بدیل انتخابات چیست؟

احمدولی مسعود؛ رییس بنیاد مسعود می‌گوید که نشانه‌های بحرانی شدن انتخابات پیش رو از همین اکنون مشخص شده، بنابراین نخبگان کشور روی گزینه برون‌رفت از بحران باید به توافق برسند.

آقای مسعود در یک گردهمایی مردمی در پیوند به حوزه بندی انتخابات پارلمانی ولایت غزنی از سوی کمیسیون انتخابات، این اقدام را بخشی از برنامه حکومت برای به بحران کشاندن انتخابات خواند.

آقای مسعود گفت که حکومتی که در رأس آن یک فرد حسود، بدگمان و متعصب قرار دارد به خاطر مصالح شخصی خود تمام مردم را به گروگان گرفته است، تنش‌های قومی را دامن می‌زند و انتخابات را به سمت بحران می‌برد.

وی به قانون شکنی‌های گسترده از سوی حکومت در جریان چهار سال گذشته اشاره کرد و گفت که این حکومت به هیچیک از تعهدات خود عمل نکرده، هم اکنون نظام در حالت تعطیلی به سر می‌برد و به مصوبات شورای ملی ارج گذاشته نمی‌شود.
 
این تنها آقای مسعود نیست که نسبت به چشم انداز انتخابات آینده پارلمانی و شوراهای ولسوالی عمیقا بدبین است و عملا سخن از گزینه های جایگزین برای انتخابات به میان می آورد. بسیاری از آگاهان علیرغم هزینه ها و سرمایه گذاری های سنگینی که روی روندهای انتخاباتی، صورت می گیرد، نسبت به اصل برگزاری یا نتایج مثبت و مطلوب این روند مهم ملی، تردید دارند و می گویند که وضعیت به گونه ای است که تبعات و پیامدهای زیانبار و ویرانگر این انتخابات، بسیار فراتر و گسترده تر از انتخابات بدنام و خفت بار ریاست جمهوری در سال ۹۳ خورشیدی خواهد بود.
 
همه قراین و نشانه ها نیز حاکی از آن است که دولت، اراده ای قوی و عمدی برای به بیراهه کشاندن انتخابات و تحمیل دیدگاه ها و خواسته های خود بر روندی دارد که قانونا باید به اندازه ای باز و شفاف و قانونی و دموکراتیک باشد که زمینه های حضور گسترده، مستقیم و حد اکثری مردم برای تعیین سرنوشت سیاسی خود را فراهم سازد.
 
طی روزهای اخیر دست کم سه رویداد مرتبط با تلاش دولت برای مهندسی انتخابات پیش رو به بیرون درز کرده و به نگرانی های پیشین آگاهان در این خصوص دامن زده است. یکی حوزه ای شدن انتخابات غزنی علیرغم منع قانونی صریحی که در این زمینه وجود دارد، دوم انتقال یک موتر آکنده از مواد انتخاباتی از جمله کتاب های ثبت نام از سوی رییس کمیسیون انتخابات به ننگرهار با وجود مخالفت جدی دیگر اعضای این نهاد و سوم، ایجاد یک «دفتر مشورتی» با شرکت اعضای پیشین و کنونی کمیسیون انتخابات به منظور ارتباط با نامزدهای انتخابات پارلمانی که به نظر می رسد بخشی از پروژه تقلب و مهندسی انتخابات پیش رو باشد.
 
با توجه به این مسایل، هیچ انتظاری از دولت برای برگزاری یک انتخابات شفاف، دموکراتیک و قانونمند وجود ندارد.
 
با این وصف آیا گزینه جایگزینی برای انتخابات وجود دارد؟ اگر پاسخ مثبت است، این مهم چگونه میسر خواهد شد؟
 
پیشتر برخی رهبران ائتلاف نجات افغانستان هشدار داده بودند که اگر انتخابات، شفاف برگزار نشود «حکومت موقت» تشکیل خواهند داد. طرح ایجاد حکومت موقت، ترجیع بند تکراری بسیاری از طیف های اپوزیسیون دولت اشرف غنی از همان ابتدا تاکنون بوده است؛ اما واقعیت این است که در این زمینه نیز موانع بزرگی مانند نبود یک پشتوانه قوی اجرایی در میان اپوزیسیون، عدم حمایت قدرت های جهانی از این طرح و همچنین برخورداری دولت از یک نیروی سخت افزاری آماده برای بازداشتن مخالفان از هرگونه اعمال و رفتارهای براندازانه یا شبه کودتایی وجود دارد که اجازه عملیاتی شدن آن را نمی دهد.
 
تلاش های دیگری مانند تشکیل یک نهاد نظارت کننده با صلاحیت و قدرتمند بر تصمیم ها و عملکردهای کمیسیون انتخابات از سوی احزاب سیاسی و نهادهای اجتماعی و مدنی نیز پیش از این انجام شده و شکست خورده است.
 
با این توضیح، در حال حاضر جایگزین قابل اعتنایی برای انتخابات آینده وجود ندارد؛ هرچند چالش ها، تهدیدها و خطرات بزرگی که سلامت، واقعیت و شفافیت آن را هدف قرار داده نیز کماکان به قوت خود باقی است و چه بسا هر روز نیرومندتر می شود.
 
بر پایه این توصیف، چشم انداز آینده سیاست و مدیریت افغانستان، همانند بیماری است که در معرض خطر مرگ قرار دارد و از آنسو تنها به داروهای فاسد و تاریخ‌گذشته، دسترسی دارد. اینکه آیا بیمار، مرگ تدریجی خود را تجربه کند و از خوردن داروهای فاسد، امتناع ورزد یا به این امید که داروهای فاسد نیز بتوانند منجر به بهبود بیماری یا دست کم مانع از مرگ زودهنگام اش شوند، آنها را مصرف کند، گزینه های دشواری هستند که هریک با خطرات و پیامدهای غیر قابل پیش بینی خاص خود همراه خواهد بود.
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور