صدها آموزگار برای آموزش به خارج فرستاده میشوند/ اگر ظرفیتها را بالا ببریم کارگران خارجی، بیرون میشوند

معین مسلکی و تخنیکی وزارت معارف:

رحیل فرملی معین مسلکی و تخنیکی وزارت معارف، متخصص بخش تعلیم و تربیه است. با ایجاد حکومت وحدت ملی، دو سال پیش به حیث معین مسلکی و تخنیکی وزارت معارف مقرر شد. او در حالی این سمت را به عهده گرفته که نظام معارف افغانستان با چالش های زیادی چون فساد اداری در قراردادی ها و وجود مکاتب و آموزگاران خیالی به شدت رنج می برد. هزاران فارغ صنف دوازدهم مکتب که در آزمون کانکور بی سرنوشت می مانند، به معینیت مسلکی و تخنیکی وزارت معارف واگذار می شوند.
در کنار این همه چالش ها، در حال حاضر بازار کار افغانستان توسط کارگران خارجی انحصار شده است و افغانستان هیچگونه کارگر حرفه ای در بازار کار تربیه نتوانسته است.

تشکر آقای فرملی که وقت تان را در اختیار ما گذاشتید؛ در آغاز از فعالیت های تان بگویید که در عرصه بهبود نظام معارف، چه کارهایی کرده اید؟
معینیت مسلکی و تخنیکی وزارت معارف در 297 مکتب و انستیتوت مصروف عرضه خدمات است. معینیت تعلیمات تخنیکی و مسلکی، مسئولیت آموزش نسل جوان را در رشته های حرفه ای و تخنیکی در تمام ولایات دارد. وقتی فارغ می شوند در مارکیت کار، عرضه خدمات می کنند. دانشجویان و دانش آموزان در سه دوره تدریس می شوند، کسانی که از طریق کانکور فارغ می شوند و خوشبختانه در این اواخر برنامه استاد- شاگردی را در ولایت ها آغاز کرده ایم که متفاوت از برنامه های دیگر معارف است. تعداد شاگردانی که از نعمت سواد به دلایل مختلف محروم مانده اند، بر اساس مشکلات سیاسی و اقتصادی، به آنها عرضه خدمات می کنیم. سه سال متعلم میشوند و در این مدت، در هنگام تدریس آنان، از تئوری و تکنالوژی برای بلند بردن ظرفیت و توانایی آن ها استفاده می شود که در حال حاضر، مصروف همین کارها هستیم.
 
یعنی مانند سال گذشته محصلین از طریق کانکور جلب و جذب نمی شوند؟
در گذشته تعامل این بود که گروپ های مورد هدف را از آدرس وزارت تحصیلات عالی دریافت میکردیم، زمانی که کانکور برگزار می شد، باز گروه های محصلین از طریق کانکور به معینیت مسلکی و تخنیکی روان می شدند اما حالا ابتکار تازه روی دست گرفتیم، خودمان کانکور برگزار می کنیم و گروه های مورد هدف را شناسایی می کنیم، ما خواستیم که هدف اساسی را پیدا کنیم، آنانی که از طریق کانکور معرفی می شدند، در چارچوب محصل در آینده فارغ شوند و بعد از فراغت در بازار کار معرفی شوند.
 این برنامه مان را در کابل شروع کردیم و تصمیم داریم که در سال آینده این مکانیزم را در 34 ولایت به طور مستقلانه از سوی معینیت، کانکور را برگزار کنیم. مشکل دیگر این بود، کسانی که کمترین نمره میگرفتند و کانکور زده ها بودند، این کانکورزده ها از روی ناگزیری اینجا محصل می شدند اما در این سال در شهر کابل این نظریه ها تغییر کرده است، کسانی که میل و علاقه داشته اند، جذب کردیم و این روند را در سال آینده انکشاف می دهیم.
 
تعداد انستیتوت های فعال در کشور چقدر است، میزان فارغین و جلب جذب در چی سطحی قرار دارد؟
در تمام افغانستان 297 مکتب که از این میان 127 باب آن انستیتوت است، 85 هزار محصل و دانش آموز داریم که از بخش های مختلف است. در 34 ولایت سالانه 35 هزار محصل از معینیت مسلکی و تخنیکی فارغ می شوند، یک تعداد شان وارد بازار کار می شوند، تعداد دیگری به تحصیلات شان ادامه می دهند. کسانی که فارغ می شوند آیا در مارکیت کار ظرفیت است یا نه؟ سروی های انجام شده نشان می دهد که بیشترین شان کار پیدا نمی توانند.

