جای خالی دولت افغانستان در امضای توافقنامه امریکا و طالبان

قرار است تا ساعاتی دیگر توافقنامه صلح میان امریکا و طالبان  در دوحه؛ پایتخت قطر امضا شود. در مراسم امضای این توافقنامه، نمایندگان حدود ۳۰ کشور و سازمان بین المللی شرکت خواهند داشت. گفته می شود که توافقنامه را مایک پمپئو؛ وزیر امور خارجه امریکا و ملا عبدالغنی برادر؛ معاون طالبان و رییس دفتر آن گروه در قطر امضا خواهند کرد و در مراسم امضای این توافق‌نامه، شاه ‌محمود قریشی؛ وزیر خارجه پاکستان و همتای ازبکستانی وی؛ عبدالعزیز کاملوف، زلمی خلیل‌زاد؛ نماینده ویژه امریکا برای صلح افغانستان و مارکس پوتزل؛ نماینده ویژه آلمان برای افغانستان و پاکستان، حضور خواهند یافت.
 
در این میان، هیچ نقشی از سوی هیچیک از بازیگران این روند برای دولت افغانستان در نظر گرفته نشده است. نمایندگان رسمی دولت افغانستان حتی به عنوان مهمان هم در آیین امضای این توافقنامه شرکت ندارند. معلوم نیست که هیأت شش نفری کابل که پیشتر راهی دوحه شده در این مراسم شرکت دارد یا نه.
 
با این حال، همه می گویند که این توافق برای افغانستان، برای ایجاد صلح و پایان دادن به جنگی مرگبار و طولانی در این کشور است. ترامپ هم از افغانستان خواسته است تا فرصت پیش آمده برای صلح را از دست ندهد.
 
در این میان اما هیچ طرفی از افغانستان در بزرگترین رویداد مرتبط با سرنوشت این کشور، حضور ندارد. نمایندگان ۳۰ کشور و سازمان خارجی حضور دارند؛ اما از افغان ها خبری نیست. نمایندگان پاکستان و ازبکستان و امریکا و آلمان بر جریان امضای توافقنامه نظارت دارند؛ اما هیچکس حتی سؤال هم نمی کند که نمایندگان کابل، کجا هستند و چه کسی از مردم، اقوام و احزاب این کشور‌ در توافقی که قرار است مستقیما زندگی میلیون ها افغان را تحت تأثیر قرار دهد و یک فصل سیاه یا سپید، بد یا خوب، تلخ یا شیرین دیگری را برای آنها رقم بزند، در این تصمیم نمایندگی می کند؟ شگفت انگیز است.
 
تمام چیزی که درباره سهم و نقش افغانستان از امضای این توافقنامه گفته می شود، آغاز مذاکرات به اصطلاح بین الافغانی صلح است که قرار است پس از این رویداد با میزبانی یک کشور اروپایی شروع شود.
 
این نشان می دهد که امریکا و طالبان، هیچ شأن و جایگاه مستقلی برای دولت و مردم افغانستان، قایل نیستند. آنها همانطور که در طول یکسال مذاکره برای رسیدن به توافق صلح، هرگز اجازه ندادند که نمایندگان افغانستان هم در آن حضور پیدا کنند، در آیین امضای آن نیز حتی در حد ناظر و مهمان هم از آنها دعوت نکردند.
 
در شرایطی که همه از صلح سخن می گویند و نسبت به نتایج امضای توافقنامه صلح میان امریکا و طالبان، ابراز خوش بینی می کنند، شاید اندکی بدبینانه به نظر برسد؛ اما واقعیت این است که این صلح برای مردم و دولت افغانستان نیست؛ زیرا آنها این صلح را نساخته اند، در هیچیک از مراحل انعقاد آن، سهم نداشته اند و از محتوای توافقی که امضا می شود، خبر ندارند. چنین صلحی نمی تواند متضمن یک آینده روشن و قابل اطمینان باشد.
 
در چنین وضعیتی تنها می توان به پیامدهای تصادفی و اتفاقا خوب و مثبت صلح امریکا با طالبان، امیدوار بود؛ زیرا این صلح، منافع حد اکثری و دغدغه های بنیادین مردم افغانستان را تأمین و تضمین نمی کند. این معامله ای میان دو قدرت خارجی یعنی امریکا و پاکستان و چند رژيم و گروه دیگر است.
 
بنابراین، صلح امریکا با طالبان را می توان با جنگ امریکا با طالبان، مقایسه کرد. در آن زمان، منافع امریکا اقتضا می کرد تا رژيم امارت طالبان، سرنگون شود و برای یک مقطع ۱۹ ساله، یک مردم سالاری نمادین و نیم‌بند و میان‌تهی که فاقد هرگونه پشتوانه پایدار خارجی و ریشه های عمیق و نیرومند داخلی برای بقا بود به میان آید. در این میان، بدون شک، طیف هایی از جامعه افغانستان هم منتفع شدند؛ اما این انتفاع، از یکسو تصادفی بود و از سوی دیگر، ناپایدار و موقتی. شاید صلح امریکا با طالبان نیز چنین پیامدی داشته باشد؛ اما نمی توان انتظار داشت که این پیامد، پایدار و ریشه دار خواهد ماند؛ زیرا مردم افغانستان آن را نخواسته و نساخته اند.
 
علی موسوی - جمهور