خدا حافظ متحد استراتژیک

دونالد ترمپ؛ رییس‌ جمهوری امریکا در واکنش به حملات اخیر در افغانستان گفته‌است که نیروهای امریکایی نقش پولیس را در این کشور دارند و در برخی مقاطع باید افغان‌ها قادر به مراقبت از کشورشان باشند.
 
آقای ترامپ روز چهارشنبه، 24 ثور در گفتگویی با خبرنگاران گفت: «ما سال‌هاست که در آن‌جا هستیم، مانند نیروی پولیس. ما در افغانستان نمی‌جنگیم، ما یک نیروی پولیس در افغانستان هستیم و در بعضی از مقاطع آن‌ها (افغا‌ن‌ها) باید قادر به مراقبت از کشورشان باشند.»
 
رییس‌ جمهوری امریکا پیش از هم در موضعی انتقاد و حاکی از نارضایتی گفته‌بود که نیروهای امریکایی در افغانستان نقش پولیس را دارند.
 
همچنین کرن دیکر؛ معاون سفیر امریکا در کابل در گفتگو با سرور دانش؛ معاون دوم ریاست جمهوری گفته‌است که گروه طالبان مسئول حملات خونبار اخیر در کابل و ننگرهار هستند. این در حالی است که مایک پمپئو؛ وزیر امور خارجه امریکا از طالبان و دولت افغانستان خواسته‌بود که با کار مشترک، عوامل این حملات را «مجازات» کنند.
 
از موضع شفاف و بی ابهام ترامپ تا تعارض واضح و غیر قابل جمع در واکنش های پمپئو و سفارت امریکا در کابل در قبال جنایت جنگی هولناک تروریست های در غرب کابل و یک مراسم خاکسپاری در ننگرهار، تنها یک پیام واضح و واحد می توان استخراج کرد: اینکه دوران نه چندان درخشان اتحاد استراتژيک میان کابل و واشنگتن به سر آمده و افغانستان بر بنیاد استراتژی «اول امریکا»ی ترامپ و تیم ملی گرای او، اکنون در میانه معرکه ای مرگبار، تنها رها شده است.
 
اینکه امریکا به راستی متحد استراتژيک افغانستان بود یا نه، ادعای پرمساله ای است و به نظر می رسد که برای احراز و اثبات نادرستی آن، یک نگاه گذرا به کارنامه ۲۰ ساله امریکا در افغانستان و وضعیت کنونی این کشور، کافی است؛ اما اینجا در این مقال، هدف بررسی گذشته این اتحاد نامتقارن نیست؛ بلکه دورنمای آینده آن است.
 
در پی حمله غرب کابل، اشرف غنی - دست کم روی کاغذ- به نیروهای امنیتی دستور داد که از حالت تدافعی به وضعیت تهاجمی، تغییر موضع دهند. ارگ اگر این موضع را صادقانه اتخاذ کرده باشد، باید انتظار می داشت تا متحد استراتژیک اش در واشنگتن نیز از این موقف حمایت کرده و بر پشتیبانی از نیروهای امنیتی در جبهه نبرد با طالبان، تأکید می کرد؛ اما برخلاف این انتظار بدیهی، پنتاگون تصریح کرد که نیروهای امریکایی همچنان در موضع دفاعی می مانند. ترامپ حتی از این هم فراتر رفت و گفت که افغان خود باید از کشور شان مراقبت کنند؛ زیرا از دید او، سال ها ایفای نقش ارتش امریکا به عنوان پولیس در افغانستان، کافی است.
 
به این ترتیب، اتحاد استراتژيک، معنا و موضوعیت و اعتبار خود را از دست داده است؛ زیرا امریکا با طالبان صلح کرده؛ در حالی که طالبان همچنان با دولت می جنگند و مردم را هدف می گیرند.
 
در چنین شرایطی پیمان های استراتژیک و امنیتی با امریکا از حیز انتفاع خارج شده و افغانستان نمی تواند به طور یکجانبه در آن باقی بماند.
 
از سوی دیگر، توافقنامه صلح دوحه میان امریکا و طالبان، خود به خود از پیمان های واشنگتن با کابل اعتبارزدایی کرد و کابل ناگزیر است تصمیم دشوار خود مبنی بر فسخ رسمی این پیمان ها را سرانجام بگیرد.
 
اگرچه در حال حاضر با توجه به نیاز شدید و حیاتی دولت افغانستان به بسته های مالی امریکا حکومت همچنان تلاش می کند تا واقعیت هایی را که درباره پایان اتحاد به اصطلاح استراتژیک با واشنگتن افتاده نادیده بگیرد؛ اما تردیدی وجود ندارد که روزی ناگزیر خواهد شد در این باره با شفافیت، موضع گیری کند؛ اما نکته مهمی که نمی توان نادیده گرفت این است که کابل در حال حاضر شاید امکان تصمیم گیری در این باره را داشته باشد؛ زیرا هستند کشورهایی که صلح امریکا با طالبان را خطری برای امنیت ملی خود و ثبات منطقه ای می دانند و حمایت از کابل را بر صلح امریکایی با طالبان که به قدرت گیری خطرناک تروریست ها و بازگشت شبکه های بین المللی تروریزم به افغانستان، منجر خواهد شد، ترجیح می دهند. بنابراین، اگر افغانستان اکنون درباره پیمان استراتژيک خود با امریکا تصمیم بگیرد، شاید بتواند جای امریکا را با شرکای تازه در منطقه و جهان، پر کند.
 
بر این اساس، کابل دست کم باید امریکا را به یک فرایند رایزنی صریح، شفاف و فوری درباره چشم انداز پیمان های استراتژيک و امنیتی فرابخواند. در جریان این فرایند، کابل می تواند عملکرد واشنگتن در پایبندی به مفاد این پیمان ها را به چالش بکشد، به تنگناها و دشواری هایی که حیات راهبردی دولت و قوای امنیتی را تهدید می کند و در شعاع پیمان قطر، نظم و ثبات ملی را در معرض فروپاشی کامل قرار داده، اشاره کند و مهم تر از همه اینکه واشنگتن را از انتخاب های خود برای نجات از مهلکه و فراهم کردن پشتوانه های دیگر برای خود به منظور عبور از بحران، آگاه سازد.
 
در جریان این گفتگوها مشخص خواهد شد که امریکا جانب طالبان را می گیرد یا به «اتحاد استراتژيک» خود با دولت افغانستان حداقل در چارچوب توافقنامه های امضاشده بازمی گردد. در آن صورت کابل هم می تواند تصمیم بگیرد که همچنان به پیمان با غرب وفادار بماند یا به دنبال شرکای تازه در منطقه و فرامنطقه باشد.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور