شمارش معکوس برای فروپاشی بزرگ

سازمان ملل فقدان نقدینگی در افغانستان را بزرگ‌ترین تهدید برای نظام بانکی کشور خوانده و هشدار داده‌است که در صورت دوام این وضعیت تا چند ماه آینده این نظام فروخواهد پاشید.
 
سازمان ملل خواستار اقدام فوری برای حمایت از بانک‌های افغانستان شده‌است. در گزارش برنامه توسعه‌ای این سازمان آمده که آثار اقتصادی فروپاشی سیستم بانکی و در نتیجه تاثیر اجتماعی منفی آن بسیاری ویرانگر خواهد بود.
 
در این گزارش خروج شرکت‌های خارجی پس از تسلط طالبان بر کابل عامل سقوط آزاد اقتصاد وابسته افغانستان گفته شده‌است. این موضوع فشار بر سیستم بانکی را تشدید کرده که در نتیجه به اتخاذ سیاست تعیین سقف برداشت پول منجر شده‌است.
 
برنامه توسعه سازمان ملل تاکید کرده که نیاز است برای جلوگیری از فروپاشی نظام بانکی، مشکل ازدحام جمعیت و هجوم مردم برای برداشت پول به صورت فوری حل شود.
 
سازمان ملل گفته که وضع تحریم علیه طالبان حل مشکل سیستم بانکی افغانستان را بسیار پیچیده کرده‌است.
 
همانگونه که در گزارش تازه برنامه توسعه ای سازمان ملل متحد نیز هشدار داده شده شمارش معکوس برای آغاز فروپاشی بزرگ در نظام بانکی افغانستان که در نهایت تبعات و پیامدهای بسیار ویرانگر سیاسی و اجتماعی در پی خواهد داشت آغاز شده است.
 
در حال حاضر مشکل بزرگ این است که دارایی های ملی افغانستان از سوی امریکا مسدود شده و طالبان نیز علیرغم فشارهای فزاینده سیاسی و اقتصادی حاضر نیستند از مواضع خود در قبال تحقق پیش شرط های جامعه جهانی عقب‌نشینی کنند و به این ترتیب، شناسایی رسمی دولت طالبان از سوی جهان تقریبا به بن بست رسیده است.
 
در چنین وضعیتی بانک‌های داخلی کشور که عمدتا متکی به پشتوانه ارزی بانک مرکزی هستند در معرض ورشکستگی هستند. از جانب دیگر پول ملی افغانستان هم با بحران نقدینگی مواجه است و ماشین اقتصادی طالبان نیز قادر به حفظ ثبات پول افغانی نیست، به دلیل آنکه نمی تواند پول بدون پشتوانه چاپ کند و این هم بدون شک به تورم گسترده منجر می‌شود و ارزش پول ملی بیش از آنچه اکنون هست سقوط خواهد کرد و بحران اقتصادی تشدید خواهد شد.
 
اخیراً یکی از مهره های دولت سرنگون شده اشرف غنی، یکی از عمده‌ترین دلایل سقوط سریع و بی‌سابقه ارزش افغانی در برابر دالر و سایر ارزهای خارجی را چاپ پول توسط پاکستان خواند؛ ادعایی که اگرچه رسما تایید و احراز نشده؛ اما کارشناسان اقتصادی می گویند که اگر طالبان بدون تامین پشتوانه های قدرتمند و پایدار ارزی و غیرارزی برای پول ملی، اقدام به چاپ این پول کنند وضعیت اقتصادی بیش از آنچه است وخیم تر خواهد شد، ارزش پول افغانی به شدت سقوط خواهد کرد و و با وجود آنکه شاید در کوتاه مدت مشکل فقدان نقدینگی در بازار معاملات اقتصادی و داد و ستد بانکی کشور کاهش یابد؛ اما در بلندمدت این هم ضربه جبران ناپذیری برای پول ملی و اعتبار آن در داخل و خارج از کشور خواهد بود.
 
افزون بر این همانطور که در گزارش سازمان ملل متحد نیز تصریح شده، وضع تحریم‌های سنگین بین المللی بر دولت طالبان هرگونه راه حل خارجی برای کمک به نظام بانکی افغانستان و نجات آن از فروپاشی را بسیار دشوار و پیچیده کرده است؛ زیرا انتقال پول از خارج به داخل کشور، بدون از میان برداشتن محدودیت های سنگین ناشی از تحریم، امکان‌پذیر نیست و شاه کلید این رویداد هم رفع انجماد و مسدودیت از دارایی‌های بانک مرکزی کشور توسط امریکا می باشد که تاکنون اتفاق نیافتاده است.
 
به این ترتیب اگر وضعیت به همین صورت ادامه پیدا کند و طالبان و جامعه جهانی نتوانند بر سر راه حلی مشترک برای رفع انجماد از دارایی‌های ارزی افغانستان توسط امریکا به توافقی دست پیدا کنند و یا بانک های داخلی از حمایت های خارجی برخوردار نگردند تا از فروپاشی نجات پیدا کنند متلاشی شدن اقتصاد کشور اجتناب ناپذیر خواهد بود.
 
این در حالی است که اکثر مردم افغانستان که در پی تغییرات و تحولات سیاسی اخیر بسیار متاثر شده اند، کار و زندگی درآمد و دارایی خود را از دست داده و تنها پشتوانه آنها در حال حاضر شاید پس اندازهای اندک بانکی می باشد که اکنون در بانک‌های کشور دور از دسترس شان قرار دارد در معرض فقر و فاجعه تمام عیار و فراگیر قرار خواهند گرفت و به این ترتیب فروپاشی بزرگ سیستم بانکی کشور، موجب فراگیری فاجعه خواهد شد.
 
در این میان اگرچه دستگاه دیپلماسی طالبان تقریبا هر روز از امریکایی‌ها می خواهد تا پول های بلوکه شده کشور را آزاد کنند؛ اما به نظر نمی‌رسد که بدون اقدامات عملی طالبان در راستای تحقق پیشرفت ها و تامین اهداف امریکا و متحدانش این مأمول عملیاتی شود.
 
به تازگی نیز امیرخان متقی ؛ سرپرست وزارت امور خارجه طالبان در مصاحبه با یک رسانه چینی بار دیگر تصریح کرده که طالبان با امریکا صلح کردند و اکنون جنگ نظامی میان آنها به پایان رسیده و دلیلی وجود ندارد که امریکا همچنان دارایی های مربوط به مردم افغانستان و نه طالبان را مسدود کنند و اجازه ندهند تا مردم با آنها دسترسی داشته باشند.
 
امریکا اما می گوید که پیش از این درباره پیامدهای سنگین ناشی از تلاش طالبان برای دستیابی به قدرت از راه زور هشدار داده بود؛ ولی طالبان این هشدار را جدی نگرفت و به این ترتیب اکنون باید هزینه‌های اقدامات شان در اتکای بلامنازع و بی قید و شرط بر قدرت نظامی برای دستیابی به قدرت سیاسی را بپردازند که تحریم‌های سنگین بین المللی، مسدود شدن دارایی‌های ملی و در نهایت بحران اقتصادی و حتی فاجعه انسانی بخشی از این پیامدها خواهد بود.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور