پس از امریکا

امریکا از افغانستان خارج می شود؛ اگرچه نه بر اساس جدول زمانی توافق شده در دوحه؛ بلکه چند ماه دیرتر از تاریخ تعیین شده. طالبان به این تصمیم واکنش منفی نشان داده و نسبت به عواقب آن هشدار داده اند؛ اما واضح این است که این واکنش پیش از آنکه جدی و نشانگر یک رویکرد نظامی راهبردی باشد، یک تبلیغ سیاسی برای نمایش قدرت محسوب می شود.
 
طالبان برای برگزاری «جشن پیروزی» آماده می شوند؛ زیرا تصور می کنند که «جهاد» آن گروه امریکا را مجبور به ترک افغانستان کرد. این جشن اما از نظر رهبران، فرماندهان، پیاده نظام و رژيم های حامی تروریزم طالبانی زمانی کامل خواهد شد که جنگجویان طالبان پس از خروج امریکا به سلطه حد اقلی دولت مورد حمایت امریکا بر مراکز شهری و ولسوالی ها هم پایان دهند تا زمینه برای اشغال ارگ قدرت در کابل فراهم شود.
 
به این ترتیب، هیچ سناریوی صلحی در برنامه طالبان، قرار ندارد. آنها برای استقرار «نظام اسلامی»‌ می جنگند و این جنگ، بدون امریکا هم قابل ادامه  است؛ چون به باور رهبران طالبان، «اداره کابل» فاسد، غیر اسلامی و دست‌نشانده امریکا است و باید ساقط شود.
 
نکته ناامیدکننده این است که امریکا پیش از رسیدن به یک توافق معنادار و قابل اعمال صلح میان دولت و طالبان، تصمیم به ترک افغانستان گرفته است. اگرچه شاید از نظر مشاوران جو بایدن، خروج تا ۱۱ سپتامبر به امریکا امکان می دهد که تا آن زمان طالبان را وادار به امضای یک توافق صلح با دولت افغانستان کند؛ اما طالبان پیشاپیش اعلام کرده اند که این تصمیم، نقض صریح توافق دوحه محسوب می شود؛ بنابراین، آن گروه هم خود را ملزم و متعهد به رعایت مفاد این توافق نمی داند. آنها در عین حال، تصریح کرده اند که تا زمانی که نیروهای خارجی در افغانستان حضور داشته باشند در هیچ نشست صلحی شرکت نمی کنند.
 
این بدان معناست که گروه طالبان تا زمان حضور قوای خارجی، نه تنها توافقی با کابل برای صلح، امضا نمی کنند؛ بلکه حتی در فرایندهای مرتبط با صلح هم شرکت نخواهند کرد.
 
این بسیار خطرناک است؛ زیرا تضمینی وجود ندارد که طالبان، پس از امریکا وارد یک فرایند گفتگوهای ملی برای رسیدن به صلح شوند؛ بلکه بالعکس، این امکان وجود دارد که آنها جنگ برای اشغال مراکز شهری و تصاحب قدرت از طریق تفنگ را در اولویت قرار دهند؛ زیرا توهم پیروزی بر امریکا به آنها اعتماد به نفس کافی برای ساقط کردن دولتی که دیگر از حمایت نظامی امریکا برخوردار نیست را اعطا می کند.
 
با این حساب، پس از امریکا، تمدید و تشدید جنگ، واقعی تر از سناریوی صلح محسوب می شود که در حال حاضر، سرابی بیش نیست.
 
همین اکنون می توان نشست استانبول را که پیش از این بسیار سرنوشت ساز و تعیین کننده به نظر می آمد، شکست خورده تلقی کرد؛ زیرا طالبان به صراحت اعلام کرده اند که در آن شرکت نمی کنند.
 
از سوی دیگر، امریکا هم به نظر می رسد که جایگزینی برای نشست استانبول ندارد و تصمیم به خروج کامل قوای امریکایی و ناتو از افغانستان هم مشروط به تحقق هیچ شرطی نیست. بنابراین، پس از امریکا، جنگ و بحران و ابرهای سیاه فتنه و شر از راه خواهد رسید و ناامنی و خشونت های مرگبار جاری در مقیاسی مضاعف، به سراسر کشور گسترش خواهد یافت. خطر کشیده شدن دامنه جنگ به مراکز نسبتا امن شهری و وقوع درگیری های فاجعه بار میان نیروهای دولتی و طالبان به منظور سقوط کامل دولت، بسیار جدی است.
 
در این میان، دولت شاید مجبور شود برای حفظ و بقای خود دست به دامن ملیشه سازی های محلی، احیای گروه های شبه نظامی مجاهدین سابق و تشکیل هسته های مقاومت قومی برای مهار طالبان بزند.
 
اقوام و جریان های سیاسی و شبه نظامی پیشین هم به این ترتیب، احیا خواهند شد و یک جنگ فراگیر و بی رویه، سراسر کشور را فراخواهد گرفت که نتیجه آن، نه تنها تحکیم سلطه و اقتدار دولت مرکزی نخواهد بود؛ بلکه به بازتولید جزایر قدرت، دامن زدن به مرکزگریزی و و تضعیف سیطره دولت فراتر از کابل و برخی مراکز ولایتی منجر خواهد شد.
 
در این میان البته از هسته گذاری نظامی – امنیتی و بازگشت دوباره کشورهای همسایه و منطقه به افغانستان پس از امریکا نیز نباید غافل شد؛ رویدادی که ابعاد بحران را بسیار پیچیده می سازد و دستیابی به ثبات و صلح را بیش از پیش، دشوار خواهد کرد.
 
علی موسوی - جمهور