زمان احمدی پس از نوشتن متنی که هرگز به نشر نرسید به "ارتداد و اهانت به مقدسات دین اسلام" متهم شد و در دادگاهی در کابل به بیست سال حبس محکوم شد؛ هم اکنون با گذشت کما بیش هفت سال از این ماجرا عده
یی که از فیسبوک از آن با خبر شدهاند در جریان چند ماه گذشته تلاشهایی را برای رهایی زمان احمدی روی دست گرفته اند. در ادامه خواهد آمد که چگونه قضیه حبس زمان احمدی مسئله خلق کرد؟
دست نوشتهای که دردسر ساز شد
هفت سال پیشتر در نهم میزان 1391 ه.ش زمان احمدی به ظن ارتداد (بازگشت از اسلام) پس از بروندادِ "یک دست نوشته" که اهانت آمیز به مقدسات اسلام خوانده شده از سوی استخبارات پولیس کابل در مربوطات حوزه سوم امنیتی بازداشت شد. این دست نوشته قرار بوده است در یک نشریه محلی درغرب کابل موسوم به" هفته نامه موعود" به نشر برسد اما دست اندرکاران نشریه پیش از نشر آن در هماهنگی با ماموران پولیس، زمان احمدی را به دفتر نشریه فرا خوانده و زمینه دستگیری اش را فراهم میکنند. پنج ماه بعد در 30 ام ماه حوت همان سال، محکمه ابتداییه حوزه سوم زون غرب شهر کابل متهم را با وجود انکارارتداد و تاکید مکرر بر مسلمان بودن، به جرم ارتداد" بازگشت از اسلام" و اهانت به مقدسات اسلام مجرم شناخته و به 20 سال حبس تنفیذی محکوم کرد.
محتوای نوشته چه بود؟
نوشته مسئله ساز زمان احمدی انتقادهای شدیدی را شامل میشود که پیرامون تخریب مجسمه های بودای بامیان -توسط طالبان در1379- و حرکت های افراطی، کشتار و خشونت موجود در کشورهای اسلامی به ویژه افغانستان، علیه گروههای تندرو مذهبی مطرح شدهاند. احمدی در این نوشته، تخریب تندیس های بودا توسط طالبان را ناشی از برداشت و پیروی غلط برخی گروههای مسلمان از دو واقعه تاریخیِ "تخریب بتها/مجسمه های ساکن در یک بتکده توسط حضرت ابراهیم –پیامبر مورد احترام مسلمانان- و تخریب مجسمههای جای داده شده در کعبه شریف از سوی حضرت محمد(ص)همزمان با فتح مکه میداند؛ به زعم احمدی هر دو پیامبر، تندیسهای بت پرستان را برای محو ادیان بت پرستی تخریب کردند، اما طالبان تندرو بنا بر یک برداشت کج و تندروانه از این سنت اسلامی، تندیس های بودای بامیان که از آثار ارزشمند باستانی- فرهنگی جهان محسوب میشدند را تخریب کردند.
در بخشی از این نوشته بین تندیسهای بودای بامیان و مجسمههای سنگی مورد احترام اعراب بتپرست قبل از ظهور اسلام فرق گذاشته شده و این تندیسها بخشی از داشتههای با ارزش تاریخی مردم افغانستان دانسته شده است که به جای تخریب باید محافظت میشدند؛ نوشته همچنان از دین بودیزم (بودایی) به حیث یک دین توحیدی دفاع کرده که پیروان آن به خدای یکتا باور دارند و امروزه دومین پر رهروترین دین جهان پس از مسحیت محسوب میشود." پیروان بودا هیچ وقت به وحدانیت خداوند مثل اعراب جاهل شک نداشتند".
علاوه براین، نوشته به خشونتهای اشاره کرده که فرماندهان سپاه اسلام هنگام گسترش فتح خراسان قدیم علیه مردمان ساکن در نواحی بامیان امروزی روا میداشتند؛ خشونت گروههای تندرو مذهبی که زیر نام پیروی از اسلام امروزه در افغانستان و برخی کشورهای اسلامی انجام میشود نیز به باد انتقاد گرفته شده است، نوشته تاکید کرده که این خشونتها با متون صریح "قرآن" مخالفت" دارد. " در قرآن در موارد زیادی تدبر، تفکر و تعقل آمده ولی عده مسلمانان درست خلاف آن است نه تعقل و نه از تدبر چیزی وجود دارد، اگر تعقل باشد انتحار و یا قتل عام افراد بی دفاع را جایز نمیداند ولی شما میبینید که افراد زیادی را هر روز در کشور اسلامی میکشند".
