تمویل کنندگان بین المللی، عامل اصلی فساد در افغانستان اند

پس از سال ۲۰۰۱ و همزمان با شکل گیری حکومت انتقالی در افغانستان، ادارات دولت بار دیگر به پای خود ایستاد و به صورت تدریجی به کارهایش آغاز کرد که در این میان، وزارت فوایدعامه نیز از جمع این ادارات شمرده می شود.
وزارت فواید عامه، عمدتاً مسئولیت بازسازی و انکشاف جاده های افغانستان را برعهده دارد که تمامی ولایت های افغانستان را بر اساس یک حلقه مشترک و جداگانه ارتباط می دهد و این روند تاهنوز ادامه دارد؛ اما کاستی های خود را نیز در قبال داشته است.
این وزارت در راستای بازسازی و آسفالت جاده های افغانستان از طریق دونرهای بین المللی تمویل می گردد و اما در کنار دونرها، حکومت افغانستان نیز بودجه سالانه ای را برای اعمار این جاده ها تخصیص می دهد. اما آنچه که دیده می شود با وجود کمک های داخلی و بین المللی، کار مطلوبی در این زمینه صورت نگرفته است.
در این اواخر، برخی رسانه های خارجی، کارکردهای وزارت فواید عامه را نقد کرده است. گویا این وزارت ظرفیت و توانایی حفظ و مراقبت جاده های افغانستان را ندارد و این گزارش دقیقا در روزنامه واشنگتن پست نشر شده است.
خبرگزاری جمهور برای جزییات بیشتر این موضوع، مصاحبه اختصاصی را با نجیب الله اوژن وزیر فواید عامه انجام می دهد:
ــ جناب وزیر سپاسگزار هستیم که فرصتی را در اختیار ما قرار دادید. می خواهم در نخست سئوالم را اینگونه مطرح کنم که با توجه به انتقادهای بین المللی از وضعیت جاده های افغانستان، شما چقدر توانایی و ظرفیت حفظ و مراقبت جاده های افغانستان را دارید؟
مسئله این است؛ وقتی که جامعه جهانی برای بازسازی زیربناهای افغانستان آغاز کرد؛ در این جمله یکی بخش های بازسازی را موسسه usaid بانک انکشاف بین المللی امریکا برعهده داشت که در بخش سرکهای افغانستان سهم گرفته بود. اما متاسفانه دونرها در بخش بازسازی و سرمایه گذاری ها توجه نکردند.
این دونرها روی سرک هایی سرمایه گذاری می کردند و حتی خودشان می ساختند، تمام مکلفیت ها به دوش خودشان بود و متاسفانه امروز وزارت فواید عامه را متهم می کنند.
ما در وزارت فواید عامه استراتیژی مشخصی در اختیار داریم اما تمویل کننده نداریم. ما مشکل مالی داریم و سرک هایی را که بانک انکشافی امریکا به عهده گرفته بود نیز تا هنوز تحویل وزارت فواید عامه نداده است.
وقتی که وزارت فواید عامه از کیفیت، قراردادی و مکلفیت های قراردادی و از تمام مسائل مطلع نباشد؛ نمی تواند که از حفظ سرک ها مراقبت کند.
به طور مثال؛ یک بخشی از این سرک ها که مربوط تسک چهارده می شود؛ تسک چهارده در این جا مکلفیت داشت که ۱۵۰۰ کیلومتر سرک را سالانه به ۳۷ میلیون دالر، خودشان قرارداد کرده بودند؛ که سرک کابل ــ قندهار بود. اما این سرک امروز بسیار خراب است. به این دلیل، سرک هایی که موسسه بین المللی امریکا کار کرده؛ حتی وزارت فواید عامه را در جریان قرار نداده است و نگذاشتند که کار را ما انجام می دادیم. بنابراین بزرگترین نقاط ضعف و مشکلات را خودشان برای حکومت افغانستان ایجاد کردند. خودشان قرارداد کردند و حتی و با وزارت فواید عامه مشورت هم نکرده اند.
