قمار پاکستان با طالبان؛ از جهاد تا تروریزم

گروه بین المللی بحران می‌گوید "امتناع آشکار" طالبان افغانستان از قطع روابط با تحریک طالبان پاکستانی، "نگرانی بیشتری" برای اسلام آباد در پی دارد.
 
در گزارش این نهاد آمده که به نظر می‌رسد طالبان که از برخی جهات انتخاب‌های سیاسی پاکستان در افغانستان را "دیکته" می‌کند و اسلام آباد مجبور شده که برای دستیابی به یک راه حل "مذاکره" دیپلماتیک با دولت طالبان در کابل را در پیش بگیرد.
 
اسلام آباد نگران مذاکرات با طالبان پاکستانی با هدایت طالبان افغان است که می‌تواند تاثیرات منفی بر وضعیت امنیت داخلی این کشور به ویژه در کمربند مناطق قبایلی داشته باشد.
 
بنا به ارزیابی گروه بحران، پاکستان درخواست از غرب برای به رفع تحریم‌ها و رسمیت شناختن طالبان و از سرگیری کمک‌ها به این کشور را همزمان با در پیش گرفتن "دیپلماسی آرام" برای تشویق طالبان به احترام به حقوق اساسی، تعهدات مبارزه با تروریزم و کوتاه آمدن درباره درخواست‌های بین‌المللی در پیش گرفته است.
 
در همین حال، پاکستان با تایید نکردن رویکرد طالبان درباره زنان، منافع امنیتی خود را در نظر دارد و نگران رشد گروه‌های تندرو داخلی است که از ایدئولوژی مشابه طالبان افغان پیروی می‌کنند.
 
همانگونه که در گزارش اخیر گروه بین‌المللی بحران نیز تصریح شده تعامل پاکستان با طالبان پس از به قدرت رسیدن آن گروه در افغانستان دچار اختلال و پیچیدگی شده و به نظر می‌رسد که مدیریت طالبان اکنون دیگر برای سران رژیم اسلام آباد و جنرال های راولپندی آسان نیست.
 
انزوای سیاسی، بحران اقتصادی، ناتوانی در مدیریت وضعیت و روابط پرتنش و پیچیده طالبان با دنیای خارج به ویژه قدرت های اروپایی و امریکا کار پاکستان برای کمک به دولت نوبنیاد کابل را سخت‌تر می‌کند. این در حالی است که پاکستان وضعیت اقتصادی بسیار آشفته و نابسامانی دارد و به تنهایی قادر نیست یک دولت مستقل دیگر را در همسایگی اش تامین کند.
 
در جانب دیگر به نظر می رسد که انتظارات پاکستان برای بهره‌وری نامحدود و انحصاری از ظرفیت‌های گسترده اقتصادی در افغانستان نیز در پی انزوای سیاسی، تحریم های مالی و بی ثباتی های بالقوه داخلی در کشور با چالش روبرو شده است.
 
اکنون به جای آنکه طالبان به پاکستان امتیاز دهند و کمک کنند تا بخشی از نیازهای بزرگ اقتصاد بی رمق پاکستان از قبل سلطه غیرمستقیم اسلام‌آباد بر سرنوشت افغانستان مرتفع شود طالبان برای پیشبرد امور حکومت داری و پاسخ به حداقل های مایحتاج اقتصادی و مالی شان چشم به کمک‌های پاکستان دارند؛ کشوری که دیگر از عهده آن برنمی‌آید.
 
حجم سنگین مهاجرت از افغانستان که پاکستان و ایران از مقاصد سنتی آن محسوب می‌شود نیز فشار بر پاکستان را افزایش می دهد. به همین دلیل گفته می‌شود که تنش‌های ارضی و مرزی میان حکومت اسلام آباد و طالبان بخشی از پیامدهای این فشار محسوب می شود.
 
در این میان اما بزرگترین نگرانی و معضل برای پاکستان چگونگی مقابله با طالبان پاکستانی است؛ تحریکی که پیوندهای پیچیده‌ای با طالبان مستقر در افغانستان دارد و گفته می‌شود که از حمایت حلقات داخلی طالبان افغان برخوردار است.
 
به بیان دیگر، طالبان افغان و پاکستانی برادران دوگانه ایدئولوژی افراط هستند که آرمان غایی شان برافراشتن پرچم امارت و استقرار دولت اسلامی مبتنی بر شریعت در افغانستان و پاکستان و چه‌بسا فراتر از آن سراسر خاورمیانه می باشد.
 
برای جنرال های راولپندی اما اینگونه نیست. آنها که در طول نزدیک به ۳۰ سال گذشته زیر نام جهاد از طالبان افغانستان حمایت کرده و آنان را برای راه‌اندازی جنگ و مبارزات جهادی به هدف استقرار دولت اسلامی در کابل تجهیز و تقویت کرده بودند نسبت به همان آرمان در آنسوی دیورند دیدگاهی کاملاً متفاوت دارند؛ زیرا تحریک طالبان پاکستانی که به هدف سرنگون کردن دولت اسلام‌آباد مبارزه می‌کند را سازمانی تروریستی می‌شناسد و مبارزه نظامی با آن را کاملا مجاز و اجتناب ناپذیر می داند.
 
اما به نظر می‌رسد که رهبران طالبان در افغانستان اینگونه نمی اندیشند. آنها نمی‌خواهند به آرمان مشترک شان با تحریک طالبان پاکستان خیانت کنند. ایده پاکستان برای قطع ارتباط میان طالبان افغانستان و پاکستانی محکوم به شکست است. از جانب دیگر تاکید و حمایت معنی دار سران اسلام آباد از موضع برخی کشورها درباره لزوم قطع ارتباط طالبان با گروه های به اصطلاح تروریستی دست کم درباره طالبان پاکستانی به نتیجه نخواهد رسید.
 
بربنیاد همین دلایل است که طالبان در افغانستان همان الگویی را برای به کرسی نشاندن آرمان تحریک طالبان پاکستان توصیه می کنند که خودشان را به قدرت رساند: مذاکره با دشمن در حال جنگ.
 
پاکستان اما تاکید می‌کند که مذاکره با تحریک طالبان پاکستان برای پذیرش پیش شرط ها و تحقق خواسته های آنها غیرممکن است؛ رویکردی که رهبران طالبان پاکستان را مجبور به استفاده از حداکثر خشونت برای پیشبرد برنامه های خود در زمینه استقرار نظام «اسلامی» در پاکستان می کند.
 
از جانب دیگر، دوگانه رفتاری سران اسلام آباد درباره «جهاد» و «تروریزم» در قبال افغانستان و پاکستان ممکن است دیدگاه رهبران طالبان مسلط بر افغانستان را نیز نسبت به همسایه جنوبی تغییر دهد و صداقت آنها در این زمینه را بیش از هر زمان دیگری زیر سوال ببرد.
 
بنابراین، قمار پاکستان با طالبان شاید نتیجه عکس دهد؛ زیرا این خطر وجود دارد که جنبش‌های تندرو و اسلام گرایان رادیکال در درون پاکستان با الگوبرداری  و الهام از همتایان افغان شان این بار برای استقرار نظام اسلامی و جاری کردن شریعت غرای محمدی در داخل مرزهای سرزمینی همسایه جنوبی دست به قیام های گسترده بزنند؛ قیام‌هایی که جامعه مستعد افراط‌گرایی پاکستان از آن استقبال خواهد کرد و به این ترتیب رژیم سکولار اسلام آباد و جنرال های راولپندی شاید مجبور به بازتعریف برداشت خود از «جهاد» و «تروریزم» در دو سوی دیورند شوند.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور