ناتو و افغانستان؛ از توجیه شکست تا هراس از آینده

سازمان پیمان اتلانتیک شمالی(ناتو) می‌گوید که این سازمان در افغانستان به اهداف خود از جمله جلوگیری از حملات تروریستی بر متحدان ناتو و تضعیف سازمان‌های تروریستی دست یافته‌است.
 
ینس استولتنبرگ؛ دبیر کل ناتو، روز سه‌شنبه، ۹ قوس در یک کنفرانس خبری در پایان روز اول نشست وزرای خارجه کشورهای عضو این سازمان در شهر ریگا، پایتخت لاتویا گفت که در این نشست روی درس‌های آموخته‌شده از ماموریت نظامی ۲۰ ساله ناتو در افغانستان تمرکز شده‌است.
 
او تصریح کرد که یکی از دستاوردهای ما در ۲۰ سال گذشته جلوگیری از هرگونه حملات تروریستی بر متحدان ناتو از افغانستان بوده و تضعیف سازمان‌های تروریستی بین‌المللی و جلوگیری از تبدیل شدن دوباره افغانستان به یک پناهگاه امن تروریزم بین‌المللی نیز از دستاوردهای دیگر این سازمان در افغانستان بوده‌است.
 
موضع‌گیری شگفت‌انگیز ینس استولتنبرگ؛ دبیرکل پیمان نظامی ناتو درباره تحقق اهداف آن پیمان در مأموریت اشغال ۲۰ ساله افغانستان اما پیش از آنکه بازتاب دهنده واقعیت های عینی و حقایق غیرقابل کتمان در این زمینه باشد، تلاشی مذبوحانه برای توجیه شکست شرم آوری باشد که ناتو نه تنها امروز بلکه ممکن است تا سال های سال با پیامدها و تبعات ویرانگر و فاجعه‌بار آن روبرو باشد.
 
دبیر کل ناتو در شرایطی ادعا می کند که آنها توانستند تروریست ها را تضعیف کنند و مانع از حملات تروریستی از خاک افغانستان بر متحدان شان شوند که ارزیابی های استخباراتی جامعه اطلاعاتی غرب نشان می‌دهد که داعش و القاعده در پی تسلط طالبان بر افغانستان به سرعت در حال قدرت گیری هستند و حتی این احتمال وجود دارد که طی ۶ ماه آینده یک حمله تروریستی بزرگ از مبدا افغانستان علیه منافع غرب یا متحدان آن سازماندهی و اجرا شود.
 
با این حال این اظهارات را در شرایطی که هیچ ریشه ای در واقعیت‌های جاری ندارد و نمی‌تواند تجربیات تلخ مأموریت ۲۰ ساله اشغال افغانستان توسط ناتو و امریکا را نادیده بگیرد می توان بخشی از کارزار تبلیغاتی این سازمان نظامی به منظور حفظ هویت و دفاع از حریم قدرت خود در برابر رقیبانی دانست که تصور می‌کنند با شکست ناتو در افغانستان زمان افول و فروپاشی این سازمان بزرگ نظامی فرارسیده و غرب دیگر یک امپراتوری فراگیر و تنها قدرت مسلط بر معادلات و مناسبات جهانی و سرنوشت جامعه بشری نیست.
 
از این منظر، نشست وزرای امور خارجه کشورهای عضو ناتو در شهر ریگا؛ پایتخت لاتویا می‌تواند به محملی برای جستجوی راه های بازیابی قدرت از دست رفته ناتو و احیای هویت مخدوش شده آن در پی شکست شرم‌آور و خروج فاجعه بارش از افغانستان ارزیابی کرد.
 
سران ناتو در تلاش اند تا شکاف ناشی از شکست در افغانستان را به سرعت پر کنند و از تعمیق یک بحران درون‌سازمانی که در پی دوگانگی ناشی از تصمیم امریکا به تبانی یکجانبه با طالبان و نادیده گرفتن خطر تروریزم و زیر پا گذاشتن نگرانی های امنیتی دیگر شرکا و متحدانش در ناتو شکل گرفته، پیشگیری کنند و اجازه ندهند که پایان پر هرج و مرج ماموریت ۲۰ ‌ساله افغانستان در نهایت به پایان حیات نظامی ناتو نیز منجر شود و به این ترتیب بلوک استراتژیک غرب که بر محور اتحاد دوسوی آتلانتیک تشکیل شده به طور کامل متلاشی گردد.
 
نکته دیگر که سران ناتو را به تقلای مذبوحانه وادار کرده هراس آنها نسبت به آینده است. بدون شک آنچه در افغانستان پس از سقوط رقم خورد، بسیاری از استراتژیست ها و تئوریسین های نظامی و راهبردی ناتو را غافلگیر و حیرت زده کرد و آنها بارها اذعان کردند که سناریوی سقوط و تحولات پس از آن، هرگز در محاسبات و مطالعات شان در نظر گرفته نشده بود.
 
این در حالی است که به باور منتقدان، خروج عجولانه امریکا از افغانستان و در پی آن تسلط کامل طالبان بر سراسر کشور، افغانستان را یک بار دیگر به دوران پیش از اشغال توسط ناتو و امریکا بازگرداند و اکنون قدرت های غربی باید بایستند به عقب نگاه کنند و با ارزیابی اشتباهات شان در راه طی شده، خطرات و مخاطرات این تحولات را نسبت به آینده استراتژیک و حیات سیاسی و امنیتی بلوک غرب مورد کارشناسی و تحلیل قرار دهند.
 
موضوع نگران کننده دیگر که به هراس بزرگ ناتو و غرب دامن می زند خطر احیای تروریسم بین المللی و تبدیل افغانستان به بهشت امن تروریست‌های سراسر جهان است. اگرچه طالبان در معامله خود با امریکا در جریان مذاکرات دوحه متعهد شدند که ارتباطات خود با شبکه ها و سازمان های تروریستی از جمله القاعده را قطع می کنند و اجازه نمی‌دهند که از خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر حمله شود؛ اما این لزوماً اطمینان خاطر غرب برای عدم تکرار سناریوی فاجعه بار حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ میلادی را فراهم نخواهد کرد؛ به ویژه در شرایطی که طالبان می گویند امریکا با انسداد دارایی‌های ملی افغانستان سبب ساز  فاجعه و بحران شده و با شکست در جبهه نظامی یک جنگ اقتصادی و سیاسی را علیه آنان آغاز کرده است. با این حساب آیا انتظار نمی‌رود که طالبان نیز به منظور تلافی اقدامات خصمانه امریکا و متحدانش در زمینه اعمال فشار اقتصادی و ادامه تحریم های بین المللی، دست به دامن متحدان و حامیان جهادی شان از جمله القاعده و داعش و دیگر شبکه های مخوف شوند؟
 
این همان پرسشی است که ناتو و غرب را نسبت به تحولات افغانستان و پیامدهای آن برای صلح و امنیت جهانی عمیقاً نگران و هراسان می‌کند.
 
محمدرضا امینی - جمهور