به همین منظور؛ وقتی که این دونرها از حفظ و مراقبت سرک ها نتیجه گرفته نمی توانند؛ تمام اشتباهات را بر عهده وزارت فواید عامه می اندازند. اما باید بار دیگر تکرار کنم که وزارت فواید عامه تنها و تنها مشکل مالی دارد و در سایر بخش های دیگر، توانایی و ظرفیت حفظ مراقبت سرک ها را دارد.
در گام نخست باید منابع تمویل مشخص شود که وزارت فواید عامه بتواند با آرامش به کارهای خود رسیدگی کند. در حال حاضر ما اکثریت سرک های افغانستان را مورد بررسی قرار داده ایم؛ اما آنچه به موسسه بین المللی امریکا مرتبط می شود؛ ما شدیدا مشکل داریم، این موسسه حاضر نیست که به صورت تخنیکی این سرک ها را تحویل دهد.
امروز مردم از وزارت فواید عامه توقع دارند؛ اما دونرها این مشکلات را به وجود آورده است. این سرک ها را باید تسلیم دهد و بر اساس قراردادی ها، عمل کرده باشد. اگر قراردادی انجام نداده و پول را اخذ کرده است؛ باید دونرها به وزارت فواید عامه تصفیه حساب کند که متاسفانه، در حال حاضر موسسه بین المللی امریکا به حکومت افغانستان حساب نمی دهد.
ــ در قراردادهایی که خود دونرها در افغانستان انجام می دهند، آیا فساد وجود دارد؟
دقیقا همین مسئله هست، وقتی که یک سیستم جدید در هرجایی عملی شود؛ باید در نخست سیستم مرحله ای شود. ما تمامی زیربناهای اقتصاد خود را از بین بردیم و اگر به صورت تدریجی، دوایر و دونرها با تمام مراحل، افغانستان را شریک می ساختند؛ امروز بین وزارت فواید عامه و دونرهای بین المللی مشکلی وجود نداشت.
وزارت فواید عامه امروز با بانک جهانی و بانک آسیایی بگونه مشترک کار می کند و هیچگونه مشکلی بین این نهادها وجود ندارد. اما وقتی که دونرها وزارت فواید عامه را در جریان قرار نداده، پول را در اختیار حکومت افغانستان قرار نمی دهد و نیز حفظ مراقبت سرک ها را هم خودشان به عهده می گیرند؛ طبیعی است که مشکل به وجود می آید.
به گونه مثال؛ سرک کابل – قندهار؛ وضعیت این سرک به شدت خراب است و این سرک ها ملکیت مردم افغانستان است. اما از وقتی که بازسازی این سرک ها به عهده این دونرها انداخته شد؛ بیش از حد تخریب شده است. این موسسات در حالی که پول را در اختیار وزارت فواید عامه قرار نداده و قراردادی ها را نیز معرفی نمی کند؛ ارقام سرک ها را به این وزارت مشخص نمی سازد؛ به این اساس وزارت فواید عامه این سرک ها را بدون اسناد و مدارک تحویل نخواهد گرفت.
ــ چرا سرک ها قبل از وقت، تخریب می شوند؟
این موضوع، عوامل مختلف دارد؛ نخست از انتخاب قراردادی ها آغاز می گردد که بی ظرفیت هستند و کارها با عجله انجام می شود. دیگر این که عدم مراقبت بموقع لابراتوارها، بی کیفیت بودن مواد در بازارها، بی کیفیت بودن قیر، نادرست بودن سیخ گول و... این ها باعث عدم کیفیت است و کمبودات در داخل وزارت فواید عامه هم شامل آن می شود.
عامل اصلی دیگر این است که وقتی دونرها قرارداد می کنند، وزارت در جریان قرار ندارد و سرک ها با اشتباهات و کمبودات زیادی مواجه می شوند. وزارت فواید عامه در این زمینه، سیستم کنترولی را روی دست گرفته است؛ وقتی که قرارداد سالم صورت نگیرد و یک شرکتِ بدون ظرفیت، حاضر به قرارداد شود؛ طبعاً مشکلات خود را به وجود می آورد. این وزارت تلاش کرد که سر سیستم تدارکاتی تجدید نظر شود و روی تغییرات سیستم تدارکاتی،‌ وزارت مالیه و عدلیه توافق کرده است.