نخست وقتی من که اینجا آمدم، بررسی کردم در رشته ای که درس میخوانند و فارغ می شوند، به شغل و کار مناسب دسترسی ندارند. مشکل اساسی را پیدا کردیم، علت آن این است در نصاب تعلیمی ما نصاب معارف قابلیت­ محور نبود، زمانی که فارغ می شوند، کار پیدا نمی توانند، اساتید ظرفیت و امکانات ندارند. بحث دیگری که وجود دارد، محیط مصون استفاده از مواد مصرفی است که وجود ندارد، با وجود این چالش ها اما یک سلسله اقدامات را کردیم که دستآورد است، برنامه های میان مدت، کوتاه و درازمدت است، آماده کردیم که قابلیت های شان را بالا ببریم. دانش اموزان توان داشته باشند و با بلند بردن توانمندی و ظرفیت آن ها، می توانند در مارکیت کار تغییرات بیاورند.
 در قسمت تجهیز و آماده ساختن امکانات برای کارهای عملی اما این اقدامات کافی نیست، دیگر اینکه در نصاب تعلیمی کارهایی را آغاز کردیم، مضامینی که فرسوده و کهنه بوده است، تغیرات بنیادی را در این راستا به وجود آورده ایم.
 
آنانی که از معینیت مسلکی و تخنیکی فارغ می شوند، چه تعدادشان وارد بازار کار می شوند و حداقل شغل نسبی را پیدا می کنند؟
در قسمت آنانی که فارغ می شوند کار  پیدا می کنند یا نه، وظیفه معارف نیست، ولی آخرین تحقیقی که مؤسسات خارجی انجام داده اند، 30.6 فیصد فارغان معینیت در سال 2015 میلادی کار پیدا کرده اند، یعنی از هر سه محصلی که فارغ می شوند، یکی از آن ها کار پیدا می کنند، که اگر مقایسه کنیم با سال های گذشته، یک تغییر کلان است که در این سالها به وجود آمده است.
سروی کلان از آدرس وزارت کار شروع شده است که نیازمندی مارکیت کار را بررسی کنیم که کدام رشته ها نیازمند است و کدام رشته ها نیازمند مارکیت کار نیست. ببینید، پروژه های بزرگ چون کاسایکهزار، خط ریل، معادن و سایر پروژه های اقتصادی دیگر که با گذشت زمان از طریق ریل به منطقه وصل می شوند، مثلا از هرات به ایران و از شرق به پاکستان، این ها خودش می تواند انگیزه دهد، باید در رشته هایی تمرکز کنیم که فردا اگر به کارگر ماهر نیازمندیم، باید این افراد ماهر را داشته باشیم و باید بیشتر روی آن تمرکز نموده و کارگران را به شکل حرفه ای آموزش دهیم. اگر پنجسال بعد تغییرات اقتصادی کلان می آید، حداقل کارگر فنی را در بازار افغانستان داشته باشیم که نیازمند به کارمند پاکستانی و ایرانی نباشد، البته بحث ساده نیست اما ناممکن هم نیست که می توانیم تا پنج سال آینده در این حوزه کار کنیم.
..............
انحصار بازار کار افغانستان توسط کارگران خارجی، از مدت ها قبل وجود داشته و طبق گزارش ها، در حال حاضر نیز این مسئله وجود دارد، می توانید بگویید که چه تعداد از کارگران خارجی در بازار کار افغانستان مصروف هستند؟
شکی نیست که کارگران خارجی در بازار کار وجود دارد و یکی از نگرانی های کلان است اما باید مدیریت کنیم، ارقام تخنیکی همواره در بازار کار با نوسان مواجه است و نیازمندهای بازار کار نیز تغییر می کند، کارگران خارجی هم در حال تغییر است، چیزی که فعلا می توانیم بگوییم 30 تا 50 هزار کارگر پاکستانی، بنگه دیشی و ایرانی در مارکیت کار افغانستان وجود دارند و علت اساسی حضور کارگران خارجی هم نبود ظرفیت ها در کشور است، اما اگر ظرفیت را بلند ببریم، کارگران خارجی بیرون می شوند. ولی این مسئله زمانگیر است که در مارکیت کار افغان ها جایگزین کارگران خارجی شوند.
در این مورد برنامه داریم که تا پنجسال آینده، کارگران افغان به گونه حرفه ای آموزش ببینند تا جایگزین کارگران خارجی شوند.
این برنامه چندین مزیت دارد: زمانی که جوان افغان کار داشته باشد، در قسمت تامین امنیت کمک می کند، وقتی جوانان بیکار می شوند به خاطر پیدا کردن لقمه نانی، به صفوف مخالفان مسلح می پیوندند. در قسمت بازسازی و نوسازی و توسعه کشور صادقانه تلاش می کنند، یک افغان در یک ولایت کار میکند صادقانه کار می کند نسبت به خارجی ها، چون کشورش است، این مزیت هایی است که امیدوارم بر اساس برنامه ای که روی دست داریم به این هدف دست یافته و افغان ها مارکیت کار را به عهده گیرند.
 
