۲

رسم و رواج نوروزی در بامیان باستان

سه شنبه ۲۹ حوت ۱۳۹۱ ساعت ۲۱:۵۶

مردم ولایت باستانی بامیان در آستانه فرا رسیدن نوروز و تحویل سال، همگام با نو شدن طبیعت، آمادگیهای خاصی می گیرند و بر اساس فرهنگ کهن این مرز و بوم، خانه دل را از گرد و غبار کینه و نفرت پاک نموده و با لب خندان و قلب مملو از صمیمیت به پیشواز بهار می روند. در ولایت بامیان رسم معمول اینست که چند روز قبل از عید نوروز زنان و مردان بامیانی به کمک همدیگر به خانه تکانی پرداخته و در و دیوار و فرش و ظرف خانه را پاک کاری نموده و صیقل می دهند.
 بدیهی است که افراد توانگر و ثروتمند لوازم و کالا و  اسباب نو می خرند تا در سال جدید تغییراتی را در شکل و ظاهر خانه شان وارد آورند؛ ولی مردم فقیر بامیان به شستشو و پاک کاری بسنده نموده و خانه هایشان را برای آمدن عید آماده می سازند. در ذیل به برخی از رسوم مردم بامیان در ایام عید نوروز اشاره میگردد:
 1- عیدِ مرده: یک شب قبل از عید نوروز مردم به یادبود از اموات شان نذر و خیرات میکنند و آنرا به خانه یکدیگر می فرستند. مردان خانواده و زنان باسواد، قرآن و مفاتیح می خوانند و برای آمرزش اموات شان دعا می نمایند. چلپک (نان روغنی)، کلوچه خانگی، حلوای قندی، برنج و ... از غذاهایی هستند که خانواده های بامیانی در شب عید مرده آنرا پخته و در بین فقرا توزیع می نمایند.
شب قبل از تحویل سال نو، خانواده ها، اقوام و خویشاوندان دور هم جمع شده به صحبت و خواندن اشعار و بعضاً حمله حیدری می پردازند. البته در این سالها بیشتر تماشای تلویزیون و دیدن برنامه های عیدی رایج شده است اما باید گفت که در ولسوالیهای بامیان هنوز هم فرهنگ خواندن شعر و قصه گویی پا برجا می باشد. شب قبل از عید نوروز اطفال، زنان و مردان بر دستهای شان حنا می مالند که نشانه ای از شادی و نشاط است.
 2- تحویل سال: در موقع تحویل سال نو، خانواده های بامیانی همه دور هم و در محضر بزرگ خانواده نشسته و برای اینکه سال پیش روی شان با خیر و برکت و شادکامی همراه باشد دعای تحویل سال را می خوانند. ( یا مقلب القلوب والابصار، یا مدبر اللیل و النهار یا محول الحول والاحوال، حول حالنا الا احسن الحال)
شاه محمد یکی از باشنده های بامیان به خبرگزاری جمهور میگوید: اکثر خانواده های بامیانی در ولسوالیها و نقاط دور دست بامیان نمیدانند که لحظه دقیق تحویل سال کدام ساعت است؟ آنان فقط با دیدن تقویم می فهمند که سال کهنه تمام شده و بهار جدید آغاز یافته است. شاه محمد می افزاید که در این اواخر به لطف تلویزیون، رادیو و اینترنت فقط تعدادی از خانواده های باسواد و جوانان علاقمند از لحظه دقیق تحویل سال آگاه میشوند و به محض تحویل شدن سال، عید نوروز را به همدیگر تبریک میگویند و بزرگان به اطفال عیدی می دهند.
کاشتن سمنک و پختن حلوا در شب عید در بامیان مانند سایر ولایات افغانستان مروّج است و زنان بصورت دسته جمعی حلوای عید را می پزند.
قابل ذکر است که در ولایت بامیان آماده نمودن هفت میوه و هفت سین بصورت عام رواج ندارد و فقر مردم و دوردست بودن اکثر مناطق و عدم دسترسی به مواد هفت میوه، شاید از عوامل اصلی پهن نشدن سفره هفت سین یا هفت میوه در خانواده ها باشد. البته تعدادی از خانواده هایی که در مرکز بامیان زندگی میکنند و یا کسانیکه در ایران و کابل زندگی نموده اند بصورت استثناء در خانه هایشان سفره هفت سین دارند.
