پیوند خرس و اژدها؛ قطب جدیدی در حال ظهور است؟

ولادیمیر پوتین؛ رییس جمهوری روسیه برای حضور در مراسم افتتاحیه المپیک زمستانی به چین رفته و با همتای چینی خود دیدار و گفتگو کرده است. دیمیتری پسکوف؛ سخنگوی کرملین پیشتر درباره سفر پوتین به پکن گفت: «این یک نشست مهم برای تبادل نظر خواهد بود. مذاکره با امریکا و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی نیز در دستور کار قرار دارد.»
 
سرگئی لاوروف؛ وزیر خارجه روسیه هم اخیرا در نامه ای به ناتو و اعضای سازمان امنیت و همکاری اروپا ادعا کرد: «توسعه ناتو اصول اساسی پیمان آتلانتیک شمالی دایر بر تهدید نکردن امنیت سایر کشورها را نقض خواهد کرد.» او بار دیگر تضمین قانونی و کتبی توسعه پیدا نکردن ناتو را درخواست و تاکید کرد: «توسعه نیافتن ناتو به طور کامل منافع مشروع روسیه و امنیت کل قاره اروپا را تضمین می کند.»
 
در حالی که امریکا هشدار داد که روسیه در ماه آینده به اوکراین حمله خواهد کرد، نیکولای پاتروشف؛ دبیر شورای امنیت ملی روسیه گفت: «روسیه جنگ نمی خواهد.»
 
با این حال غرب می داند که مواضع مسکو درباره حمله به اوکراین به اندازه کافی اطمینان بخش نیست و خطر حمله کاملا واقعی و حتی قریب الوقوع است.
 
بر این اساس، سفر پوتین به پکن در زمانی حساس و بسیار حساب شده صورت می گیرد؛ زمانی که روسیه برای درهم شکستن ترکتازی های غرب در حوزه نفوذ خود، جنگ سرد جدیدی را آغاز کرده و اوکراین ممکن است نخستین قربانی آن باشد.
 
مسکو انتظار دارد که از طریق ایجاد یک ائتلاف سیاسی و حتی نظامی با پکن، نه تنها توسعه طلبی غرب در چارچوب ناتو را مهار و متوقف کند؛ بلکه با تشکیل یک قطب جدید قدرت به سیطره جهانی ایالات متحده برای همیشه پایان دهد.
 
بربنیاد همین انتظار بود که ولادیمیر پوتین در جریان دیدارش با شی جین پینگ؛ همتای چینی خود، روابط دو قدرت را «بی پیشینه» توصیف کرد. کاربرد این تعبیر می تواند بسیار دقیق، حساب شده، معنی دار و حاوی پیامی قدرتمند برای غرب و ناتو باشد.
 
در زمان کنونی، مسکو اما بیش از پکن به پیوند تاریخی خرس و اژدها نیاز دارد؛ زیرا در صورتی که پوتین فرمان حمله نظامی با اوکراین را صادر کند، غرب دست کم با وضع تحریم های فراگیر، اقتصاد ضعیف و نابسامان روسیه را هدف خواهد گرفت. در این صورت، چین می تواند به کمک روسیه بشتابد و بخشی از پیامدهای تحریم ها را به نفع روسیه، مهار کند.
 
از سوی دیگر، پوتین می داند که روسیه و چین درباره هژمونی نظامی ناتو و امریکا دغدغه های مشترکی دارند و پکن نیز به ایجاد چنین ائتلافی نیاز دارد. با این حال، از آنجا که چین حتی نسبت به مخاصمات سیاسی و امنیتی نیز رویکردی اقتصادی دارد و عمدتا محافظه کارانه عمل می کند، شاید قرار گرفتن تمام قامت پکن در کنار مسکو در مواجهه قریب الوقوع نظامی اش با اوکراین، اندکی دور از انتظار باشد؛ زیرا چین نمی تواند بر منافع بزرگ اقتصادی اش در اروپا و امریکا پا بگذارد و همه تخم مرغ هایش را در سبد پوتین بچیند.
 
افزون بر این، دو قدرت درباره متصرفات تازه شان در آسیا، افریقا، امریکای لاتین و... هم اختلاف نظرهای عمیق و جدی دارند و ائتلاف چین و روسیه با توجه به تعارض منافع راهبردی دوطرف در بلندمدت، دور از امکان خواهد بود.
 
با اینهمه، روسیه در زمانی بسیار حیاتی جنگ سرد جدید با غرب را کلید زده است؛ زمانی که امریکا و متحدانش در یک مأموریت ۲۰ ساله در افغانستان به طور مفتضحانه ای شکست خوردند و از سوی دیگر، نشانگان تنش میان قدرت های دوسوی آتلانتیک – اروپا و امریکا – بیش از هر گاه دیگری مشهود است. بنابراین از نظر استراتژيست های کرملین، اکنون زمان اقدام و عمل است تا غرب بدون آنکه بتواند از زیر بار سنگین پیامدهای ویرانگر شکست در جنگ افغانستان رهایی یابد، درگیر یک بحران تازه شود و به این ترتیب، پیش از آنکه فرصت تجدید قوا پیدا کند، به طور پیوسته، تضعیف شود.
 
به این ترتیب، در صورتی که پوتین در سفر جاری اش به پکن بتواند نظر مساعد سردمداران حزب حاکم کمونیست را در اتحاد خرس و اژدها برای ضربه زدن به ناتو به دست آورد، موفقیت بزرگی در آستانه جنگ اوکراین کسب کرده و اگر روسیه از آزمون اوکراین موفق بیرون آمد یا توانست پیش شرط های خود برای دست کشیدن از جنگ را بر امریکا و ناتو تحمیل کند، این لزوما به معنی پایان بحران و فروکش کردن دایمی تنش نیست؛ بلکه باید منتظر توالی بحران های تازه از سوی روسیه و چین علیه غرب بود تا ناتو دیگر نتواند تنها قطب قدرت مسلط بر مناسبات جهان باشد.
 
محمدرضا امینی - جمهور