بایدن و افغانستان؛ پیمان استراتژيک یا توافق‌نامه دوحه؟

سرانجام جو بایدن دموکرات در امریکا با غلبه بر ترامپ به قدرت رسید. او در ۷۸ سالگی و پس از سومین تلاش خود برای تصاحب کرسی ریاست جمهوری، حالا مایه امید بسیاری از کشورهای جهان شده است.

آن گروه از منتقدان و مخالفان سرسخت ترامپ که او را تهدیدی برای امریکا و ثبات جهانی می دانستند، اکنون می توانند به تغییراتی چشم بدوزند که بایدن وعده انجام آن را داده است. در این میان اما کشورهایی هم هستند که بدون دریافت تعهدی قاطع و صریح و مطمئن، انتظار دارند، بایدن طبق میل و مراد آنان عمل کند. دولت مستقر در کابل یکی از همین دولت هاست.

در افغانستان اشرف غنی؛ رییس جمهوری ضمن تبریک گفتن آغاز به کار حکومت جو بایدن در امریکا گفته ‌است که افغانستان در این شرایط دشوار با شروع دوباره شراکت برای صلح و مبارزه با مشکل چندبعدی تروریزم در کنار شریک بنیادی خود، ایالات متحده امریکا قرار می ‌گیرد.

اما پرسش این است که آیا امریکا نیز اراده مشابهی دارد؟ به بیان بهتر، آیا واشنگتن هم مصمم به بازگشت به اتحاد استراتژیک و ایستادن در کنار کابل برای مقابله با تهدیدهای مشترک و استفاده از فرصت های ایجادشده خواهد بود؟

در این باره عمیقا تردید وجود دارد؛ زیرا نه بایدن و نه مقام های نزدیک به او تاکنون هیچ اطمینانی در این زمینه نداده اند.

خبر بدتر این است که بایدن حتی در زمانی که معاون باراک اوباما بود، مایل به حضور نظامی سنگین و پرهزینه امریکا در افغانستان نبود و در این باره با رییس خود، اختلاف نظر داشت.

اکنون پس از سال ها آیا او بر همان باور باقی مانده یا وضعیت سیاسی و امنیتی در افغانستان، دیدگاه او را تغییر خواهد داد؟

شرایط چندان امیدوارکننده نیست. وضعیت به وضوح بدتر شده است. طالبان قدرت گرفته اند. دولت مرکزی به شدت تضعیف شده و اقتدار و سلطه سراسری خود را از دست داده است. از سوی دیگر، دولت قبلی امریکا نیز با طالبان یک پیمان صلح امضا کرده که به نظر نمی رسد چندان با بنیان های تفکر بایدن در قبال جنگ افغانستان، بی ارتباط یا مخالف باشد.

همچنین در میان مواضع اندک و مبهم او درباره افغانستان، تعهد به خروج نظامیان امریکایی و پایان دادن به طولانی ترین جنگ تاریخ امریکا هم دیده می شود؛ ضمن آنکه او بر هماهنگی بیشتر با شرکای استراتژيک امریکا و احترام به دستاوردهای ۱۹ سال اخیر هم تأکید می کند.

بر این اساس، بعید به نظر می رسد که بایدن در انتخاب میان پیمان استراتژيک اوباما- کرزی و توافقنامه صلح ترامپ – ملا هبت الله، بر سر دوراهی قرار داشته و دچار تردید باشد.

او که به دنبال پایان دادن به جنگ و بازگرداندن نظامیان امریکایی است، چه بستری بهتر از توافق صلح با طالبان؟ افزون بر اینکه پیمان استراتژيک، اصولا برای حضور هژمونیک دایمی امریکا طراحی شده و اصولا چنین امکانی را برنمی تابد.

در این میان اما یک مشکل جدی وجود دارد و آن، ابراز علاقه بایدن و تیم امنیتی او به حفظ یک گروه کوچک از نظامیان امریکایی در افغانستان است؛ چیزی که تصور نمی شود طالبان به آن روی خوش نشان دهند.

رهبران طالبان از همین حالا اخطار داده اند که در صورت هرگونه تلاش برای حضور نظامیان امریکایی در افغانستان و یا کژتابی دولت جدید امریکا از خروج کامل نظامیان آن کشور بر اساس جدول زمانی تعیین شده در توافقنامه دوحه، جنگجویان آن گروه آماده اند تا جنگ بی امان خود علیه نیروهای خارجی در افغانستان را از سر بگیرند؛ چیزی که دولت جدید امریکا را وارد ورطه ای خطرناک می کند که در آن، هم شکست توافق دوحه، قطعی است و هم امکان حضور کم هزینه و سودمند قوای امریکایی در هاله ای از ابهام قرار می گیرد.

بر این اساس، در حال حاضر می توان پیش بینی کرد که بایدن هم به توافق دوحه متعهد خواهد ماند و برخلاف رویاپردازی اشرف غنی، بعید است به پیمان استراتژیک اوباما – کرزی بازگردد؛ اما بخش های محرمانه توافقنامه دوحه، شاید سرنوشت نهایی سیاست بایدن در قبال افغانستان را تعیین کند؛ چیزی که در حال حاضر حتی اشرف غنی هم از آن بی خبر است.

علی موسوی - جمهور