حکومت موقت؛ طرح طالبان از زبان عمران خان

عمران خان؛ ‌نخست‌وزیر پاکستان با اشاره به درخواست‌ مکرر دولت افغانستان مبنی بر گفتگوی مستقیم با طالبان، می‌گوید که دولت افغانستان یک مانع بزرگ در روند صلح است.
 
عمران خان افزود که به دلیل انتقادهای مطرح‌شده از سوی دولت افغانستان، یک نشست برنامه‌ریزی‌شده با رهبری طالبان در مورد صلح افغانستان را لغو کرده‌است. او گفته است که طالبان خواستار برگزاری این نشست شده بودند.
 
عمران ‌خان همچنین بار دیگر بر روی کارآمدن یک حکومت موقت در افغانستان تأکید کرد و گفت: «صلح افغانستان وقتی می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد که یک دولت موقت و عادلانه در این کشور ایجاد شود. این می‌تواند انتخابات آزاد و شفاف را که همه شهروندان در آن سهم داشته باشند، تضمین کند.»
 
او همچنین اضافه کرد که نمی‌داند برای شکل‌گیری یک دولت موقت و برگزاری انتخابات شفاف در افغانستان چقدر زمان لازم است.
 
نخست‌وزیر پاکستان چندروز پیش نیز از ایجاد یک حکومت موقت در آینده نزدیک در افغانستان خبر داده بود.
 
پیش از نقد موضع گیری های مکرر عمران خان درباره لزوم و ضرورت تشکیل دولت موقت در افغانستان، باید اذعان کرد که در افغانستان نیز نیروها و جریان هایی هستند که از این ایده حمایت می کنند.
 
از جانب دیگر، اصولا نمی توان امضای یک توافقنامه صلح با گروه طالبان را تصور کرد؛ اما از تبعات و پیامدهای ناگزیر آن که یکی از مهم ترین آن، تشکیل دولت موقت و تعریف یک ساختار سیاسی تازه است، چشم پوشید.
 
نباید فراموش کرد که صلح با طالبان، همانند صلح با حزب اسلامی گلبدین حکمتیار نیست. حکمتیار در یک شرایط دشوار، تن به صلح داد، دست از سلاح برداشت و سر به سیاست گذاشت. او پس از ۴۰ تکاپوی مذبوحانه و نافرجام نتوانست آنچه را از میله تفنگ آرزو می کرد به دست آورد. او تشنه قدرت است و همه آن را یکجا می خواهد، و تصور می کرد که با استفاده حداکثری، جنون آمیز و مرگبار از زور می تواند به این مأمول دست یابد؛ اما با ظهور گروه های تروریستی قدرتمندتر، عملگراتر، خشن تر و برای طیف جوانان مهیای پذیرش ایدئولوژي افراط، جدابتر، حزب اسلامی دیگر توان رقابت در میدان جنگ را از دست داد و روز به روز، زارتر و زمینگیرتر شد.
 
از جانب دیگر، حکمتیار از بیم آنکه در صورت رسیدن طالبان و دولت به یک توافق صلح، حزب اسلامی حتی امکان بهره وری از امتیازات مصالحه را هم از دست بدهد، به صورت عجولانه به یک توافق صلح تن درداد. در این میان البته عوامل و انگیزه های مؤثر دیگری هم وجود داشت که فرصت پرداختن به همه آنها در این نوشته وجود ندارد.
 
شرایط طالبان اما فرق می کند. این گروه از موضع قدرت، مذاکره می کند و در حالی که احساس می شود به صلح نیازی نداشته باشد، به درخواست یکجانبه امریکا برای صلح، پاسخ داده تا در میز دیپلماسی هم تلاش کند به همان امتیازهایی دست یابد که در میدان جنگ، جستجو می کند. صلح با چنین نیرویی بی هیچ تردیدی، به تغییر بنیادین ساختار سیاسی، قانون اساسی و... منجر خواهد شد.
 
بر این اساس، حمایت از ایده تشکیل دولت موقت از سوی برخی نیروها و جریان های سیاسی داخلی، ایده ای واقع بینانه و برآمده از نیازهای واقعی شرایط امروز کشور است. این مطالبه نمی تواند و نباید به سوگیری های سیاسی، سوداگرانه و سلطه جویانه برخی کشورهای همسایه و منطقه، نسبت داده شود، و دولت کابل هم نباید با طرح این اتهام ناروا از تبعات صلح، فرار کند و به هدف حمایت از پروژه های اقتدارگرایانه خود، در مسیر دستیابی به صلح، مانع ایجاد نماید.
 
با این وجود و علیرغم واقع بینانه بودن ایده تشکیل دولت موقت، این ایده نباید از زبان عمران خان پاکستانی بیان شود. او نخست وزیر کشوری است که وسیعا متهم به حمایت از تروریزم و دست داشتن در بحران های ۴۰ ساله افغانستان است. به لحاظ عرف دیپلماتیک و قواعد جاری در روابط بین الملل هم او به عنوان یک مقام خارجی، حق تعیین سرنوشت مردم افغانستان را ندارد و این حقی است که هرگز قابل واگذاری به مقام های خارجی نیست.
 
از جانب دیگر، عمران خان اگر به نیابت از طالبان، از تشکیل دولت موقت برای افغانستان سخن می گوید، بازهم مرتکب نقض قوانین بین المللی شده و در امور داخلی افغانستان مداخله کرده است. این موضع گیری او نشان می دهد که طالبان، پیاده نظام پاکستان هستند و صلح با آن گروه به معنای پذیرش پیش شرط های پاکستان برای سلطه بر افغانستان است؛ در حالی که اصولا نباید چنین باشد و طالبان پیش از همه باید نشان دهند که یک گروه افغانستانی هستند و به صلحی بین الافغانی بدون اعمال سلطه و نفوذ کشورهای خارجی، اعتقاد دارند.
 
علی موسوی - جمهور