بحران اوکراین؛ جنگ به نفع کیست؟

 وضعیت در مرز مشترک اوکراین و روسیه به شدت وخیم و بحرانی است. بیش از صد هزار نظامی روس مدت هاست که در این منطقه اردو زده اند و رسانه ها و دولت های غربی هم پیوسته درباره خطر «حمله قریب الوقوع» روسیه به اوکراین هشدار می دهند.
 
روس ها اما این مواضع را تبلیغاتی، تحریک آمیز و تلاش برای کشاندن مسکو به جنگی ویرانگر و مرگبار می دانند و تاکید می کنند که هیچ برنامه ای برای حمله به اوکراین ندارند.
 
با این حال، هیچ چیزی در شرایط کنونی دور از انتظار و نامحتمل نیست؛ زیرا نه روسیه مصمم به عقب نشینی نظامی از مرز با اوکراین است و نه اروپا و امریکا دست از تحریک و تبلیغ برای دامن زدن به جنگی تمام عیار برمی دارند.
 
واقعیت هرچه باشد، اکنون صدای آژیر خطر حمله نظامی، بسیار بلندتر از رایزنی های فشرده دیپلماتیک است.
 
روسیه در این میان، خواسته های امنیتی مشخصی از امریکا و اروپا دارد. ولادیمیر پوتین که بدون شک آخرین تصمیم گیرنده درباره سرنوشت این بحران خواهد بود در گفتگوهای رو در رو و مکالمات تلفونی اش با رهبران غربی از آنها خواسته است نگرانی ها و دغدغه های امنیتی روسیه را جدی بگیرند، از مرزها و مناطق نفوذ استراتژیک مسکو در منطقه عقب نشینی کنند و امپریالیزم ناتو در قالب یارگیری از جمهوری های شوروی سابق از جمله اوکراین را به طور کامل و برای همیشه متوقف کنند.
 
غربی ها می گویند که با هیچیک از پیش شرط های مطرح شده از سوی پوتین برای ترک بحران نظامی با اوکراین، موافقت نکرده و هشدار داده اند که در صورت هرگونه حمله نظامی از سوی روسیه بر اوکراین، واکنش سریع و شدیدی آماده است که یکی از مهم ترین ابزارهای آن تحریم های اقتصادی همه جانبه غرب علیه روسیه خواهد بود.
 
افزون بر این، امریکا هم نظامیان بیشتری را به منطقه گسیل داشته است با این پیام ضمنی به روسیه که جنگ اوکراین به اوکراین محدود نخواهد ماند و یا اینکه گزینه نظامی هم در کنار اهرم های فشار سیاسی و اقتصادی یکی از سناریوهای مورد نظر غرب برای مهار روسیه است.
 
در اوکراین اما وضعیت عادی به نظر می رسد. مردم سرگرم زندگی روزمره خود هستند. اقدامات به مراتب کمتری برای اتخاذ تمهیداتی برای وقوع یک جنگ بزرگ در آینده نزدیک اتخاذ شده است. ولادیمیر زلنسکی؛ رییس جمهوری آن کشور هم از مردم خواسته تا آرام باشند؛ زیرا به تعبیر او، ترس و وحشت عمومی «بهترین دوست دشمن ماست».
 
با این وجود، دیپلمات های غربی در حال فرار از اوکراین هستند و به شهروندان اروپایی و امریکایی هم التیماتوم صادر شده که ظرف ساعت های آینده خاک آن کشور را ترک کنند.
 
از دید روس ها اما این فضاسازی تحریک آمیز غرب برای شعله ور کردن آتش جنگی است که قرار نیست رخ دهد.
 
به نظر می رسد روس ها هم از این فضای امنیتی و تبلیغاتی سراسر تحریک و تهاجم، استفاده می کنند تا فشارها برای تحمیل خواسته های خود بر غرب و ناتو را به حداکثر برسانند.
 
این خیز بزرگ روسیه برای تغییر معادلات امنیتی اروپا و جهان و درهم شکستن نظم ناعادلانه ای است که پس از جنگ سرد و فروپاشی شوروی پیشین رخ داد و برای پوتین به عقده ای تاریخی تبدیل شده است.
 
هدف فقط اوکراین نیست و هرگز به اوکراین متوقف نخواهد ماند. پوتین در صدد احیای شوروی پیشین است و پیشتر این کار را با تشکیل بلوک های امنیتی جدید مانند پیمان امنیت جمعی و... کرده و تقویت حضور نظامی روسیه در آسیای مرکزی، سوریه و سایر مناطق هم در همین راستا قابل ارزیابی است.
 
با این حال، کرملین زمان خوبی را برای طرح این خواسته های تازه برگزیده است؛ زمانی که امریکا و ناتو در جنگ افغانستان، شکست خورده اند و قادر به شرکت در یک جنگ بزرگ جدید نیستند.
 
از سوی دیگر، اتحاد روسیه و چین که در سفر نمادین و بسیار پیام‌مند اخیر ولادیمیر پوتین به پکن نمود یافت، به مسکو این امکان را خواهد داد که حتی اگر جنگی صورت بگیرد، بخشی از پیامدهای ویرانگر تحریم های اقتصادی غرب را به کمک چین، بی اثر کند. با این وجود، انتظار نمی رود که چین در یک نبرد تمام عیار نظامی در کنار روسیه بایستد.
 
در این میان اما واضح است که جنگ به نفع هیچ‌کس نیست؛ حتی روسیه ولادیمیر پوتین که به وضوح بر اوکراین، برتری نظامی دارد و احتمال پیروزی آن در جنگی که قریب الوقوع دانسته می شود تقریبا ۹۰ درصد است؛ اما روس ها می دانند که پیروزی تنها در نبرد نظامی، محدود نمی شود. اگر آنها نتوانند در برابر واکنش غرب به جنگ احتمالی اوکراین به خوبی مقاومت کنند، از درون درهم می شکنند. بنابراین، شاید در حال حاضر، با توجه به مواضع روسیه در قبال تبلیغات تحریک آمیز غربی ها، کسب امتیاز بدون ورود به جنگ، به مراتب به نفع روس ها باشد؛ اما اگر غرب همچنان از دادن امتیاز به پوتین خودداری کند، جنگ برای روسیه، اجتناب ناپذیر خواهد بود، شاید نه فعلا اما حتما.
 
محمدرضا امینی - جمهور