طالبان، پاکستان و رابطه‌ای که بحرانی باقی ماند
يکشنبه ۱۲ حمل ۱۴۰۳ ساعت ۱۱:۳۳
با تسلط طالبان بر افغانستان، چرخه خشونت و ناامنی که پیش از این، از سوی پاکستان به سمت افغانستان بود، وارونه شد و این بار از سوی افغانستان به سمت پاکستان است و این موضوعی است که پاکستان، انتظار نداشت و خشم و عصبانیت چهره هایی مانند خواجه آصف و جنرال های متعصب مسلط بر ارتش پاکستان را دوچندان کرده است.
طالبان در واکنش به اظهارات وزیر دفاع پاکستان پس از کشته شدن پنج شهروند چینی در این کشور، گفته است که این موضوع داخلی پاکستان است و این گفته که «منبع تروریزم پاکستان در افغانستان» است، یک اتهام «بی‌بنیاد» است.
این پاسخ کلیشه ای، کاملا قابل انتظار بود. طالبان بارها پیش از این، همین موضع را تکرار کرده اند و در مقابل، پاکستانی ها نیز پس از هر رویداد امنیتی و تروریستی در آن کشور، انگشت اتهام را به سمت کابل نشانه رفته اند؛ پس چیز جدیدی رخ نداده است؛ اما تکرار روند پیشین در دوره جدید سیاسی در پاکستان، قابل تامل و معنادار و از جهتی ناامیدکننده است.
خواجه آصف؛ وزیر دفاع پاکستان، پس از رویدادهای اخیر امنیتی در این کشور از جمله کشته شدن پنج کارگر شهروند چین در انفجار یک مینی‌بوس حامل آنها در روز چهارشنبه در منطقه شانگله ایالت خیبرپختونخواه، در ایکس نوشت که «منبع تروریزم در پاکستان از افغانستان است و با وجود تلاش‌های ما، کابل تاکنون در این زمینه هیچ پیشرفتی نداشته است.»
خواجه آصف در دولت قبلی به رهبری شهباز شریف نیز از منتقدان سرسخت رویکرد امنیتی طالبان در قبال تروریست های پاکستانی بود؛ بنابراین، موضع تازه او را می توان در ادامه همان نگاه ارزیابی کرد؛ اما طالبان انتظار داشتند که دولت جدید پاکستان، نسبت به سیاست های دولت موقت پیشین، تجدید نظر کند و از مواضع برخی جنرال های ضد افغانستانی در ارتش پاکستان، فاصله بگیرد؛ انتظاری که نه تنها اتفاق نیافتاده؛ بلکه وضعیت حتی پیچیده تر هم شده است.
ذبیح‌الله مجاهد؛ سخنگوی طالبان، این اظهارات را «بی‌بنیاد» خوانده و می‌گوید افغانستان «مشکلات خاص خود را دارد و آسیب دیده است. منشأ مشکلات نامیدن آن کار اشتباه و فرار از مسئولیت است، توجیهی برای شکست‌های [پاکستان در تامین امنیت] است.»
همان گونه که اشاره شد، طالبان پاسخ آماده پیشین خود را این بار نیز تکرار کرده اند. این نشان می دهد که آنها برای یک مرحله تازه تنش و تقابل با پاکستان آماده می شوند؛ زیرا هنوز راهی برای مهار تروریست های متحد خود پیدا نکرده اند و از آنسو حتی به نظر می رسد که حمایت از آنها برای مبارزه با دولت پاکستان به منظور ایجاد یک «نظام اسلامی» دست کم در مناطق قبایلی آن کشور را وظیفه «شرعی» خود برای جبران حمایت های طالبان پاکستانی از «جهاد در افغانستان» می دانند.
نکته مهمی که باید مورد توجه قرار بگیرد، این است که با تسلط طالبان بر افغانستان، چرخه خشونت و ناامنی که پیش از این، از سوی پاکستان به سمت افغانستان بود، وارونه شد و این بار از سوی افغانستان به سمت پاکستان است و این موضوعی است که پاکستان، انتظار نداشت و خشم و عصبانیت چهره هایی مانند خواجه آصف و جنرال های متعصب مسلط بر ارتش پاکستان را دوچندان کرده است.
وزیر دفاع پاکستان همچنین نوشت: «با افزایش رویدادهای تروریستی، نیاز به تغییر اساسی در وضعیت مرزی [با افغانستان] وجود دارد.» که ظاهرا اشاره به فعالیت جنگجویان طالبان پاکستانی در مناطق سرحدی میان دو کشور است.
اما آقای مجاهد می‌گوید: «جنبش طالبان پاکستان در ۲۰ سال گذشته در آنجا بوده و جنگیده است، این مشکل خود [پاکستان] است و همین‌طور برخی مشکلات امنیتی دیگر که بخشی از مسائل داخلی آنهاست.»
پاکستان برای کنترل مرزها تدابیر به ظاهر سختگیرانه ای را به اجرا گذاشته که در گذشته، کم سابقه بوده است؛ الزام همه کسانی که از مرزها تردد می کنند به داشتن پاسپورت و ویزا. این چیزی نیست که در عرف رایج در روابط دو کشور، جریان داشته و با توجه به فقدان پاسپورت در افغانستان و روند دشوار دریافت ویزای پاکستان، بسیار پرهزینه و زمانبر خواهد بود.
از سوی دیگر، قبایل پشتون ساکن دوسوی مرز، غالبا خویشاوند هستند. آنها به طور سنتی از نوعی معافیت در رفت و آمد برخوردار بوده اند؛ اما اکنون باید تعیین کنند که پاکستانی اند یا افغان. این امر به اعتراضات گسترده پشتون ها انجامیده و مناطق مرزی را به شدت متشنج کرده است.
با اینهمه، پاکستان خود را ناگزیر می داند که برای تامین امنیت نیروهایش، مرزها را کنترل کند؛ چیزی که به قیمت فروپاشی یک رابطه سنتی، تنش های دایمی در مرزها، اعتراضات قبایل پشتون و مهم تر از همه، کاهش شدید روابط تجاری بسیار سودآور میان دو کشور و اقدام تاجران برای پیدا کردن مسیرهای جایگزین تمام شده است.
وزیر دفاع پاکستان پیشتر نیز گفته بود که اعضای طالبان پاکستانی موسوم به تی‌تی‌پی از خاک افغانستان «آزادانه» به پاکستان حمله می‌کند.
شاید حق با او باشد؛ زیرا این چیزی است که در گذشته موجب مشکلات امنیتی بزرگ برای افغانستان هم می شد و اکنون برعکس شده است. در گذشته، طالبان، کوچی های مسلح و سایر تروریست های ضد دولتی و چند ملیتی با استفاده از مرزهای بی در و پیکر میان افغانستان و پاکستان، وارد کشور ما می شدند و دست به ایجاد ناامنی، خشونت و تنش های اجتماعی و قومی می زدند.
محمدرضا امینی - جمهور
کد مطلب: 170580
