران و طالبان، محقق نشود.
 
صرف نظر از درستی یا نادرستی این برداشت، آنچه اکنون رقم خورده، به نفع ایران نیست و در درازمدت، کمکی به کاهش تنش و جلوگیری از درگیری های مشابه بالقوه میان دوطرف نخواهد کرد؛ زیرا طالبان آن گونه که لازم بود، قدرت و قاطعیت ایرانی ها را درک نکردند و در شرایطی که مرزبانان کشته شده ایرانی به عنوان «شهید» به طور پرشکوه، تشییع و تدفین شدند؛ اما قاتلان آنها پاسخ تعرض خود را نگرفتند و به همین دلیل، تصور می کنند که در «تنبیه» ایران «پیروز» شده اند.
 
سکینه محمدی - جمهور