افغانستان از خطر فروپاشی اقتصادی تا سقوط سیاسی

پر اولسون فرید؛ وزیر توسعه همکاری‌های بین‌المللی سویدن هشدار داده که افغانستان به سوی فروپاشی اقتصادی پیش‌ می‌رود و این وضعیت، آن را در معرض بحران جدید سیاسی قرار خواهد داد.
 
او گفته است که افغانستان در پی فروپاشی دولت تحت حمایت غرب و تسلط طالبان، در بحرانی فرورفته که با پایان ناگهانی میلیاردها دالر کمک با آن مواجه شده است.
 
او افزوده است: «نگرانی من این است که کشور در آستانه فروپاشی است و فروپاشی سریع‌تر از آنچه فکر می کردیم در حال وقوع است.»
 
او هشدار داده که سقوط آزاد اقتصادی می تواند محیطی را برای رشد گروه های تروریستی فراهم کند.
 
او افزوده که با این حال، سویدن به حکومت طالبان کمک توسعه‌ای نخواهد کرد.
 
اگرچه بروز بحران اقتصادی ناشی از قطع کمک های خارجی، تعطیلی بانک ها و انجماد دارایی های ملی افغانستان توسط امریکا پس از تسلط طالبان در کشور، امری بدیهی محسوب می‌ شود؛ اما هشدار تازه وزیر توسعه همکاری های بین المللی سویدن نشان می ‌دهد که افغانستان بیش از هر زمان دیگری در معرض تبعات ویرانگر این بحران بزرگ قرار دارد و اگر به سرعت مهار نشود بدون شک سقوط سیاسی یکی از پیامدهای ناگزیر و اجتناب‌ناپذیر آن خواهد بود.
 
این هشدار مستقیما متوجه متولیان سیاسی کنونی و حاکمان جدید افغانستان و حامیان منطقه‌ای آنها می باشد.
 
به بیان صریح تر، اکنون طالبان در معرض یک آزمون واقعی قرار گرفته اند. آنها باید به مسئولیت‌ های خود برای نجات افغانستان عمل کنند؛ در غیر آن مجبور اند با پیامدهای سنگین این بحران روبرو شوند که سقوط سیاسی، بی ثباتی های اجتماعی و تبدیل شدن دوباره کشور به جولانگاه تروریزم بین المللی بخشی از این پیامدها خواهد بود.
 
همین اکنون فاجعه انسانی، حیات میلیون ها نفر از مردم افغانستان را تهدید می‌کند؛ زیرا سرما در راه است، منابع اقتصادی فروکش کرده و بیکاری به اوج خود رسیده، قیمت‌ها چندین برابر شده و داد و ستدهای مالی و تجاری با توجه به بسته بودن بانک‌ ها، مرزها و عدم اعتماد تاجران به وضعیت بی ثبات سیاسی و امنیتی کشور، وقوع فاجعه را بیش از آنچه انتظار می ‌رفت و محاسبه می ‌شد نزدیکتر کرده است.
 
در این میان، اگرچه شماری از دولت‌ های همسو با طالبان با راه‌اندازی نشست هایی مانند «فرمت مشورتی مسکو» تلاش می ‌کنند که از حجم فشارهای جهانی بر طالبان و اقتصاد معلول و بی بنیاد افغانستان بکاهند و به این ترتیب دست ‌کم پیامدهای فاجعه بار بحران جاری را اندکی به تاخیر بیاندازند؛ اما وضعیت در داخل کشور به اندازه ای دشوار و شکننده است که اگر این تلاش ها در آینده نزدیک به نتیجه نرسد دولت کنونی طالبان با بی ثباتی های پیش بینی ناپذیر سیاسی و اجتماعی روبرو خواهد شد که یکی از طرف هایی که از آن سود خواهد برد تروریزم بین المللی است.
 
در این میان، شماری از آگاهان نیز هشدار می دهند که وضعیت انسانی بحرانی در افغانستان نباید قدرت های جهانی را تحت فشار قرار دهد تا درباره به رسمیت شناختن طالبان دست به اقدامات عجولانه بزنند. آنها می‌ گویند که هنوز نسبت به تعهدات طالبان درباره مبارزه با تروریزم، تشکیل دولت فراگیر و دست برداشتن از سیاست‌های بحث‌برانگیز خود در برابر اقوام و اقلیت‌ها، زنان و... تردیدهای بسیار جدی وجود دارد و تا زمانی که این تردیدها برطرف نشده، به رسمیت شناختن طالبان اقدامی خطرناک‌تر از بحران اقتصادی و پیامدهای آن خواهد بود.
آنها توصیه می ‌کنند که یکی از راه های مواجهه با بحران اقتصادی و تبعات ویرانگر آن پاسخگو قراردادن دولت جدید طالبان است. سران طالبان باید عمق فاجعه را درک کنند و پیامدهای اجتناب ناپذیر آن را بشناسند و برای جلوگیری از وقوع یک فاجعه بزرگ تر، سیاست های اصولی خود در ابعاد کلان را تعدیل یا متوقف کنند؛ در غیر این صورت باید با این وضعیت رو به رو شوند و هزینه های آن را بپردازند.
 
از جانب دیگر، این هشدار را نیز باید جدی گرفت که وضعیت طیف بزرگی از مردم افغانستان در نتیجه فقر و بیکاری و بی ثباتی سیاسی، بسیار رقت انگیز است. آنها نیازمند کمک های فوری سازمان های امدادرسان هستند.
 
این شرایط، مسئولیت جهان در قبال افغانستان را دوبرابر می کند. به همین دلیل سازمان‌های بین‌المللی و قدرت‌های جهانی برای کمک به مردم افغانستان باید راهی پیدا کنند که لزوماً از رهگذر اعطای مشروعیت سیاسی به دولت طالبان نگذرد؛ اما در عین حال مردم افغانستان را نیز در میانه بحران های بزرگ تنها رها نگذارد.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور