رهایی زندانیان طالبان، از اشتباهات بزرگ کرزی بود

حبیبه سرابی معاون شورای عالی صلح؛ متولد مزارشریف است. خانم سرابی تحصیلات عالی خود را در رشته خون شناسی در هند گذرانده است. وی در سال ۱۳۸۴ به حیث والی ولایت بامیان گماشته شد و در دوره انتقالی از سال ۸۱ الی ۸۳ به حیث وزیر امور زنان نیز ایفای وظیفه کرد.
خانم سرابی در دوره انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۳، به حیث معاون دوم زلمی رسول در انتخابات ریاست جمهوری سهم گرفت و پس از انتخابات، به تیم داکتر عبدالله عبدالله یکجا شد که با تشکیل حکومت وحدت ملی، مشاور امور زنان در ریاست اجرائیه را عهده دار شد.
پس از گذشت دو سال، اما اکنون، در حالی که مشاور افتخاری ریاست اجرائیه است، در عین حال به حیث یکی از معاونین شورای عالی صلح نیز، ایفای وظیفه می کند.
بانوسرابی در حالی معاونیت شورای عالی صلح را پذیرفته که گفتگوهای صلح با حزب اسلامی به نتیجه رسید و گفتگوهای دیگری نیز با گروه طالبان در حال پیشبرد است.

خانم سرابی تشکر که فرصت تان را در اختیار ما قرار دادید؛ چه شد که شما معاونیت شورای عالی صلح را پذیرفتید و از کدام دریچه به اینجا وارد شدید؟
تشکر، در شرایط کنونی، زنانی که در سن من هستند متاسفانه نظر به شرایطی که وجود داشته است، نتوانسته اند در نظام سهیم باشند و تحصیلات خود را پیش ببرند، تعدادی اندکی به سن وسال من موجود است. فکر میکنم که من گنجینه ای از تجربه هستم که می توانم شریک کنم، البته در ریاست اجرائیه به شکل مشاور رسمی مصروف بوده و فعلا افتخاری کار میکنم، گاهی وقت با رییس اجرائیه در جلسات شرکت دارم و در رابطه به این که چطور در هیئت رهبری شورای عالی صلح آمدم، به این دلیل که حضور زنان در هیئت رهبری شورا کمبود بوده است. در سال های گذشته، چون رهبری شورای عالی صلح بر اساس رأی اعضا یا مجموع عمومی، تعیین می شد و در بین اعضا که بیش از ۷۰ نفر بودند، فقط ۹ نفر زن وجود داشت؛ معلومدار این کمیت روی رأی زنان تاثیرگذار بود و زنان نتوانستند در بخش اداری شورای عالی صلح قرار بگیرند. پس به این خاطر بر اساس فرمان رییس جمهور و تعهد حکومت مبنی بر قطعنامه ۱۳۲۵ که حضور زنان در روند صلح و گفتگوهای صلح باید حضور داشته باشند، بر اساس آن تعهد، من به نمایندگی از زنان افغانستان در هیئت شورای عالی صلح آمدم تا بتوانم صدای زنان افغان باشم و در مجموع بتوانم آنچه که در پروسه صلح و گفتگوهای صلح، موضوعات مربوط به زن می شود، متوجه باشم. معلومدار است که نظارت کنم تا حقوق زنان در جریان گفتگوها رعایت شود.
...........

شما معاون شورای عالی صلح هستید، دید حکومت قبلی و حکومت کنونی، از چه تفاوتهایی برخوردار است؟
خب، تلاش ها همیشه برای گفتگوهای صلح جریان داشته است. یک مورد را متوجه باشیم که در دنیا پروسه صلح یا روند صلح همیشه یک پروسه زمانگیر بوده و نمی تواند در مدت کوتاه به دست آورده شود. معلومدار است که هر دو طرف درگیر، حکومت و مخالفان مسلح، کسانی که دست به جنگ می زنند، هر دو، مخصوصا دولت همیشه آغوشش برای گفتگوهای صلح باز بوده است؛ هم دولت قبلی و هم دولت کنونی. همیشه کسانی که دست به خشونت میزنند، دولت صدا کرده تا از راه مذاکره، این مشکل را حل کنند و در حقیقت هر دو طرف به نام اسلام می جنگند که در این میان افراد ملکی و بیگناه، اطفال و زنان از بین می روند، این واقعاً موضوع اسفبار و نگران کننده است که مردم افغانستان مخصوصا غیرنظامیان تلف می شوند. پس حکومت همیشه برای صلح آماده است، چه در حکومت قبلی و چه در حکومت کنونی. اما در حکومت کنونی این پروسه سرعت یافته است. مذاکره با حزب اسلامی، گرچه در حکومت کرزی شروع شده بود، ولی در زمان کنونی، تحقق یافت است که شورای عالی صلح نقش اساسی و بنیادی را در مذاکرات صلح بازی می کند. تلاش دارد که در جریان مذاکرات سهیم باشد، همچنین همکارانی از طریق دولت، ریاست امنیت ملی، شورای امنیت ملی و نیز وزارت خارجه با ما همکاری می کنند. ولی شورای عالی صلح در همه موارد گفتگوها پیشقدم است.

