آیا حملات هوایی وضعیت روی زمین را تغییر می‌دهد؟

رسانه‌های امریکایی گزارش دادند در صورتی که کابل یا سایر شهرهای مهم افغانستان در خطر سقوط قرار گیرد، امریکا ممکن است از نیروهای افغان حمایت هوایی کند. این گزینه زیر بررسی است.
 
مقام‌های امریکایی که نام‌شان فاش نشده به نیویارک تایمز گفته اند در شرایط فوق العاده بحرانی، مانند خطر سقوط یا محاصره پایتخت افغانستان است به طوری که جان شهروندان یا کارمندان سفارت امریکا و متحدان این کشور در خطر باشد، گزینه مورد بررسی مداخله جنگنده‌ها یا هواپیماهای بدون سرنشین نظامی امریکا است.
 
در این گزارش آمده است: «امریکا کلیه پایگاه‌های هوایی در افغانستان را تا ماه آینده خالی خواهد کرد، و هرگونه حمله هوایی به احتمال زیاد باید از پایگاه‌ها در خلیج فارس انجام شود.» ادامه چنین حملاتی در درازمدت سخت عنوان شده‌است.
 
بحث‌ها برای ادامه حمایت هوایی از ارتش افغانستان نشانگر شدت نگرانی در واشنگتن درباره توانایی نیروهای افغان برای دفع حملات طالبان و حفظ کنترل کابل و سایر مراکز جمعیتی است.
 
این نگرانی ها اما پیش از آنکه مربوط به دولت امریکا باشد، برخاسته از افکار عمومی، گروه های حقوق بشری، نمایندگان کنگره و جریان های منتقد خروج زودهنگام و سریع قوای امریکایی از افغانستان در داخل ایالات متحده است.
 
دولت بایدن پس از تصمیم به خارج کردن نظامیان امریکایی که طبیعتا موجب تشدید جنگ و خشونت و ناامنی در سراسر کشور شده و به طور واضح، قدرت عملیاتی طالبان را تقویت کرده، به شدت تحت فشار قرار دارد. این فشارها باعث شده تا واشنگتن پیوسته درباره تدابیر امنیتی پس از خروج صحبت کند؛ یکی از این تدابیر، بررسی گزینه حملات هوایی بر مواضع طالبان در صورت وخامت شدید اوضاع و خطر سقوط کامل است.
 
از نظر نظامی، در جنگ های مدرن، حملات هوایی به خصوص در نبردهای نامتقارن موجب تضعیف شدید جانب مقابل می شود و چه بسا سرنوشت جنگ را تغییر می دهد؛ اما وضعیت در افغانستان بسیار پیچیده است.
 
نخستین مساله ای که در این زمینه وجود دارد این است که امریکا بر بنیاد توافقی که با طالبان، امضا کرده، مجاز به آماج قرار دادن مواضع آن گروه نیست و در صورت ارتکاب این اقدام، باید انتظار داشته باشد که طالبان و یا گروه های تروریستی متحد و مورد حمایت آن گروه نیز اهداف و منافع امریکا را آماج قرار دهند.
 
نکته دیگر هم اینکه امریکا به طور کامل افغانستان را ترک می کند. امکان آغاز عملیات های نظامی هوایی به گونه ای که بتواند دست طالبان را از اشغال مراکز شهری و سقوط کابل، کوتاه سازد و بازوی نظامی آن گروه را فلج کند، پس از ۱۱ سپتامبر سال جاری میلادی، عملا وجود نخواهد داشت.
 
اگرچه در این میان، گفته می شود که امریکا با استفاده از حضور نظامی گسترده خود در خلیج فارس و خاور میانه به سادگی می تواند مواضع طالبان را بمباران یا موشک باران کند؛ اما این امر، از یکسو برای امریکا بسیار پرهزینه است و از جانب دیگر، قابلیت استمرار آن به مثابه یک مأموریت جنگی طولانی، منتفی است. ضمن آنکه در برخی موارد، ممکن است سرکوب مواضع طالبان، نیازمند فراهم شدن حمایت های فوری هوایی باشد و این مهم در شرایطی که امریکا دیگر در افغانستان حضور ندارد، از کشورهای دیگر حتی اگر همه چیز آماده باشد، ساعت ها به طول خواهد انجامید.
 
البته گفته می شود که امریکا سرگرم رایزنی با کشورهای همسایه و منطقه است تا یک یا چند پایگاه نظامی را برای اهداف ضروری در این کشورها ایجاد کند؛ اما این امر نه تاکنون از سوی واشنگتن به طور رسمی تایید شده و نه کشورهای منطقه و همسایه افغانستان، آمادگی موافقت با آن را دارند.
 
نکته مهم تر دیگر این است که حمایت هوایی در شرایطی می تواند کارساز باشد که در روی زمین هم قدرتی بازدارنده و مستحکم برای ایستادگی در برابر نیروی سرکوبگر طالبان وجود داشته باشد. در حال حاضر، بسیاری از کارشناسان نظامی درباره خطر فروپاشی دولت و ارتش افغانستان در برابر موج حملات طالبان پس از خروج قوای خارجی، هشدار می دهند و نگران هستند. نشانه های موجود در این زمینه هم این برداشت را تا حدود زیادی تقویت می کند. بر این اساس، حتی اگر طرح مورد اشاره برای آمادگی امریکا برای انجام حملات هوایی برای جلوگیری از سقوط کابل و شهرهای بزرگ به دست طالبان، مورد تصویب قرار بگیرد، آیا در شرایطی که نیروهای امنیتی افغانستان روز به روز ضعیف تر می شوند، این طرح به تنهایی و بدون حمایت های جانبی دیگر از نیروهای امنیتی کشور توسط قدرت های خارجی، سودمند و مؤثر خواهد بود و وضعیت را در روی زمین به نفع دولت و ارتش تغییر خواهد داد؟
 
در این باره تردید وجود دارد. بنابراین، ایده حملات هوایی امریکا بر مواضع طالبان پس از خروج نیروهای خارجی از کشور، در حال حاضر، خوش بینانه و غیر عملی به نظر می رسد و تنها می تواند بخشی از کارزار مذبوحانه دولت بایدن برای فرونشاندن اعتراضات و انتقادات رو به گسترش داخلی آن کشور باشد.
 
محمدرضا امینی - جمهور