قطعا باور دارم در برابر هرگونه مداخله ایستاد هستیم، وقتی که یک کار مثبت می کنیم، طبیعی است حلقاتی تلاش دارند که سوء استفاده کنند. البته باور کنیم که با چالش ها موجه می شویم اما مردم افغانستان نظارت درست از کمیسیونهای انتخاباتی دارند.

عبدالعزیز آریایی رییس کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی است. او در ولسوالی ارگوی ولایت بدخشان به دنیا آمده است. وی در رشته شرعیات مدرک ماستری دارد.
آقای آریایی در وزارت حج و اوقاف، اداره عالی نظارت و مبارزه با فساد اداری، وزارت مالیه و.. وظیفه اجرا کرده است.
ایشان نزدیک به یک سال است که بعنوان رییس کمیسیون شکایات انتخاباتی برگزیده شده است.

تشکر جناب آریایی که فرصت تان را در اختیار خبرگزاری جمهور قرار دادید؛ دستآوردهای هشت ماهه از فعالیت های تان را برای ما بگویید که در این مدت چه کرده اید؟
تشکر از شما، در آغاز کار، وقتی به کمیسیون شکایات آمدیم یک پلان روی دست گرفتیم که با جزییات قابل اندازه گیری بود. رهبری کمیسیون، هشت بخش را در پلان کاری مشخص کرده بود که کار میکردیم. در هر بخش کاری از فعالیت های مان تدابیری اتخاذ کردیم، تدابیر مقدماتی، لوژیستکی و امنیتی برای کمیشنرها بود. اگر فعالیت های مان کامل تطبیق می شد، یازده نتیجه را به دست می آوردیم که 93 درصد پیشرفت کردیم. در راستای هماهنگی برای اصلاحات 9 مورد فعالیت روی دست گرفته بودیم که 25 نتیجه را به دست آوردیم که 54 فیصد مجموع فعالیت های مان تطبیق شده است. بخش دیگر، طی مراحل کردن شکایات و اعتراضات بود که مردم برای ما ارسال می کنند، برای آمادگی ها در این راستا 29 فیصد پیشرفت داریم اما عجله نداریم. به هرحال برای دریافت اعتراضات و نحوه رسیدگی به شکایات، آمادگی داریم.
مسئله دیگر تجهیز و تقویت انکشاف کمیسیون بود. تقویت و تجهیز یک بخش کلیدی است که فعالیتهایی در نظر گرفتیم. تجهیزاتی که نیاز است اگر الکترونیکی بسازیم نیاز به امکانات و دفاتر داریم. بخاطر ایجاد لایحه برای کارمندان، داشتن تشکیل و نهادینه سازی کمیسیون پیشرفت داریم اما کافی نیست. به همین ترتیب فعالسازی دفاتر کمیسیون در ولایت ها است اما ضعفی که وجود دارد، قبل از بازگشایی دفاتر، استخدام کارمندن ولایتی ضروری بود که به بودجه اختصاصی نیاز دارد. سایر موارد مقدماتی که به خاطر دفاتر در نظر گرفته شده بود، با توجه به چالش هایی که داریم پیشرفت نداریم اما از یک ماه بدین سو، ما 102 بست را اعلام کردیم که بیش از هفت هزار نفر درخواست داده اند. ما از این فرصت استفاده کرده و به صورت شفاف اشخاص شایسته ای را انتخاب می کنیم که کارها را به صورت واضح و شفاف انجام دهند.
از مجموع برنامه ها برای اصلاحات و آماده سازی کمیسیون به سوی رفتن به انتخابات در سال 2018، خوشبختانه 44.7 فیصد برنامه های خود را تکمیل کردیم اما این پلان تا ماه جدی سال آینده است، وقتی انتخابات تاخیر افتاد فرصت بیشتری داریم که بیشتر کار کنیم، با وجود پیشرفت هایی که داریم اما قناعت بخش نیست.
 