ارتدادِ زمان احمدی، صراحت نوشته یا برداشت دادستان؟
نوشته، انتقادهای جدی بر خشونتِ گروههای تندرو مذهبی که امروزه درکشورهای اسلامی به ویژه افغانستان به پیمانه وسیع جریان دارد و صدور فتواهای تکفیری از سوی برخی عالمان دین که زمینه خشونت و کشتار را مساعد کرده مطرح کرده است اما در هیچ جای آن به گونه واضح بر مقدسات اسلام (خدا، قرآن و پیامبران) فهش داده نشده و نویسنده نیز بر"ارتداد" مسلمان نبودن" خود اعتراف نکرده است. احمدی نوشته "شما فتواهای جهاد و قتل عام مسلمانان را توسط مسلمانان دیگر تجربه نکرده اید؟ شما شاهد سوزاندن قرآن، کتب و احادیث نبوی توسط ملاهای مسلمان و اولادشان که در مسجد انتحار میکنند نبودهاید؟ شما هر روز شاهد تیرباران زنان مظلوم و بیدفاع نبودهاید؟ از این نوع عملکردهای در مخالفت با قرآن و گفتار پیامبر اسلام است".
در این نوشته صرفا عملکرد افراطی و غالبا متضاد با متون دینی برخی علمای دین که زمینه خشونت و کشتار را مساعد میکنند با الفاظ تند به باد انتقاد گرفته شده اما از فهوای آن نمیتوان فحش و اهانت بر مقدسات اسلامی( خدا، قرآن و پیامبران) را نتیجه گرفت؛ جدای از این نوشته اما در بخش از "صورت دعوای" ثارنوال/ دادستان این قضیه تذکر رفته است که" اسامی زمان بعد از مدت چهار سال قبل از دین مقدس اسلام روگشتانده و به آئین بودا رو آورده و در جریان تحقیق نیز به این کار اعتراف کرده است، با وجودیکه از جانب مستنطقین به زمان بودا تفهیم شد که از آئین بودا به دین اسلام دوباره مشرف شود نامبرده به آئین بودایی مستحکم بود" کمی بعدتر اما از قول زمان احمدی آمده است که "در حضور داشت هیئت تحقیق زون غرب کلمه (شهادتین) خود را خواندم و هر جای که دوباره خواسته شود کلمه (شهادتین) را میخوانم." همچنان از قول وی در دوسیه "صورت دعوا" تاکید شده است" اتهام ارتداد و اهانت به مقدسات اسلام که از سوی استخبارات پولیس علیه بنده (زمان احمدی) مطرح شده مغایر احکام قانون و عاری از حقیقت است و من (زمان احمدی) مسلمان هستم." در جای دیگر از این متن تاکید شده که متهم به صورت مکرر شهادتین " اشهد ان لااله الله و محمد رسول الله" میگفت".
متن صورت دعوا تناقض جدی بین ادعای دادستان و متهم را نشان میدهد، علیالرغم آنکه چندین بار در متن در این متن تاکید شده که متهم به مسلمان بودن خود اعتراف کرده است اما به این اعتراف ها- که ارتداد متهم را نفی میکند- به جای نرسیده و محکمه بر محکومیت وی به جرم ارتداد و اهانت به مقدسات اسلام به مدت 20 سال حبس تنفیذی رای داده است.
حبس 20 ساله زمان احمدی جایگاه قانونی داشت؟
جزای مشخصی در قانون جزای افغانستان که هفت سال پیش لازم الاجرا بود، برای کسانیکه به اهانت به مقدسات دین اسلام و ارتداد متهم میشدند پیشبینی نشده بود؛ زمان احمدی نیز در نبود هیچ صراحت قانونی، بر اساس ماده 130 قانون اساسی که نحوه برخورد با متهم را به شرط رعایت عدالت به محکمه واگذار کرده، مجرم شناخته شد؛ در حکم دادگاه تصریح شده که "متهم (زمان) بر اساس یک مسئله شرعی مندرج در صفحه 360 یک کتاب فقهی موسوم به "رد المختار علی الرد المختار" که در نظام حقوقی افغانستان لازم الاجرا نیست بنا بر لزوم دید قاضی به 20 سال حبس تنفیذی محکومت شده است."