در دو دور حکومت قبلی و کنونی، کدام یک اراده جدیتری در برابر طالبان داشته اند؟ به یاد دارید که بیشترین زندانیان طالبان در زمان حکومت کرزی رهایی یافتند و از گزینه های نظامی بر علیه طالبان، زیاد استفاده نمی شد...
خب، در حکومت قبلی چون من به حیث والی ایفای وظیفه میکردم زیاد در راستای گفتگوهای صلح دخیل نبودم. البته تاجایی که شنیدم، اراده وجود داشت اما اراده حکومت کنونی نسبت به حکومت قبلی، جدی تر است. در این مورد، میخواهم دو تفاوت جدی را برملا کنم:
یک موضوع، زندانیانی که یاد می کنید، رهایی این زندانیان یک اشتباه بوده که در زمان حکومت کرزی صورت گرفت. مثلا بدون سنجش و گذشته ی این افراد، آزاد شده و دوباره به طالبان پیوستند.
موضوع دوم ادغام مجدد بود؛ یکی از برنامه های شورای عالی صلح بود که خوب نتیجه نداد. در ادغام مجدد هر قوماندانی با چند تفنگ، به صلح می پیوستند و معلوم نبود که دوباره به صفوف طالبان برگشتند یا که در نظام باقی ماندند. البته تعدادی شان به صفوف دوباره به طالبان برگشتند که این روند به شورای صلح لطمه وارد کرد. از همین رو نتوانستند که در آن وقت، واقعاً استراتیژی شورای عالی صلح را درست تطبیق کنند. فعلا استراتیژی حدید شورای عالی صلح، تکمیل شده و بزودی رونمایی می شود که در این استراتیژی ادغام مجدد نیست بلکه پروسه صلح و آشتی ملی است و روند صلح به دو طریق صلح سیاسی و صلح اجتماعی پیش برده خواهد شد که همکاران ملی و بین الملل این استراتیژی را مورد حمایت قرار خواهند داد.
...................

جنگی که در دو سال اخیر در حکومت کنونی شدت گرفت، آیا زمینه آن، مربوط به رهایی زندانیانی می شود که کرزی مرتکب شد؟
دلایل مختلف می تواند داشته باشد که رهایی زندانیان توسط آقای کرزی، یکی از این دلایل است و دیگری این که ناتو از افغانستان خارج شد، حضور عساکر بین المللی کاهش یافت. کسانی که در بخش های مختلف با ناتو کار میکردند، از کشور خارج شدند. در حقیقت چون اقتصاد کشور یک اقتصاد جنگی است و این خود سبب می شود تعداد بیکاران زیاد شود و عده ای به صفوف طالبان مدغم شوند، اینها تاثیر داشته است و در کنار آن، زندانیان بخش زیادی از تشدید جنگ است و ناتو هم که البته خارج شد، این موارد در تشدید جنگ افغانستان تاثیرگذار بوده است.

از ادغام مجدد، نام بردید، هم اکنون در بسیاری از ولایات افغانستان ادغام مجدد تطبیق می شود، در این اواخر شاهد بودیم که یک تعداد فرماندهان طالبان پس از ادغام مجدد، با کشتن تعدادی هموطنان مان، دوباره به صف طالبان پیوستند، این مورد چی خواهد شد؟

آن ها متاسفانه بر اساس سیاست های گذشته این کار را کردند که در سیاست های جدید این موضوع نیست. تا آخر ماه سپتامبر، استراتیژی جدید شورای عالی صلح بازگشایی می شود و سیاست های جدید عمل خواهد شد.

خانم سرابی! در وضعیت کنونی و فضای حاکم سیاسی در کشور شورای عالی صلح، در چه وضعیتی قرار دارد و چقدر تحت تاثیر فضای سیاسی کشور قرار گرفته است؟ شما در جریان هستید که اختلافات درون حکومتی، زیاد است. شما با این شرایط چگونه کنار آمده اید؟
خب اگر واقعیت ها را در نظر بگیریم، هر وضعیتی که در کشور حاکم باشد، بالای هر نهاد دولتی تاثیرگذار است. بدون شک بالای شورای عالی صلح نیز تاثیرگذار بوده است اما این شورا به صورت نرمال کارش را ادامه داده است با درنظرداشت وضعیت سیاسی که در نظر گرفته شده و در حال حاضر تدوین پالیسی ها است، در مدت چندین ماه، رهبری جدید، کار خود را تنظیم کرد و تلاش کرد که خلاءهای موجود را پر کند؛ نه این که این وضعیت سیاسی، خلاء ها را بیشتر و عمیق تر کند.

