سقوط ارزش افغانی؛ تدبیر طالبان چیست؟

امروز یک دالر در برخی معاملات در کابل ۹۵ افغانی مبادله شد.
این در حالی است که در سال ۲۰۰۳ میلادی پس از انتشار و توزیع پول جدید،‌ یک دالر معادل ۴۳ افغانی معامله می‌شد، و در روزهای پیش از سقوط کابل به دست طالبان، یک دالر به ۸۷ افغانی رسیده بود.
 
طالبان برای حفظ ارزش پول افغانی، معاملات با ارزهای خارجی را منع کرده اند.
 
صندوق بین‌ المللی پول اما هشدار داده که ذخایر دالر بانک ‌های افغانستان رو به کاهش است و اگر اداره طالبان نتواند "ارز نقدی" وارد بازار کند ممکن است بانک‌ها مجبور شوند درهای خود را ببندند.
 
همزمان، برنامه توسعه سازمان ملل پیش بینی کرده که با تداوم بحران‌ اقتصادی، حدود ۹۷ درصد از جمعیت افغانستان به زیر خط فقر بروند.
 
سقوط آزاد ارزش پول ملی در برابر دالر امریکایی یکبار دیگر شوک شدیدی را به اقتصاد بحران زده و بیمار افغانستان وارد آورد و نگرانی ها درباره وقوع فاجعه انسانی را بیش از هر زمان دیگری تشدید کرد.
 
علیرغم فشارهای شدیدی که بر مردم وارد می شود و با وجود هشدارهای پیوسته سازمان‌های بین‌المللی درباره خطر بروز فاجعه انسانی ناشی از فقر و گرسنگی در فصل سرما طالبان اما می‌ گویند که بالا رفتن قیمت‌ها و سقوط ارزش افغانی تقصیر آنها نیست؛ بلکه دلایل خارجی دارد.
 
با این حال، این توجیهی این نیست که مردم انتظار دارند. طالبان دولت تشکیل داده اند و ادعا می کنند که قدرت اداره کشور را دارند. آنها باید در برابر مطالبات مشروع مردم پاسخگو باشند و به مشکلات فوری آنان رسیدگی کنند و جلو فروپاشی اقتصادی، اجتماعی و انسانی کشور را بگیرند.
 
ریزش شدید ارزش پول ملی که از زمان چاپ این پول تاکنون پیشینه نداشته، اگرچه عوامل و دلایل دیگری نیز دارد؛ اما مهم ترین عامل آن قدرت گیری طالبان و سقوط رژیم پیشین است.
 
در حالی که طالبان تلاش می‌کنند با استفاده از وضعیت وخیم اقتصادی مردم افغانستان که بر بنیاد هشدارهای سازمان جهانی غذا ۲۴ میلیون نفر از جمعیت کشور برای زنده ماندن نیازمند دریافت کمک های غذایی و اقتصادی خواهند بود، زمینه شناسایی دولت خود از سوی جامعه بین‌المللی را فراهم کنند و به این ترتیب بر انزوای سیاسی و تحریم اقتصادی که در حال حاضر با آن دست و پنجه نرم می کنند غلبه پیدا کنند؛ اما آنچه مردم افغانستان انتظار دارند این است که طالبان به عنوان حاکمان فعلی کشور به مشکلات آنها توجه کنند و برای عبور از این وضعیت بحرانی راه‌حل‌های فوری و زودبازده ارائه دهند.
 
شرایط کنونی هرگز قابل ادامه نیست. اگر طالبان همچنان تقصیر بحران اقتصادی و فراگیری فقر و گرسنگی را به گردن کشورهای زورمندی بیاندازند که دارایی‌های ملی افغانستان را بلوکه کرده اند و اجازه نمی‌دهند که کشورهای دیگر به صورت آزاد وارد تعامل اقتصادی و معاملات بزرگ و سودآور با دولت طالبان شوند این توجیه و توضیح هیچ کمکی به مهار بحران و جلوگیری از وقوع فاجعه نخواهد کرد.
 
شاید دولت هایی مانند امریکا با استفاده از اهرم تحریم اقتصادی و مسدود کردن دارایی‌های ملی افغانستان تلاش می‌کنند به اهداف سیاسی و امنیتی خود پس از تحولات جدید در افغانستان دست یابند؛ اما بی اثر کردن برنامه های ضد انسانی قدرت‌های جهانی نیز وظیفه طالبان است و مردم افغانستان نباید با تحمل فقر و گرسنگی و بیکاری و سرما و بی سرپناهی و مرگ، تاوان سنگین این بی مسئولیتی را بپردازند.
 
دولت طالبان برای احیای ارزش پول افغانی دستور داده است که همه معاملات تجاری در سراسر کشور باید با پول ملی صورت بگیرد و این امر به زعم آنها می تواند افغانی را احیا کند و جلو تشدید وضعیت وخیم اقتصادی را بگیرد؛ اما کارشناسان می گویند که بحران نقدینگی، فقدان پشتوانه های مالی، توقف خدمات بانکی، رکود تجارت، نبود تراز و توازن میان واردات و صادرات، ناتوانی دولت مستقر در مدیریت نوسانات بازار ارز به نفع پول ملی و بی ظرفیتی در برآورده کردن نیاز و تقاضای بازار در زمینه دسترسی به پول و داد و ستد آزاد مالی و بانکی از عوامل عمده بحران شدید اقتصادی است. این امر می‌تواند به سرعت کشور را به مرز فروپاشی نزدیک کند.
 
در این میان البته بخشی از عوامل اصلی بحران کنونی و سقوط ارزش پول افغانی، سیاسی است؛ زیرا طالبان همچنان بر مواضع پیشین خود مبنی بر عدم تشکیل دولت فراگیر و تامین انتظارات و خواسته های صریح جامعه جهانی در حوزه ساختار قدرت، التزام و تعهد به حقوق بشر و آزادی های اساسی و انسانی، آموزش دختران، کار و فعالیت اجتماعی و سیاسی زنان، رعایت حقوق اقلیت‌ها و اقوام و پایبندی به معاهدات بین المللی امضا شده از سوی افغانستان اصرار می ورزند و حاضر نیستند تا با برآورده کردن انتظارات جامعه جهانی در این حوزه ها، زمینه شناسایی دولت خود از سوی جهان را فراهم سازند و به این ترتیب گره اقتصاد بیمار و بحران زده افغانستان را باز کنند تا مردم بتوانند از فقر و گرسنگی و بیکاری و مرگ نجات یابند.
 
به نظر می رسد که پیروزی نظامی طالبان در برابر ابرقدرت جهان آنها را دچار اشتباه محاسباتی بزرگی می کند. رهبران طالبان تصور می کنند که حکومت کردن نیز به سادگی جنگیدن است؛ اما واقعیت این است که حکومت بر یک ملت گرسنه، بیکار و در آستانه فاجعه مرگبار، آسان نیست و اگر حاکمان کنونی کشور نتوانند به سرعت مطالبات و انتظارات مردم را برآورده کنند چه بسا خود زمینه فروپاشی و اضمحلال حکومت کنونی شان را فراهم خواهند کرد.
 
نرگس اعتماد - جمهور