حمله راکتی داعش به ازبکستان، ناکامی طالبان؟

روز سه شنبه ۱۴ سرطان، تاشکند گفت که پنج موشک از افغانستان به خاک ازبکستان پرتاب شده‌ است.
 
به گفته دولت ازبکستان هنگام برخورد این موشک‌ها «انفجاری رخ نداده» و در نتیجه این حادثه تلفات انسانی و تخریبی در پی نداشته؛ اما تصاویر، دیوارهای منازل مسکونی را نشان می‌دهد که بر اثر اصابت موشک‌ تخریب شده‌است.
 
ذبیح‌الله مجاهد؛ سخنگوی طالبان هم گفته است که این اقدام از سوی کسانی صورت گرفته که می‌خواهند فضای بی‌اعتمادی میان افغانستان و ازبکستان ایجاد کنند.
 
او عاملان این حملات را «شریر» خوانده و افزوده است که آن‌ها دستگیر و مجازات خواهند شد. آقای مجاهد تاکید کرده که «ما بار دیگر به کشور برادر خود ازبکستان اطمینان می‌دهیم».
 
عبدالقهار بلخی؛ سخنگوی وزارت خارجه طالبان هم در یک پیام توییتری گفته است که «مسئولین امنیتی بلافاصله به محل شتافته و جستجو را آغاز کردند و تلاش‌های جدی در منطقه برای شناسایی و دستگیری عاملان این حادثه ادامه دارد.»
 
این در حالی است که پیش از این در ماه اپریل نیز داعش ادعا کرده بود که از قلمرو افغانستان، خاک ازبکستان را هدف حمله راکتی قرار داده است؛ رویدادی که البته ازبکستان آن را تکذیب کرد؛ اما هواپیماهای جنگی ازبک ها در امتداد نوار مرزی دو کشور به پرواز درآمدند.
 
تکرار این رویداد در حالی که پیش از این، خاک تاجیکستان نیز از ولایت تخار، هدف حمله راکتی داعش قرار گرفته بود و رویدادهایی مشابه در مرز مشترک میان افغانستان و پاکستان هم منجر به مرگ شماری از نظامیان پاکستانی شده بود، تردیدها درباره اراده یا توانایی طالبان در مهار تروریزم و ممانعت از تبدیل افغانستان به کانون ناامنی های منطقه ای را افزایش می دهد.
 
اخیرا همچنین گزارش شد که یک درجه دار نظامی ایران نیز در مرز مشترک با افغانستان از سوی آنچه در ادبیات امنیتی ایران «اشرار» توصیف می شود هدف قرار گرفت و کشته شد. در پی این رویداد، هم ایرانی ها و هم طالبان تلاش کردند از انتساب مسئولیت آن به طالبان، جلوگیری کنند؛ کاری که ظاهرا ازبکستان و طالبان نیز به دنبال حمله راکتی اخیر داعش در حال انجام آن هستند.
 
با این وجود، چه کسی می تواند انکار کند که طالبان مسئول مستقیم برقراری امنیت و ثبات در افغانستان هستند و اگر نمی توانند یا نمی خواهند به این مسئولیت عمل کنند، گروه های تروریستی دیگر مانند داعش، القاعده و اقمار و ایادی منطقه ای و محلی آنان از این خلأ استفاده می کنند و امنیت منطقه را به چالش می کشند.
 
این در حالی است که طالبان بارها بر این تعهد خود تاکید کرده اند که آنان توان برقراری امنیت و مبارزه با تروریزم را دارند و اجازه نمی دهند که کشورهای دیگر از خاک افغانستان، هدف حملات تروریستی و خرابکارانه قرار بگیرند. این تعهد اما بارها نقض شده و توالی و تکرار آن، به تردیدها درباره توانایی طالبان در زمینه عمل به این تعهد، دامن زده است.
 
اگرچه شاید این تحلیل که برخی حلقات در درون طالبان، با تروریست های فراملیتی ارتباط و همکاری دارند، در غیر آن، تروریست ها به سادگی نمی توانند در داخل خاک افغانستان، فعالیت نظامی انجام دهند و دامنه این فعالیت را به اندازه ای گسترش دهند که حتی بتوانند قلمرو کشورهای دیگر را هدف بگیرند، بدبینانه و چه بسا بدخواهانه به نظر برسد؛ اما این واقعیت را به سادگی نمی توان انکار کرد که گروه هایی مانند داعش، از توان لازم برای به چالش کشیدن امنیت در داخل کشور برخوردار اند و از سوی دیگر، با توسل به حربه حملات راکتی به کشورهای همسایه، تلاش می کنند تعهد طالبان مبنی بر عدم حمله از خاک افغانستان بر کشورهای دیگر را نیز بی اعتبار سازند و روابط کشورهای همسایه با دولت طالبان را خراب کنند.
 
واکنش های سریع و گسترده مقام های طالبان به حمله راکتی اخیر منسوب به داعش بر خاک ازبکستان هم نشان می دهد که طالبان هرگز مایل نیستند این برنامه جدید به سرانجام برسد، به همین دلیل در تلاش اند تا افزون بر تقویت تمهیدات امنیتی برای مقابله با داعش، به طرف ازبک هم اطمینان دهند که آنها بر تعهدات پیشین خود پایدار اند و از تمام تلاش و توان شان برای مهار اینگونه وقایع، استفاده خواهند کرد.
 
با این وجود، تکرار این نوع رویدادها از نظر سیاسی و تبلیغاتی، طالبان را در موقعیت ضعیف تری قرار می دهد و نگرانی کشورهای همسایه و منطقه درباره توانایی آنها در مهار تروریزم و استقرار نظم و امنیت و ثبات در کشور را دوچندان می کند. آیا حملات موشکی اخیر نشان می دهد که طالبان حتی در عرصه تبلیغاتی هم جنگ را به داعش واگذار کرده اند؟ در حال حاضر، پاسخ قاطع و صریحی برای این پرسش وجود ندارد؛ اما اگر در آینده بار دیگر شاهد تکرار رویدادهای مشابه باشیم، این پرسش با جدیت بیشتری مطرح خواهد شد.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور