چشم‌انداز صلح افغانستان؛ از پکن تا واشنگتن

چین از گروه طالبان خواسته که به روند گفتگوهای صلح افغانستان بپیوندد و به چهار دهه جنگ این کشور پایان دهد.
 
وانگ یی؛ وزیر خارجه چین در نشست سه جانبه وزیران خارجه افغانستان، چین و پاکستان گفت که کشورش حاضر است که در زمینه صلح و تامین امنیت در افغانستان تلاش‌ها را افزایش دهد.
 
وزیر خارجه چین دو پیام مشخص داشت: اول طالبان باید وارد روند گفتگوهای صلح شود و دوم چین حاضر است برای بهبود روابط پرتنش کابل و اسلام آباد به عنوان میانجی عمل کند.
 
او گفت که از چند جانب تلاش دارد تا طالبان به پای میز مذاکره آمده و تاکید کرد که چین از مدیریت صلح توسط خود افغان‌ها حمایت می‌کند و از پاکستان نیز می‌خواهد در این زمینه به افغانستان کمک کند.
 
این دومین نشست سه جانبه افغانستان، چین و پاکستان است. نشست قبلی حدود یکسال قبل در پکن برگزار شده بود.
 
کاملا واضح است که روند صلح افغانستان وارد مرحله ای حساس، حیاتی و سرنوشت ساز شده است. چین هم به همین دلیل به عنوان یک قدرت اثرگذار منطقه ای و بین‌ المللی که هم در پاکستان و هم در افغانستان، منافع پایدار و درازمدت ارزشمندی دارد، خواستار ایفای نقشی فعال و مؤثر در روند صلح است.
 
از سوی دیگر، کابل نیز تمایل دارد تا از نقش تعیین کننده پکن در وادار کردن اسلام آباد به پذیرش مسؤولیت های بیشتر در تسهیل روند گفتگو با طالبان و تحقق صلح، استفاده بهینه کند؛ زیرا چین هم متحد استراتژيک پاکستان است و هم به تبع آن، با طالبان، ارتباطات معناداری دارد.
 
با این حال، نمی توان نادیده گرفت که اول اینکه چین هم مانند روسیه، از یکجانبه گرایی پرسش برانگیز و پنهانکارانه واشنگتن در روند صلح افغانستان، عمیقا ناخشنود و نگران است. اینکه چینی ها تأکید می کنند که از صلح تحت هدایت و مالکیت افغان ها حمایت می کنند، تلویحا به معنای آن است که پکن از انحصار و سلطه همه جانبه واشنگتن بر این روند، راضی نیست و آن را برای منافع و اهداف بلندمدت خود در افغانستان و منطقه، زیانبار می داند.
 
این همان چیزی است که می تواند روی همکاری پاکستان با روند صلح افغانستان نیز اثر بگذارد؛ زیرا پکن از مسیر اسلام آباد، اجازه نخواهد داد که یک صلح صرفا امریکایی در افغانستان شکل بگیرد و منافع، دغدغه ها و خواست های استراتژيک قدرت های مهم و بازیگران بزرگ دیگر مانند روسیه، چین، ایران و... در آن، لحاظ نشود.
 
بنابراین، پیام وزیر امور خارجه چین، با این خواسته ضمنی همراه بود که روند صلح افغانستان باید از انحصار امریکا خارج شود و به یک پروسه فراگیر با حضور بازیگران بزرگ، تبدیل گردد. این همان چیزی است که می تواند پاکستان را هم با این روند، همراه و همسو سازد و از جانب دیگر، تضمین های پایدار و اطمینان بخشی را در خصوص استقرار صلح و ثبات در افغانستان، فراهم خواهد کرد؛ زیرا یکی از عوامل اصلی ادامه جنگ در افغانستان، منافع متضاد و تصادم اهداف هژمونیک و استراتژيک قدرت های متخاصم منطقه ای و بین المللی است. تا زمانی که این قدرت ها به یک اجماع مشترک برای استقرار صلح و پایان جنگ، دست نیافته باشند، تلاش های یکجانبه امریکا یا دولت افغانستان برای صلح با طالبان، به نتیجه نخواهد رسید.
 
طالبان در این بازی، تنها ابزاری برای پیشبرد اهداف قدرت های خارجی است و اگر روزی این قدرت ها تشخیص دهند که به منافع مورد نظر خویش، از مسیرهای مشروع و کم هزینه ای غیر از جنگ و حمایت از تروریزم می توانند دست پیدا کنند، صلح محقق خواهد شد و طالبان نیز به ناگزیر، از جنگ دست خواهند کشید؛ زیرا طالبان بدون حمایت های مالی و تسلیحاتی قدرت های خارجی، حتی یک هفته هم قادر به ادامه حیات و به حرکت درآوردن ماشین جنگی شان نخواهند بود. بنابراین، صلح زمانی محقق خواهد شد که زبانی مشترک برای گفتگو میان قدرت های مهم و مؤثر منطقه ای و بین المللی در خصوص مسأله افغانستان، ایجاد شود و کابل هم با تکیه بر صلاحیت ذاتی ویژه حاکمیت مستقل ملی خویش برای پیشبرد این پروسه، در متن و محور رویدادها قرار بگیرد؛ امکانی که تاکنون فراهم نشده است.
 
محمدرضا امینی - جمهور