این محکومیت فراقانونی هفت سالی پیش در حالی اتفاق افتاد که اخیرا یکی از موارد جرمی یاد شده"اهانت به مقدسات اسلام" که مهمترین پشتوانه محکومیت زمان احمدی تلقی میشود، در کود جزای که دو سال پیشتر نافذ شد- جرم انگاری شده و نسبت به آن حبس متوسط ( 1 تا 5 سال) محکومیت در نظر گرفته شده است.
زمان احمدی میخواهد دوسیهاش بازنگری شود
با وجود تناقض ها، محکومیت فراقانونی و احتمالا بیعدالتی که نسبت به زمان احمدی در دادگاه افغانستان روا داشته شده، وی خواهان بررسی مجدد دوسیه اش در نهادهای عدلی و قضایی افغانستان است؛ وی چندین باری که با نویسنده گزارش در تماس شد، تاکید کرد که برای هفت سال به گونه بلاتکلیف در زندان پلچرخی کابل به سر میبرد این امر نگرانی از میسر نبودن فرصت و زمینه لازم و کافی برای دفاع از او در جریان دادگاه را شدت میبخشد؛ همان گونه که در بخشی از "صورت دعوای" تذکر رفت، زمان احمدی حکم حبس 20 ساله علیه خودش را ناعادلانه دانسته و خواهان بررسی مجدد این قضیه است.
گذشته از این، خواست تجدید نظرخواهی روی این دوسیه، 7 سال پس از سپری شدن دوران محکومت احمدی مطرح شده پرسش برانگیز است، این موضوع یک نگرانی دیگر را شدت میبخشد که ممکن است در روند استیناف خواهی این قضیه در ابتدای محکومیت زمان احمدی مشکل تراشی شده باشد.
دست زمان احمدی به دامان کاربران فیسبوک؛ اوج بی اعتمادی به نظام قضایی افغانستان
کمابیش چهارماه از نشر شاید اولین پست/نوشتههایی قضیه حبس زمان احمدی را به باد انتقاد گرفته بود میگذرد، این پست/نوشتهها به شکل پراکنده بین کاربران فیسبوک دست به دست میشدند. این موضوع به تدریج به سوژه داغ کاربران افغان در شبکه اجتماعیِ فیسبوک بدل شد؛ به زودی شماری، ازهمین مجرا در ارتباط شدند و با تشکیل یک "کمیتهی دادخواهی" برای رهایی زمان احمدی دست به کار شدند؛ در نتیجهی تلاشهای کمیته، کمیسیون حقوق بشر افغانستان هیئتی را برای بررسی وضعیت زمان احمدی به زندان فرستاده و بررسیهایی را نیز در این خصوص آغاز کرد؛ کمیسیون در گفتگو با
خبرگزاری جمهور توظیف این هیئت را که ارگانهای عدلی و قضایی افغانستان نیز در چوکات آن شامل هستند را تایید کرد اما درمورد پیشرف کار آن متذکر نشد.
فقر روز افزون دست به گریبان خانواده زمان احمدی
همسر و دو دختر خورد سال زمان احمدی در فقر شدید به سر میبرند آنان در حالی که تنها نانآور خانوادهی شان برای هفت سال در زندان به سر میبرد به سختی روزگار میگذرانند، دختران احمدی میگویند که به دلیل فقر از آموزش عقب مانده اند؛ مهدی احمدی، برادر زمان احمدی عضو دیگر خانواده است هرچند با فامیل زمان احمدی یک جا زندگی نمیکند. مهدی اما فقر را عاملی میداند که باعث شد زمان احمدی صرفا به دلیل یک دست نوشته نشر ناشده برای مدت طولانی به زندان برود.
او در یک گفتگوی رودر رو با نویسنده گزارش گفت که وقتی برادرش به زندان رفت، وی در کشور ایران به سر میبرد، وقتی از ایران برگشته و برای رهایی برادرش دست به کار شده کسانی، وی را ناامید کرده است.
به بیان مهدی درگیر و دار تلاش های وی برای رهایی زمان احمدی، شخصی از کمیسیون حقوق بشر مجلس نمایندگان به او رجوع کرده و برای رهایی برادرش 300 هزار افغانی مطالبه کرده است، اما مهدی تاکید کرد که تهیه این پول برای وی و خانواده فقیر زمان احمدی کار مشکل است و آنان نتوانست هزینه یاد شده را تهیه کرده و زمینه رهایی زمان احمدی را مساعد کنند.
عکس از صفحات اجتماعی
عبدالجلیل سروش-
خبرگزاری جمهور