چشم‌انداز تیره صلح در سایه جنگ تریاک

سربازرس ویژه امریکا در امور بازسازی افغانستان یا سیگار می‌گوید که اگر کشت و تولید مواد مخدر ریشه‌کن نشود، پس از امضای توافق صلح با طالبان نیز ناامنی در این کشور ادامه خواهد داشت.
 
جان سپکو در گزارش تازه خود گفته است: «با وجود مواد مخدر، انتظار رسیدن به یک صلح دایمی را نداشته‌باشید. قاچاقبران مواد مخدر موجودیت یک دولت قوی را در افغانستان تحمل کرده نمی‌توانند.»
 
او افزود: «خیلی خوشبینانه خواهد بود اگر فکر کنیم که با امضای توافق‌نامه صلح موضوع مواد مخدر به‌گونه‌ای معجزه‌آسا حل شود و تروریست‌هایی که با قاچاقبران مواد مخدر ارتباط دارند و عواید مواد مخدر را به‌دست می‌آورند، دست از این کار بردارند. مواد مخدر به‌عنوان یک مانع بزرگ در برابر رسیدن به صلح پایدار در افغانستان باقی خواهد ماند.»
 
سیگار کشت و قاچاق مواد مخدر را یکی از دلایل عمده دوام جنگ در افغانستان می‌داند؛ چرا که به گفته این نهاد، گروه‌های تروریستی از عواید مواد مخدر تمویل می‌شوند.
 
بدیهی است که هر جنگی سرانجام روزی باید به صلح منجر شود و به این ترتیب، در نقطه ای پایان پیدا کند. نمی توان سال ها جنگید بدون آنکه کمترین ثمره و نتیجه ای از آن به دست آید.
 
در مورد افغانستان هم این قاعده، صدق می کند. مردم ۴ دهه است که تاوان جنگی را می پردازند که روشن نیست سرانجام کی و چگونه پایان خواهد یافت.
 
در این میان اما شواهدی وجود دارد که نشان می دهد، پشت سر این جنگ، منافع بزرگ اقتصادی، سیاسی و بازی راهبردی وجود دارد که مانع از پایان یافتن آن می شود. یکی از آن منافع، تجارت سیاه و پرسود مواد مخدر است که جان سپکو نیز در گزارش تازه خود به بخشی از آن اشاره کرده است.
 
جنگ تریاک همان چیزی است که موجب ابهام در خصوص سرنوشت آینده جنگ جاری و فرایند پیش روی صلح شده است. از نظر سیگار، طالبان بزرگترین صادرکننده هیرویین در افغانستان هستند. البته این سخن از این حیث درست است که طالبان بخش اعظم خاک افغانستان را کنترل می کنند. مواد مخدر هم اغلب در همان بخش هایی از خاک کشور، کاشته و تولید می شود که طالبان حضور دارند و یا مورد مناقشه طالبان، دولت و نظامیان خارجی است. بر این اساس، نسبتی معنادار میان تروریزم و تولید مواد مخدر وجود دارد؛ چیزی که می توان از آن به عنوان جنگ تریاک یاد کرد.
 
با این حال، طالبان تنها شریک جنگ تریاک در افغانستان نیستند. آنها نه به صورت یکجانبه قادر به راه اندازی آتش جنگ اند و نه به تنهایی از سودهای کلان ناشی از این جنگ، منتفع می شوند. طرف دیگر این جنگ یعنی قدرت های غربی متحد دولت کابل نیز وسیعا متهم به دخالت در بهره وری از منافع جنگ تریاک در افغانستان هستند.
 
مثلا انگلیسی ها که سال ها رهبری جنگ با مواد مخدر در افغانستان را بر عهده داشتند، اصلی ترین پایگاه های نظامی خود را در پایتخت مواد مخدر جهان یعنی هلمند، مستقر کردند و در طول آن سال ها، حجم مواد مخدر تولید شده در افغانستان به نحو حیرت انگیزی افزایش یافت!
 
بنابراین، جهان خود بخشی از جنگ تریاکی است که در افغانستان جریان دارد و قدرت های بزرگ جهانی و در رأس آنها امریکا از این تجارت سیاه، سود می برند. در چنین شرایطی روشن نیست چگونه می توان به پایان جنگ و آغاز صلحی خوشبین بود که هردو طرف آن به صورت مشترک از منافع سرشار حاصل از جنگ تریاک مرغوب افغانستان، سود می برند. سودی که البته هرگز در شرایط صلح به دلیل مجرمانه بودن اقتصاد مبتنی بر مواد مخدر، هرگز به دست نخواهد آمد. بر این اساس، گزارش سیگار اگرچه به نقش و سهم امریکا و قدرت های متحد آن از سود حاصل از جنگ تریاک اشاره ای نمی کند؛ اما به طور ضمنی، حاوی این حقیقت است که همه طرف های این جنگ، حتی پس از صلح نیز به پیکارهای شان در جنگ تریاک ادامه خواهند داد. به این ترتیب، جنگ تریاک یکی از عوامل احتمال استمرار جنگ پس از انعقاد توافقنامه صلح با طالبان است.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور