طالبان و مواد مخدر؛ فرمانی که اجرا نشد

دفتر مبارزه با مواد مخدر سازمان ملل می‌گوید از زمان به قدرت رسیدن دوباره طالبان کشت خشخاش در سال جاری بیش از ۳۰ درصد افزایش یافته و درآمد محصولات آن هم سه برابر شده است.
 
به گفته این نهاد، قیمت‌ تریاک و دیگر انواع مواد مخدر پس از ممنوعیت کشت خشخاش توسط رهبر طالبان افزایش یافته است.
 
این نهاد گفته است که محصولات کشت خشخاش در سال ۲۰۲۲ «سودآورترین در سال‌های اخیر» بوده است.
 
بنا به گزارش تازه، درآمد کشاورزان از فروش تریاک نیز از ۴۲۵ میلیون دالر در سال ۲۰۲۱ میلادی به  ۱.۴ میلیارد دالر در سال ۲۰۲۲ رسیده.
 
در ۱۴ فروردین سال جاری فرمانی منسوب به هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان نشر شد که در آن کشت، تولید و خرید و فروش مواد مخدر در افغانستان «منع» شد و گفته شد: «از تاریخ صدور این فرمان کشت کوکنار در تمام کشور به طور کامل ممنوع است» و با متخلفان براساس «شریعت» برخورد می‌شود.
 
فرمان رهبر طالبان درباره ممنوعیت کشت و تولید و توزیع و مصرف مواد مخدر، بسیاری ها را شگفت زده کرد. این فرمان از جمله مورد استقبال کشورهای قربانی مواد مخدر در منطقه نیز قرار گرفت و شاید یکی از معدود اقدامات مثبت رهبر طالبان پس از رسیدن آنها به قدرت بود.
 
انتظار می رفت طالبان پس از این فرمان، قدرت حاکمیت خود را به نمایش بگذارند و مواد مخدر را در سراسر کشور از میان ببرند؛ چیزی که در طول سه دهه گذشته به شناسه اصلی افغانستان در جامعه بین المللی تبدیل شده و ابهامات و پرسش های زیادی درباره دخالت طرف های گوناگون داخلی و خارجی در این تجارت سیاه و سودآور و مرگبار وجود داشت.
 
فرمان رهبر طالبان در حالی صادر شد که پیشتر در زمان جنگ با دولت پیشین افغانستان، طالبان متهم به استفاده حداکثری از سود سرشار حاصل از کشت و تولید و قاچاق مواد مخدر می شدند و ادعا می شد که آنها از این رهگذر، سالانه صدها میلیون دالر درآمد کسب می کنند.
 
البته ناعادلانه است که تنها طالبان را متهم به دست داشتن در تولید و تجارت مواد مخدر کنیم. امریکا، انگلیس و دیگر قدرت های خارجی شریک آنها و نیز مقام های ارشد سیاسی و اجرایی، اعضای پارلمان، فرماندهان نظامی و نیروهای امنیتی نیز درگیر این داستان بودند و هرکدام بسته به نقشی که در فرایند تولید و انتقال و توزیع بازی می کردند، سهم می گرفتند.
 
بنابراین، تجارت تریاک یکی از عوامل اصلی جنگ افغانستان بود؛ موضوعی که در پشت پرده همه طرف های جنگ را بر یک محور جمع می کرد و آن بهره وری از سهم سود حاصل از سیستم تولید و پروسس و قاچاق و توزیع مواد مخدر تولیدشده در مزارع مناطق جنگی بود.
 
با این حال، رهبر طالبان یک فرمان «تاریخی» صادر کرد تا با خروج نیروهای خارجی و تسلط دوباره طالبان، عزم و اراده خود برای تغییر هویت شرم آور افغانستان را نشان دهد. این فرمان اما همانند بسیاری دیگر از فرامین بحث برانگیز ملا هبت الله همچنان روی کاغذ ماند و هرگز اجرایی نشد.
 
شماری از هواداران طالبان می گویند که کشت امسال مواد مخدر از اجرای این فرمان، معاف شده و طالبان به طور غیررسمی نشان داده اند که مخالفتی با برداشت محصول از مزارع فعلی تریاک ندارند و همین امر نیز موجب افزایش ۳۰ درصدی کشت و رشد سه برابری پول حاصل از آن شده است.
 
با این حال، این صرفا یک توجیه گمراه کننده است. نکته اصلی این است که فرمان ملا هبت الله  - راست یا دروغ – اجرا نشد و به این ترتیب، به قدرت او لطمه وارد شد و اعتبارش زیر سؤال رفت؛ زیرا ثابت شد که در میان رهبران طالبان، هنوز کسانی هستند که منافع بزرگی در تولید و تجارت تریاک دارند و به سادگی حاضر به دست کشیدن از این منافع نیستند.
 
نکته دیگر این است که طالبان برای ادامه حیات خود به عنوان یک دولت درگیر بحران، فاقد مشروعیت، تحت تحریم و در حال جنگ، همچنان نیازمند تامین مخارج خود از طریق اقتصاد سیاه باقی مانده اند؛ بنابراین، بدون آنکه ملا هبت الله رسما فرمان خود را پس بگیرد، کشت و تولید و تجارت مواد مخدر را مجاز کرده اند تا از این رهگذر، کسری بودجه و مخارج هنگفت خود برای بقا را جبران کنند.
 
صرف نظر از اینکه کدامیک از برداشت های بالا درست است، تنها نتیجه فرمان فاقد اعتبار رهبر طالبان درباره ممنوعیت کاشت و برداشت و تجارت و توزیع مواد مخدر، جمع آوری ده ها هزار معتاد بیمار و بی پناه با استفاده از زور و نگهداری آنها در اردوگاه های فاقد هرگونه تدابیر و امکانات مورد نیاز برای ترک اعتیاد بوده است. در جریان این کارزار طالبان در ادعایی مضحک اعلامی کنند که افرادی که چندین سال سابقه اعتیاد به مواد مخدر را دارد، تنها در عرض چند روز توسط طالبان، اعتیاد را ترک می کنند و به زندگی عادی بازمی گردند!
 
عبدالمتین فرهمند - جمهور