3- روز نوروز: در روز عید نوروز، مردم بامیان لباسهای نو بر تن نموده و باهم عید مبارکی نموده و سال پر از برکت و صلح را برای همدیگر آرزو می نمایند. در مرکز بامیان مردم به زیارت سید میرهاشم و میر سید علی یخسوز که از نوادگان امام سجاد(ع) رفته و جهنده (علم) را در آنجا بنابر سنّت قدیمی بلند می نمایند و به دعا و زیارت می پردازند. در روز عید، بازیهای محلی مانند بزکشی، تخم جنگی، کشتی و اسب دوانی در میان جوانان و مردم رواج دارد.
4- دید و بازدید و عیادت مریضان در نوروز: در اولین روز و اولین ساعات، مردم معمولا برای احترام به خانه کسانی می روند که در طول سال گذشته، یکی از اعضای خود را از دست داده اند؛ فاتحه ای می خوانند و دعا می کنند. محرم علی، باشنده بامیان میگوید که دید و بازدید و رفتن به دست بوسی بزرگان یکی از رسوم پسندیده تمام اعیاد، بویژه عید نوروز در بامیان است. وی بر این باور است که رفتن نزد بزرگان و همسایگان و احوال گیری از موسفیدان و علما سبب تقویت روحیه دوستی و برادری در میان مردم می گردد و ما باید از حال خویشاوندان، همسایه ها و فقرا باخبر بوده و برای عید مبارکی نزدشان برویم. همچنین رفتن به عیادت مریضان، رفتن بالای قبور اموات بخاطر فاتحه و دیدار از کسانی که قبل از عید خویشاوندان خود را از دست داده اند از جمله رواجهای دیگر در میان مردم بامیان در روز عید نوروز می باشد.
5- عیدی بردن: در بامیان نیز مانند سایر ولایات کشور عیدی بردن از جانب خانواده داماد به خانواده عروس که در دوران نامزدی می باشند معمول است. در عید نوروز خانواده داماد مقداری لباس، کلچه، گل، شیرینی، بعضی اوقات گوسفند، عطر، لوازم آرایشی و ... را بگونه عیدی به خانواده عروس می برند که این امر میتواند سبب استحکام پیوند میان دو خانواده گردد. عده ای اما معتقدند که عیدی بردن رواج پسندیده و خوبی است به شرطی که خانواده عروس، خانواده داماد را مجبور نکنند که حتماً وسایل گرانقیمت را به عیدی ببرند؛ بخاطر اینکه اکثر خانواده ها به سبب فقر، توان خریدن طلا ، گوسفند و غیره را ندارند.
همانطورکه گفته شد رسوم و عنعنات مختلفی در میان مردم بامیان در ایام عید نوروز وجود دارد که با شور و شوق از جانب مردم با اسلوب و شیوه های خاصی برگزار میگردد. قابل ذکر است که در ولایت بامیان عید نوروز معنی خاصی دارد، یعنی زنده شدن طبیعت و فصل دهقانی.
 مردمی که زمستان سخت را در سرمای شدید پشت سر می گذارند تا فصل بهار برسد و در ولایتی که زراعت و زمینداری پیشه اکثر مردم آنست به کشت و زرع بپردازند. جالب است بدانید که در اکثر مناطق بامیان رسم بر اینست که بعد از عید نوروز به محض آب شدن برفها، مردم با رنگ نمودن شاخ گاوهایشان و پختن بریان گندم و کلوچه خانگی طی مراسمی دور هم جمع میشوند و به گونه نمایشی زمینی را قلبه می نمایند که به معنی شروع شدن فصل شخم زدن زمینها و آغاز کشت و زراعت می باشد.
عزیز فرهمند- بامیان
015
نام شما

آدرس ايميل شما
نظر شما *


تمنا
United States
بامیان یکی از مهمترین ولایت افغانستان است
پربازدیدترین