بودجه و مصارف سالانه شورای عالی صلح، چگونه است و مصارف در چه حدی است و تمویل کنندگان شورای عالی صلح، آیا آماده همکاری هستند؟
شورای عالی صلح، متاسفانه بودجه دولتی ندارد. از دولت بودجه نمی گیریم و تلاش داریم استراتیژی و پلان کاری ساخته شده و مطابق آن از کشورهای خارجی بودجه می گیریم. اما در شرایط فعلی، ما تلاش داریم که مطابق نیازمندیهای خود بودجه بگیریم. تاحالا کشورهای تمویل کننده را قناعت داده نتوانسته ایم. روی تعداد یا کمیت شورای عالی صلح، کشورهای کمک کننده گفتگو دارند که تعداد کارمندان شورای عالی صلح در مرکز و ولایتها کم شود، اما بدنه یا ساختار در ولایت ها باید حفظ شود که بدون فعال نشدن ولایات، شورای عالی صلح موفق نخواهد بود. به این خاطر روی برنامه های ولایتی تمرکز داریم و میخواهیم کشورها را قناعت بدهیم که در ولایات هم بودجه لازم را بگیریم.

یعنی کشورها علاقه مند سرمایه گذاری یا تمویل شورای عالی صلح نیستند؟
کشورها علاقه مند هستند که سرمایه گذاری کنند، اما برای یک دوره انتقالی بود. از وقتی که رهبری جدید آمد، از ماه آپریل تا سپتامبر کشورها کمک کردند، اما بودجه محدود بود که شورای عالی صلح به پای خود ایستاد شود. زمانی که استراتیژی جدید افتتاح شود، به کشورها فرستاده خواهد شد اما بازهم اصل بودجه شورای عالی صلح از سال جدید مالی میلادی شروع می شود.

در شرایط کنونی، فعالیت های شورای عالی صلح در ولایت ها، متوقف است؟
فعلا تنها یک نفر رییس و یک منشی در هر ولایت فعال است، به خاطر اینکه ساختار را حفظ کنیم و بعد از آن مطابق برنامه یا راهکاری که داریم مطابق آن تعدادی تعیین خواهد شد که البته در نظر است از هر ولسوالی یک نماینده در نظر گرفته شود که پیش از این بر اساس علایق زیاد حزبی و سیاسی، کارمندان زیاد بود و برای تمویل کنندگان قابل قبول نبود.

شما نخستین خانمی هستید که در هیئت رهبری شورای عالی صلح گزینش شدید؛ آیا معیارها و ترکیب جنسیتی در شورای عالی صلح، رضایتبخش است؟
گرچه که در استراتیژی جدید که همان هدف ما ۳۰ درصد است و در پلان عمل وزارت زنان نیز آمده و ما هنوز به ۳۰ فیصد نرسیده ایم. تلاش داریم بتوانیم این را در حدود چند سال دیگر برسانیم، در خود ترکیب و ساختار معلومدار است که همان فیصدی لازمی که باید می بود، رعایت نشده است، مثلا از شش نفر معاون، یک نفر معاون زن است. در مجموع هیئت ۱۵ نفر هستیم که از این میان ۳ نفر زن است، تاهنوز فیصدی کم است و تلاش داریم که این فیصدی بلند برده شود.

خانم سرابی! حضور پیرگیلانی در رأس این شورا، چه تأثیر و دستآوردی داشته است؟
یک نکته را نباید فراموش کنیم که صلح یک پروسه دوامدار است و زمینه سازی و یک بستر میخواهد؛ تا این بستر شکل نگیرد و زمینه سازی نشود صلح نمی آید. نمی توانیم بگوییم که در ظرف هفت ماه با اینکه مذاکره با حزب اسلامی را پیش بردیم، با طالبان هم پیش ببریم. پیرگیلانی شخصیتی است در مجموع از لحاظ سنی و موقف اجتماعی، می تواند با طرف ها داخل مذاکره شود که نویدهایی وجود دارد.

این نویدها چی است؟
بسیاری از مسایل را نمی شود در رسانه ها گفت و همه موضوعات را بازگو کنیم، البته نوید دادن در این قسمت خودش هم داخل مذاکره است.

طالبان که صلح نمی کنند؛ نوید دادن از سوی طالبان یعنی چی؟
اسلام آباد نمی گذارد و تلاش دارد که طالبان زیردست پاکستان و زیرفرمان آن ها باشند. هر زمانی که در چندین سال اخیر شاهد بودیم که لانه و محل بودشان در پاکستان بوده است، آموزش و تجهیز در پاکستان می شود. معلومدار است هر قدر که کشتی جنگی طالبان بیشتر در حرکت باشد، شاید به نفع رسانه های پاکستانی و کسانی که راجع به موضوع طالبان حرف میزنند به نفع شان باشد لذا تلاش دارند که این روال جنگی ادامه داشته باشد.

پرسش پایانی؛ تا صلح، چقدر فاصله داریم؟
متاسفانه فاصله دقیق را نمی توانیم بگوییم و این کار دشوار است که بتوانیم این فاصله را تعیین کنیم. تلاش جریان دارد از سوی شورای عالی صلح و حکومت و از سوی کشورهای منطقه و جامعه جهانی. اینکه چه وقت به صلح میرسیم، زیاد قابل پیشبینی نیست اما امیدوار هستیم.
گفتگو از وحیدفرزان – خبرگزاری جمهور