با وجود این پیشرفت ها، عمده ترین چالش شما برای آمادگی ها در انتخابات پارلمانی چیست؟
یک سلسله چالش های کلیدی در راستای فعالیت های مان داریم که بدون شک این چالش ها در نحوه فعالیت های مان اثرگذار بوده است. از این میان، موضوعی که قرار بود انتخابات پارلمانی بر اساس اعلام حکومت در سال 2017 برگزار شود و در آن وقت مرحله الکترونیکی سازی انتخابات نیز مطرح بود اما این مسایل انتخابات را به تاخیر انداخت که برخی از فعالیت های مان از اولویت افتاد. به همین ترتیب، کمبود بودجه، کمبود منابع بشری از چالش هایی است که با آن گرفتار هستیم. در شرایط حاضر به شکل جدی آن با ضعف منابع بشری مواجه هستیم. بخشی از محدودی کارمندان استخدام شده اند، چندین ریاست، معاونیت مالی و اداری و حتی ریاست دفتر خودم استخدام نشده اند، هرچند پروسه طی مراحل شده اما تاهنوز تکمیل نشده است که در بسیاری از ریاست ها بست ها خالی است. تیم تخنیکی برای اصلاحات در نظر گرفته بودیم اما بودجه نداشتیم، آنچه که قادر بودیم توانستیم چارچوبی را برای پیشرفت ها تهیه کنیم.
موضوع دیگر، ضعف هماهنگی نهادهای ذیدخل است. در برخی موارد با وزارت مالیه، وزارت داخله و اداره امور ریاست جمهوری ارتباط پیدا می کنیم اما این ادارات آماده همکاری با کمیسیون شکایات نیستند. مثلا حکم ریاست جمهوی را داریم، رییس جمهور حکم داده است اما وقتی در مقطع اجرا قرار میگیرد نهادهای مربوطه در زمینه تطبیق این فرمان سهل انگاری می کنند، یا بودجه ندارد، یا مسایل دیگری را پیشکش می کنند.
نکته بعدی؛ یکی از چالش های کلیدی ما نداشتن رییس دارالانشا است، با توجه به این که این مسئله از ضروریات اصلاحات بود یک سلسله تغییرات را باید می آوردیم ولی متاسفانه تا امروز گزینش رییس دارالانشا به تاخیر افتاده است که هماهنگی لازم با چالش مواجه شده است.
 
آقای آریایی، شما در جریان هستید که یک نوع دو دستگی و بی اعتمادی میان کمیشنرهای کمیسیون انتخابات وجود دارد، آیا در اداره شما هم از این مشکلات وجود دارد؟ نحوه تصمیم گیری ها در کمیسیون شکایات چگونه است؟
 
خوشبختانه در مورد هماهنگی ها میان کمیشنرهای کمیسیون شکایات انتخاباتی نوید خوب میدهم که به حیث یک مشت واحد و افغان هایی که به خاطر این وطن کار می کنند، متحد هستیم و اتحادمان خدشه ناپذیر هست. ما به خاطر موفقیت برنامه ملی انتخابات می اندیشیم.
 اختلاف از کجا به وجود می آید؟ اختلاف بر تضاد منافع به وجود می آید. منافع چیست؟ منافع یعنی امتیازطلبی های بیهوده. منافع ناشی از این می شود که از آدرس یک حزب، از شخصی حمایت می شود و از آن شخص انتظاراتی دارد، شخصی که در نهاد کار میکند انتظارات حامی خود را برآورده نمی تواند؛ اختلافات از همین جا شکل میگیرد. ما اختلاف داریم اما اختلاف تخنیکی است، مثلا سر یک کلمه اختلاف داریم که بعد از بحث و بررسی، به توافق میرسیم و در حضور همه تصمیم گیری می کنیم.
ما جلساتی را با اعضای کمیشنرهای کمیسیون داشته ایم، اطمینان دادند که اختلافات جزیی است، مواردی است که حاد نیست. یک تعداد عناصری هستند که به خاطر سبوتاژ انتخابات سروصداها می کنند، اما کمیشنرها اطمینان دادند که اختلافات شان قابل حل است.
 
بعضی ها معتقدند که مهندسی انتخابات از همین اکنون شروع شده است...
اگر صادقانه بگویم، واقعیت امر این است از روزی که در کمیته گزینش بودم و از آغاز فعالیت های خود در کمیسیون شکایات تا امروز یک نفر هم از مقامات در سطح رهبری حکومت یا پایین رتبه، تماسی نگرفته اند. همه شاهد است که مسئولانه می گویم هیچ کسی تاحالا چیزی نگفته است.
 