ــ جناب وزیر! افغانستان به چند کیلومتر جاده نیاز دارد؟
تقریبا ۳۰ هزار کیلومتر سرک نیاز داریم و برعلاوه جاده هایی که ساخته شده و این جاده ها باهم وصل شده است. وقتی که افغانستان به نقطه تجارتی جنوب و جنوب شرق وصل شده و از نقطه نظر تجارتی در منطقه گره خورده است متاسفانه سرک هایی که داریم پاسخگوی نیاز ما نیست.
وزارت فواید عامه پلان های ده ساله ای را روی دست گرفته است؛ این وزارت بر اساس استراتیژی خود، تلاش می کند که افغانستان به نقطه مهم ترانسپورتی منطقه تبدیل شود؛ بر این اساس سرک هایی که موجود است، پاسخگوی ما نیست.
این وزارت بیشترین تلاش را به خرج می دهد تا جاده های افغانستان به شکل معیاری و دقیق تبدیل شود تا این که ارتباط آسیای میانه با جنوب و جنوب شرق آسیا به ویژه دو قدرت بزرگ چین و هند با دولت افغانستان وصل شود و به این اساس، افغانستان به نقطه قوی ترانسپورتی تبدیل خواهد شد.
راه ابریشم که در جهان معروف است باید دوباره زنده شود و برای ساختن جاده ابریشم، نیاز به جاده های بیشتری است؛ چون باید خط ریل ساخته شده و سیستم ترانسپورتی تقویت گردد.
ــ چه مقدار از جاده های افغانستان آسفالت شده است؟
ده هزار کیلومتر آسفالت شده داریم و قبل از سال های ۲۰۰۱ و ۲۰۰۲ ، تمام سرک های آسفالت شده، سه هزار کیلومتر بود؛ اما بر اثر مشکلات و جنگ های داخلی، ‌این سرک ها کاملاً از بین رفته بود.
بر اساس محاسبه ای که وزارت فواید عامه داشت؛ از تمام این سرک های آسفالت شده ۲۰۰ تا ۳۰۰ سرک آسفالت شده باقی مانده بود و وقتی که امروز ده هزار کیلومتر سرک آسفالت شده داریم؛ بزرگترین دستاورد برای حکومت افغانستان است.
امروز بر همگان واضح است که بیشتر از ۱۷۰ ولسوالی توسط سرک های آسفالت شده با هم وصل هستند. در این قسمت دونرها هم کار زیادی را انجام داده اند؛ اما کار آنها به صورت پراکنده بوده و امروز مشکل ساز شده است.
ــ جناب وزیر به عنوان آخرین پرسش؛ در سال ۲۰۱۴ قرار گرفتیم؛ پالیسی های شما در راستای انکشاف جاده ها چگونه است؟
برای این سال مشکل بودجوی نداریم و بودجه ما تقریبا بالاتر از گذشته ها است. علاقمندی دونرها کم نشده است. اما از کمکهای امریکا که از طریق بانک انکشافی این کشور صورت می گیرد، کدام وعده جدیدی نشنیده ایم.
در قسمت پلان مالی وزارت فواید عامه، کدام مشکلی ندارد. در بخش حفظ و مراقبت، همین لحظه مشکل سلیقوی داریم. پیشنهاد شده است که پالیسی ها و برنامه ها تقویت شود تا خود حکومت افغانستان و وزارت فواید عامه تمامی نقاط آسیب پذیر را شناسایی کند.
در تمام قراردادهایی که صورت می گیرد وزارت فواید عامه عامه دخیل بوده و نقش نظارتی خود را داشته باشد. مردم حق دارند که از وزارت فواید عامه شاکی باشند؛ زیرا مسئولیت این سرک ها را بر عهده دارد؛ اما حالا این که، کی ها مقصر هستند؛ مساله جدا است. از این نگاه مردم افغانستان حق دارند که انتقاد کنند.