در نظام معارف افغانستان، آیا در حال حاضر این ظرفیت وجود دارد که کارگران ماهر افغان تربیه و وارد بازار کار شوند؟
دقیقا، ما جلسات متعددی را با ارگ ریاست جمهوری  برگزار کرده ایم، در این مورد، کمیته منابع بشری ایجاد شده است که فقط روی ظرفیت های انسانی تمرکز دارد. برنامه استاد - شاگردی که یاد کردم، 500 هزار تا یک میلیون نفر به شکل غیر رسمی در مارکیت کار می کنند. این ها کسانی هستند که فارغ صنف 9 مکتب هستند، این افراد کارهای عملی را خوب تر میدانند اما از لحاظ دانش، محتوایی و مسلک نمی دانند. برنامه استاد- شاگردی، این ها را در مکاتب شامل می سازد، در بخش تئوریک و با استفاده از تکنالوژی برای عرضه خدمات، کار کنند. با استفاده از تکنالوژی آموزش داده میشوند، آن زمان است که کارگران خارجی در مارکیت کار افغانستان جای نخواهند داشت.
خوشبختانه معینیت با بانک جهانی تفاهمنامه امضا کرده که در چهار سال آینده 625 آموزگار در دوره یکساله در کشور هند و کشورهای دیگر فرستاده می شوند. کشور هند نهایی شده است که در آینده نزدیک فرستاده می شوند و آموزگاران در این کشور به گونه آموزش عملی می بینند تا تدریس را به گونه معیاری و مسلکی آموزش ببینند. آموزگاران و دانش آموزان کارهای عملی شان کمتر است و تلاش جریان دارد تا کارهای عملی را در نظام معارف گسترش داده شود، اگر کارهای عملی را بیشتر کنیم، بخش های تئوریک و تکنالوژی را به گونه درست آن رهبری کنیم، جداً باورمند هستیم که تا پنج سال آینده، شاهد حضور کارگران خارجی در بازار کار نخواهیم بود و کارگران ماهر و تربیه شده افغان در مارکیت کار حضور خواهند یافت.
.............
آقای فرملی، بحثی که در این اواخر مطرح است، سطح دانش و مسلکی بودن آموزگاران است، در مکاتب و در چارچوب معنیت تخنیکی و مسلکی وزارت معارف، چه تعداد از  آموزگاران، مسلکی نیستند؟
اگر تصویر کلی بدهیم شکی نیست که تعدادی از معلمین، مسلکی نیستند و خلاف رشته شان نیز تدریس می کنند. ولی خوشبختانه این مشکل به آن پیمانه ای که در وزارت معارف است، مشخصا در معینیت مسلکی و تخنیکی نیست. برای اصلاحات در این زمینه، تلاش ها جریان دارد، کسانی که خلاف رشته تدریس می کنند، باید مدیریت کنیم و اصلاحات بیاید. برای مدیریت، دو نوع برنامه امتحانی را برای معلمین در نظر گرفته ایم که تا هشت ماه آینده نهایی می شود که این دو برنامه با همکاری بانک جهانی صورت میگیرد و در این مدت قرار است که یک اصلاحات جدی در میان معلمین به وجود آید، اصلاحات به گونه ای است، آنانی که معیار امتحان را تکمیل می کنند، در معینیت مسلکی و تخنیکی باقی می مانند و کسانی که معیار را تکمیل کرده نمی توانند، در صنوف پایین برای تدریس دانش آموزان مصروف خواهند شد.
 
گفتگو از وحیدفرزان- خبرگزاری جمهور