علاقمندی حکومت در مورد کمیسیون شکایات چگونه است، آیا در محراق توجه قرار دارد؟
خب، یک سلسله مشکلات جزئی است، حکومت هم گاهی وقت ها مشکلات خود را دارد. مثلا اگر حکومت خود را در حل مشکلات شکایات نزدیک کند، سروصداها بلند می شود که حکومت مداخله می کند. اگر حکومت خود را دور بگیرد، باز به چالش مواجه می شویم. هماهنگی با مداخله تفاوت دارد. و هر دو باید تفکیک شوند. یک سلسله چالش ها داریم که حکومت کمتر رسیدگی می کند ولی در آخر روز، همکاری خوب با حکومت صورت میگیرد که با جدیت مشکلات را مطرح می کنیم. واضح صحبت کردم که حکومت در برخی موارد نادیده میگیرد ولی این هم ارادی و قصدی نیست، شاید ناشی از مشکلاتی است که رسانه ها انتقاد نکند تا به نحوی مداخله حکومت تلقی نگردد.
 
با توجه به چالش ها و انتقادهایی که در کمیسیون های انتخاباتی و حکومت مطرح می شود، آیا احتمال میرود که انتخابات پارلمانی به تاخیر مواجه شود؟
رییس جمهور و رییس اجرایی در تمامی موارد، اراده قوی برای رفتن به سوی انتخابات دارند، در کنار رهبران حکومت، کمیسیون های مستقل انتخاباتی و سایر نهادهای دیگر آماده اند تا به سوی انتخابات برویم. خوشبختانه حتی مشکلات انتخابات پارلمانی در بین جامعه جهانی نیز حل شده است. انتخابات وظیفه دو کمیسیون است که کمیسیون مستقل انتخابات، انتخابات را راه اندازی میکند و برای اعتباردهی و مشروعیت آن، کمیسیون سمع شکایات انتخابات به شکایات و اعتراضات رسیدگی می کند. ما هماهنگی لازم را داریم، نه تنها ما بلکه حکومت، جامعه مدنی، احزاب و جامعه جهانی در تمامی بخش هایی که ضرورت است هماهنگی ها صورت گرفته است. حتی معارف افغانستان در انتخابات نقش دارد که از کارمندان معارف استفاده کنیم.
به مردم افغانستان می گویم، سرانجام انتخابات راه حل است، باید به سوی انتخابات برویم. کسی که افغان است باید از انتخابات حمایت کند و اجازه ندهد که انتخابات را سبوتاژ کنند.
 
چی تضمینی برای جلوگیری از مداخلات در انتخابات وجود دارد؟
قطعا باور دارم در برابر هرگونه مداخله ایستاد هستیم، وقتی که یک کار مثبت می کنیم، طبیعی است حلقاتی تلاش دارند که سوء استفاده کنند. البته باور کنیم که با چالش ها موجه می شویم اما مردم افغانستان نظارت درست از کمیسیونهای انتخاباتی دارند.
 حکومت، کمیسیون های انتخاباتی و احزاب سیاسی به این نتیجه رسیده اند، وقتی حرف از اجماع ملی میزنند، آخرین راه حل انتخابات است. اجماعی که از تمامی اقشار و عناصر شرکت می کنند، شکست ناپذیر است که انتخابات برگزار می شود، آنانی که سبوتاژ می کنند محکوم خواهند شد.
 
پرسش آخر این است که جرایم انتخاباتی در قانون جدید تعریف شده است و این جرایم انتخاباتی از سوی نهادهای عدلی و قضایی رسیدگی می شود، در این جا وظیفه شما چیست؟ آیا تداخل وظیفوی پیش نخواهد آمد؟
فکر میکنم جرایم انتخاباتی در گذشته جرم انگاری نشده بود، بسیاری از موارد آن تخلفات و تقلبات جرم تعریف نشده بود، حالا قانون انتخابات جرم انگاری کرده است. مشکلاتی در انتخابات شکل میگیرد که موارد جرمی مسئولیت آن به عهده نهادهای امنیتی است که در تضاد با برنامه ها، وظایف و صلاحیت های کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی نیست، رییس دادستانی گفته است که جرایم از طریق کمیسیون شکایات انتخاباتی شناسایی و طی مراحل می شود و پرونده ها به دادستانی فرستاده می شود. معافیت سیاسی از انتخابات برداشته خواهد شد، معافیت از بین رفته و مطابق قانون کسانی که تخلف می کنند، جزا داده می شوند.
 
گفت وگو از وحید فرزان – خبرگزاری جمهور