طالبان و افغانستان؛ صد روز بعد

صد روز از سقوط رژیم اشرف غنی و پیروزی طالبان می‌گذرد. اوضاع اما همچنان بحرانی، سرشار از نگرانی، تردید و و در برخی موارد تهدید است.
 
هنوز حکومت طالبان در کابل از سوی همسایگان و جامعه بین المللی به رسمیت شناخته نشده است؛ اگرچه در روزهای اخیر، نشانه های واضحی از تلاش کشورهای منطقه و جهان برای گسترش تعاملات با طالبان مشاهده می‌شود. طالبان این نشانه‌ها را به معنای آغاز فرآیند به رسمیت شناخته شدن حکومت خود از سوی جهان ارزیابی می‌کنند؛ اما شماری از کارشناسان می‌گویند که این تعاملات لزوماً به معنای شناسایی رسمی حکومت طالبان نیست و تنها نشانگر برقراری روابط دوفاکتو و غیررسمی با طالبان به حساب می آید.
 
از جانب دیگر، وضعیت اقتصادی نیز روز به روز بدتر می شود. طالبان می گویند که جهان مسئول گرسنگی گسترده و فقر فراگیر در افغانستان است. می‌گویند جهان اگر به راستی خواهان مقابله با پیامدهای بحران اقتصادی ناشی از قطع کمک‌های خارجی و انسداد دارایی‌های ملی کشور توسط امریکاست باید گام های عملی بردارد و به جای هشدار و تبلیغات رسانه ای، کاری انجام دهد.
 
در مقابل اما جهان می گوید که طالبان باید پیش شرط های اساسی برای به رسمیت شناخته شدن از سوی جامعه جهانی را محقق سازند؛ از جمله در زمینه تشکیل دولت فراگیر، تامین حقوق زنان و اقلیت‌ها، قطع ارتباط با گروه های تروریستی و تغییر سیاست‌های انحصارگریانه، قومی و ایدئولوژیک شان در بسیاری از زمینه‌ها.
 
افزون بر اینها جنبش عدالت طلبان زنان نیز همچنان به حیات کژ‌دار و مریز خود ادامه داده است، اعتراضات خیابانی زنان در کابل که هر از گاه توجه جامعه بین المللی را به خود جلب می‌کند چالشی در برابر طالبان محسوب می‌شود و سیاست‌های زن ستیزانه آنها را زیر سؤال می‌برد.
 
با این وجود اما هیچ گونه نشانه ای از تغییر رویکرد طالبان نسبت به آموزش و کار زنان مشاهده نمی شود؛ اگرچه آنها می گویند که با این امر مشکلی ندارند و تنها درغدغه شان اجرای بی قید و شرط اصول شریعت اسلامی است.
 
اما اینها تنها معضلات صد روز اخیر افغانستان نیست. صدها هزار دانش‌آموز و دانشجوی دختر و پسر از آموزش و تحصیل محروم شده اند؛ زیرا طالبان هنوز حاضر نیستند مکاتب دخترانه بالای صنف ششم را فعال کنند و دروازه دانشگاه‌های دولتی را به روی دانشجویان باز بگذارند.
 
در همین راستا اخیراً شماری از دانشجویان معترض در کابل اجتماع کردند و خواهان بازگشایی دانشگاه های دولتی شدند؛ اعتراضی که همانند بسیاری دیگر از اعتراض ها با بایکوت رسانه ای طالبان مواجه شد و آنها هیچ واکنشی رسمی در این باره نشان ندادند.
 
در حوزه امنیت نیز اگرچه جنبش مقاومت ملی افغانستان برخلاف دو هفته نخست پس از به قدرت رسیدن طالبان از تحرکات نظامی ضد طالبانی خود کاسته؛ اما بر دامنه فعالیت های سیاسی اش برای اعمال فشار بر طالبان افزوده است؛ اما در این میان یک چالش تازه و درون گفتمانی سر برآورده است: شاخه خراسان گروه تروریستی داعش.
 
طالبان علیرغم آنکه تاکید می‌کنند که داعش خطری جدی برای امنیت افغانستان محسوب نمی شود و به سادگی سرکوب خواهد شد؛ اما حملات جسته و گریخته منسوب به داعش در نقاط مختلف کشور همچنان ادامه دارد؛ حملاتی که در کنار اقلیت مذهبی شیعه از جنگجویان و فرماندهان طالبان نیز قربانی می گیرد.
 
سازمان ملل متحد می گوید که داعش اکنون به سراسر افغانستان گسترش پیدا کرده و یک خطر جدی برای امنیت ملی افغانستان و صلح و امنیت جهانی به حساب می‌آید.
 
گزارش های دیگر نیز حاکی است که طالبان صدها نیروی اضافی را به منظور مقابله با داعش به سمت ولایت ننگرهار در شرق افغانستان گسیل داشته اند؛ جایی که گفته می شود خاستگاه و پایتخت اصلی شاخه خراسان داعش است و بیشترین حملات ضد طالبانی منسوب به داعش نیز در همین ولایت صورت گرفته است.
 
منابع رسانه‌ای از قول مقامات محلی طالبان می گویند که آنها در ننگرهار صدها نفر را به ظن ارتباط و همکاری و عضویت در داعش دستگیر کرده اند و در این میان، شماری قابل توجه هم کشته شده اند.
 
اقدامات طالبان علیه داعش اما از نگرانی ها درباره آینده امنیتی افغانستان نکاسته است؛ زیرا به باور کارشناسان این اقدامات عملا تغییری در قدرت داعش ایجاد نکرده و از مهار حملات خونبار آن گروه به ویژه علیه غیرنظامیان و اقلیت های قومی و مذهبی ناتوان بوده است.
 
در حوزه سیاسی به جز عدم تشکیل دولت فراگیر و تاکید یکجانبه رهبران طالبان بر ایجاد حکومت یکدست قومی و ایدئولوژیک، اختلافات داخلی و رقابت های درون سازمانی به علاوه خصومت های دیرپای قبیله‌ای و پشتونوالی هم از دیگر مسائلی است که بر حکومت طالبان در ۱۰۰ روز اخیر سایه انداخته و به حواشی نگران‌کننده‌ای انجامیده است.
 
اگرچه گفته می‌شود که مهندسان سیاسی و استخباراتی پاکستان مذبوحانه تلاش می‌کنند تا دامنه شکاف ها و اختلاف های درون‌گروهی طالبان را محدود کنند و اجازه ندهند تا این اختلافات بر کلیت قدرت آنها تاثیر بگذارد و آینده حکومت شان را در معرض خطر قرار دهد؛ اما آگاهان می گویند با توجه به فعالیت داعش و حضور فعالانه قدرت های مخالف پاکستان در افغانستان امکان دارد که این اختلافات به بستری مساعد برای تضعیف حاکمیت اصلی طالبان منجر شده و در نهایت بحران و بی ثباتی سیاسی و امنیتی را افزایش و گسترش دهد.
 
با توجه به این موارد کلی و کلان تصور نمی شود که صد روز نخست حکومت طالبان در افغانستان چندان که انتظار می رفت امیدبخش و قابل اطمینان بوده باشد. با این حال، رهبران طالبان تاکید می‌کنند که روزهای خوش در راه است و مشکلات به زودی حل خواهد شد.
 
نرگس اعتماد - جمهور