طالبان علیه داعش؛ مهار افراط با افراط؟

ولادیمیر پوتین و امام‌علی رحمان؛ رؤسای جمهوری روسیه و تاجیکستان درباره افغانستان گفتگو کردند.
 
آنها در این گفتگوی تلفونی که روز جمعه (۱۹ حمل) انجام شد درباره نفوذ داعش در افغانستان ابراز نگرانی کردند.
 
سفیر روسیه در دوشنبه به رسانه‌ها گفته‌است که اقداماتی برای تقویت حفاظت از مرزهای تاجیکستان در حال انجام است.
 
دو کشور روسیه و تاجیکستان معتقد اند که گروه داعش در شمال افغانستان نیرو دارد.
 
این در حالی ا‌ست که قبلا نیز کشورهای همسایه از رشد داعش در افغانستان ابراز نگرانی کرده و گفته‌بودند که نگران آینده امنیتی کشور هستند؛ اما طالبان به جهان اطمینان می‌دهند که افغانستان خانه تروریست‌ها نخواهد شد، هیچ کشوری از خاک افغانستان، هدف حمله قرار نخواهد گرفت و داعش تهدیدی جدی و بزرگ برای امنیت افغانستان نیست.
 
با این وجود، پاکستان و ایران می ‌گویند که عوامل حملات تروریستی بر نمازگزاران شیعه در پیشاور و روحانیون ایران در حرم امام رضا(ع) اتباع افغانستان بوده ‌اند.
 
پیش‌ از این، عمران خان؛ نخست‌ وزیر پاکستان نیز ادعا کرده ‌بود که اعضای سه گروه «تروریستی» شامل داعش شاخه خراسان، طالبان پاکستانی و ارتش آزادی‌ بخش بلوچستان از افغانستان وارد آن کشور می‌ شوند.
 
قاسم جومارت توقایف؛ رییس جمهوری قزاقستان نیز در جریان اعتراضات و آشو‌ب‌ های اخیر در آن کشور مدعی شده‌ بود که لیدرهای شورشیان از افغانستان و کشورهای خاورمیانه آمده ‌اند.
 
بدیهی است که موضع طالبان درباره اغلب این موضع گیری ها و ادعاها منفی است؛ اما این موضع چیزی را تغییر نمی دهد؛ زیرا واقعیت قدرتمندتر از مدعا است و آنچه در عمل رخ می دهد، عکس ادعاها و تعهدات طالبان را ثابت می کند.
 
چیزی که مایه هراس و نگرانی می شود این است که طالبان، افراط گرایی، تکفیر و ترور را به طور مستقیم، نفی نمی کنند. مفتی های طالبان حتی از صدور فتاوای بحث برانگیز و صریح درباره تکفیری های داعش و دیگر همفکران آنها نیز آگاهانه پرهیز می کنند. سخنگویان طالبان هم در اظهار نظرهای رسمی شان درباره داعش، بدون هیچگونه موضع گیری خصمانه، صرفا به چالش ها و درد سرهای امنیتی آن اشاره می کنند و درباره اینکه داعش و تفکر مذهبی آن گروه تا چه اندازه بر بنیاد اسلام اصیل شکل گرفته، سخنی نمی گویند.
 
اگرچه گزارش های متعددی وجود دارد مبنی بر اینکه در پشت پرده، جنگی خونین و شدید میان این دو جریان افراطی وجود دارد و طالبان با تمام قدرت تلاش می کنند تا بساط داعش را برچینند و حتی زمینه های رشد و اشاعه تفکری که منجر به ظهور داعش شده را نیز منهدم کنند.
 
با این وجود، حتی به هر اندازه ای که طالبان با داعش، دشمن باشند، آنچه آینده امنیت و ثبات در منطقه را تهدید می کند، نه از داعش شروع شده، نه به داعش محدود می شود و نه با مرگ داعش پایان خواهد یافت. اشتباه راهبردی اغلب کسانی که تصور می کنند با استفاده از قدرت طالبان می توانند داعش را نابود کنند و با نابودی داعش، منطقه از شر افراط گرایی رها می شود، این است که آنها فراموش کرده اند که افراط گرایی به مثابه یک جریان قدرت طلب رسمی، با طالبان شروع شد و با داعش ادامه پیدا کرد و تشدید شد.
 
هنوز هم ارزیابی های اطلاعاتی حاکی است که پیوندهای عمیق و پیچیده ای میان طالبان و دیگر گروه های جهادگرا در منطقه وجود دارد؛ گروه هایی که پیش از به قدرت رسیدن طالبان، بازو به بازوی آنان با دولت دست نشانده امریکا و نیروهای اشغالگر به رهبری ناتو و ایالات متحده می جنگیدند.
 
پس روابط راهبردی قدرت هایی مانند روسیه با طالبان که عمدتا به هدف مهار داعش صورت می گیرد، هرگز قابل درک نیست؛ زیرا آنها با وجود آنکه می خواهند افراط را با افراط مهار کنند، هیچ تدبیر و تمهیدی درباره قدرت گیری اصلی ترین جریان افراط و حامی واقعی افراط گرایان کوچک دیگر نیاندیشیده اند.
 
امریکایی ها که به شرط قطع ارتباط طالبان با گروه های تروریستی فراملیتی، با آنها پیمان صلح امضا کردند و قدرت را به آنان واگذاشتند، اکنون ادعا می کنند که طالبان به این تعهد خود عمل نکرده اند و القاعده در حال احیا و بازیابی نیروی خود در افغانستان تحت سلطه طالبان است.
 
بنابراین، استفاده از طالبان علیه داعش و مهار افراط با افراط، الگویی خطرناک برای امنیت و ثبات در منطقه و جهان است و بسیار بعید است که به همان نتیجه ای بیانجامد که طرف های اصلی این قمار از جمله روسیه، چین و ایران از رهگذر دوستی با طالبان در نظر دارند.
 
در این میان، موضع رهبران تاجیکستان درباره طالبان، نسبت به برداشت همتایان روس آنها – فرای گرایش های قومی و منافع سیاسی و استراتژيک دولت دوشنبه در معادلات سیاسی و امنیتی افغانستان - شاید واقع بینانه تر باشد.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور