آیا جنگ داخلی حتمی است؟

توماس وست؛ نماینده ویژه امریکا برای افغانستان می‌گوید که جامعه جهانی باید فرایند مشارکت قدرت در افغانستان را با دقت پیش ببرد تا اعتبار خود را از دست ندهد.

او درباره احتمال جنگ داخلی در افغانستان هشدار داد و تاکید کرد: "در حال حاضر مسأله این نیست که جنگ داخلی روی می‌دهد یا نه؛ بلکه مسأله این است که این جنگ چه زمانی اتفاق می‌افتد. "

به گفته او، تمام تلاش‌‌ها برای سازمان‌دهی مردم افغانستان چه در داخل و چه در خارج از کشور، باید متمرکز و همگرا باشد، نه اینکه "جامعه بین‌المللی چند نفر را دستچین کند".

او گفت: "فکر نکنند که جامعه بین‌المللی 20 نفر را دستچین کند و آنها کار را انجام بدهند و آنها را وارد کنند که فرایند شکل بگیرد و جلو برود. به هر حال این فرایندی است که بایستی با دقت عمل صورت بگیرد تا اعتبار خود را از دست ندهد."

وست اضافه کرد که امریکا خواستار یک افغانستان صلح‌آمیز است تا از خاک این کشور به‌عنوان تهدید علیه امریکا و دیگر کشورها استفاده نشود.
 
صرف نظر از اینکه هشدار صریح نماینده امریکا درباره خطر وقوع جنگ داخلی در افغانستان به چه معناست، امریکا چه برنامه تازه ای برای ایجاد بی ثباتی و تشدید بحران در کشور ما دارد و یا کشورهای دیگر در این زمینه چه نقش و سهمی ایفا می کنند، واقعیت این است که جنگ داخلی همین اکنون هم در کشور جریان دارد و طرف هایی هستند که حاکمیت طالبان را برنمی تابند و مطالبات خود را با توسل به خشونت و جنگ مطرح می کنند.
 
آنها برخلاف رهبران طالبان، اعتقاد دارند که نظام کنونی، فراگیر و همه شمول نیست و در آن همه اقوام کشور به استثنای یک قوم خاص، به حاشیه رانده شده و سهمی از سیاست و قدرت ندارند.
 
این جریان ها همچنین نسبت به آنچه سرکوب، تبعیض، بی عدالتی، تلاش برای حذف یا حاشیه نشین کردن، کوچ اجباری و ستم سیستماتیک با رویکرد قومی علیه قومیت های دیگر می خوانند، اعتراض دارند و این اعتراض خود را از راه مبارزه مسلحانه بیان می کنند.
 
عملیات خونین اخیر در پنجشیر و درگیری های دیگری که در بدخشان و سایر نقاط کشور در جریان است، صرف نظر از مقیاس، دامنه و تاثیر آن بر وضعیت کلی امنیت و ثبات در کشور، مصداق جنگ داخلی محسوب می شود و اگر مهار نشود و راه حلی پایدار برای آن به دست نیاید، بدون شک در آینده می تواند خطرساز شود.
 
نکته دیگر هم اینکه حتی اگر درگیری های جاری در پنجشیر و اندراب ها و تخار و بدخشان و... را جنگ داخلی ندانیم، همانگونه که نماینده امریکا هشدار داده، بستر وقوع چنین جنگی کاملا فراهم است؛ زیرا اول اینکه دولت مستقر در کابل از سوی هیچ کشوری به رسمیت شناخته نشده، نگرانی درباره رشد و شیوع افراط گرایی و تروریزم در افغانستان روز به روز در حال افزایش است، نارضایتی های داخلی و تقلای رهبران فراری برای دریافت کمک از کشورهای خارجی برای آغاز جنگ علیه طالبان و مسایل دیگر از این نوع به سادگی زمینه بروز بحران و گسترش بی ثباتی در مقیاس ملی را فراهم می سازد.
 
در چنین شرایطی همه طرف های داخلی و خارجی مسئولیت دارند تا از وقوع جنگ یا به بیان بهتر گسترش آن، جلوگیری کنند؛ زیرا در صورت بروز هرگونه جنگی در ابعاد سراسری، هیچ چشم اندازی برای صلح وجود نخواهد داشت و این تصور که در نهایت یکی از طرف ها می تواند به پیروزی برسد، دولت تشکیل دهد و افغانستان را اداره کند، یک خیال خام و رویای باطل است.
 
تجارب چند ده سال اخیر هم نشان می دهد که جنگ داخلی، برنده ندارد و تنها رهاورد آن گسترش جنون آمیز جنایت و قربانی کردن بیشتر مردم رنج کشیده افغانستان می باشد.
 
بنابراین، پیش از اینکه وضعیت به سمت یک جنگ تمام عیار و گسترده و غیرقابل اجتناب برود، همه طرف ها باید گام های لازم را برای پیشگیری از آن بردارند.
 
آمادگی برای تشکیل دولت فراگیر از طریق راه اندازی یک گفتمان فراگیر ملی، بازگشایی مکاتب دخترانه، بازگشت زنان به زندگی اجتماعی و سیاسی، ایجاد یک قانون اساسی مشروع، یک قوه قانون گذاری دموکراتیک و منتخب و گفتگوی چندجانبه بازیگران منطقه ای و بین المللی با محوریت افغانستان زیر نظر سازمان ملل متحد به منظور ایجاد سازوکاری برای بازتعریف ساختار قدرت و تضمین و تامین مشارکت همه اقوام و اقشار جامعه در آن از مهم ترین اقداماتی است که برای اجتناب از جنگ باید صورت بگیرد.
 
بر این اساس، برخلاف باور توماس وست، وقوع جنگ داخلی در افغانستان، محتوم و اجتناب ناپذیر نیست؛ اما آنچه او را به این نتیجه بدبینانه رسانده این است که در شرایط کنونی متاسفانه روزنه های گفتگوی ملی برای دستیابی به افق های روشن سازش و صلح بسته است و امیدی به تغییر این وضعیت وجود ندارد.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور