هنوز هم حقوق بشر در وضعیت قناعت بخش نیست/ باید بیشتر تلاش کنیم

طالبان و گروه حقانی بیشترین ناقض حقوق بشر در افغانستان است

سیما سمر رییس کمیسیون مستقل حقوق بشر؛ بانو سمر متولد ولسوالی جاغوری ولایت غزنی است. او تحصیلات ابتدایی و ثانوی اش را در ولایتهای غزنی و هلمند به اتمام رسانده و بعد از آن، به دانشکده طب دانشگاه کابل شامل شد.
بانوسمر در سال ۱۹۸۴ به کشور پاکستان مهاجر شد و پس از فروپاشی رژیم طالبان در سال ۲۰۰۱ در نشست بن به عنوان معاون رییس دولت و نخستین وزیر امور زنان افغانستان برگزیده شد.
وی پس از پایان کار دوره موقت در افغانستان به عنوان رییس کمیسیون مستقل حقوق بشر گماشته شد و تاکنون بمدت پانزده سال، ریاست این کمیسیون را برعهده دارد.
از بانو سمر به عنوان یک زن شناخته شده، مدافع و فعال حقوق بشر در مجامع ملی و بین المللی عنوان می شود. خبرنگار خبرگزاری جمهور، سراغ وی رفته است.
سپاس بانو سمر که فرصت تان را در اختیار خبرگزاری جمهور قرار دادید، شما نخستین بانویی هستید که یک ریاست مستقل؛ آن هم حقوق بشر که در طول پانزده سال گذشته برعهده داشته اید. در این مدت، چه تغییراتی در وضعیت حقوق بشر در افغانستان رونما شده و شما چه کار مهمی انجام داده اید؟
البته یادآوری میکنم که از شروع کمیسیون که پانزده سال می شود وضعیت حقوق بشر در افغانستان بهبود یافته است. از رسانه ها، آزادی بیان، حکومت، موجودیت جامعه مدنی، از خود کمیسیون حقوق بشر به مردم آگاهی رسیده است که کلمه حقوق بشر در تمام خانواده ها، یک کلمه مانوس شده است، اطفال و کلانها استفاده می کنند؛ در حالیکه این کلمه پانزده سال پیش در افغانستان جرم بود.
وضعیت حقوق بشری بگونه چشمگیری در افغانستان بهبود یافته و ما عملاً می بینیم. شما تعداد اطفالی که به مکتب میروند، جوانانی که در دانشگاه ها میروند با وجودی که بیکاری زیاد است و تمام جوانان به تحصیلات دسترسی ندارند بنابر فقر و وناامنی هایی که در این جا وجود دارد اما در مجموع وضعیت بهبود یافته است اما پانزده سال پیش، پولیس ملی نداشتیم، همینطور ارتش نداشتیم و حالا امنیت ملی، پولیس ملی و ارتش ملی به سوی ملی شدن می روند. این خودش کمک می کند هرقدر حاکمیت قانون در افغانستان قوی شود، به همان قدر حقوق بشر نیز مراعات می شود و بهتر می شود.

با گذشت این همه سال، آیا واقعاً بستر مناسب برای تامین حقوق بشری در کشور فراهم شده است؟
در هیچ جای دنیا حقوق بشر صددرصد مراعات نمی شود، در همین روزها در کشورهای پیشرفته شاهد هستیم، اما مردم ما آهسته آهسته به معنی واقعی کلمه رسیده اند؛ در پارلمان استفاده می شود، توسط رجال برجسته استفاده می شود اما برای نهادینه سازی ارزشهای حقوق بشری تمام نهادها باید همکاری کنند، هنوزهم وضعیت حقوق بشر در وضعیتی نیست که قناعت کنیم. به همین دلیل است که هر روز نظارت داریم و تلاش داریم تا وضعیت حقوق بشر بهبود پیدا کند.

افغانستانی که بیشتر از ۳۰ سال شاهد جنگ و خشونت است و این خشونتها هنوز هم از مردم افغانستان قربانی میگیرد، آیا فکر نمی کنید که این کشور هنوز هم مکان مناسبی برای ناقضین حقوق بشر است؟
فکر میکنم، هر کشوری که در حال منازعه باشد، حاکمیت قانون موجود نباشد، فقر بیداد کند، بیکاری باشد، طبیعی است که ارزشهای حقوق بشری زیرپای می شود. ولی اگر افغانستان را با کشورهای دیگر مقایسه کنیم، در رابطه به وضعیت بهبود حقوق بشر، وضع افغانستان بهتر است. کشورهای همسایه اکثرشان کمیسیون حقوق بشر ندارند تا مثلاً از زندان ها نظارت کنند. آزادی بیان در حدی که در افغانستان است در کشورهای همسایه نیست، در حالیکه به این کشورها جنگ هم نیست، اما بازهم میخواهم بگویم تا زمانی که امنیت بهبود نیابد، حقوق مردم زیرپای میشود. تا زمانی که فقر کاهش نیابد، حقوق بشر زیرپای میشود، دسترسی مردم به خدمات ابتدایی اجتماعی، تحصیلات و صحت محدود است، دسترسی به برق و امکانات رفاهی نیست، این ها مشکلاتی است که هنوز هم مردم رنج می برند. مردم حق دارند به رفاه و انکشاف متوازن دسترسی داشته باشند اما مردم از این نگاه ها عقب مانده اند و این موارد تاثیر منفی در وضعیت حقوق بشری دارد.

در این مدتی که شما مسئولیت این کمیسیون را عهده دار بوده اید، کدام گروهها بیشتر ناقض حقوق بشر بوده اند؟
طبیعی است، کسانی که مصونیت و آرامش مردم را به هر بهانه ای از آن ها بگیرند، تخطی حقوق بشری است و می بینیم گروه هایی وجود دارند که بخاطر منافع شخصی شان، یا وابسته به گروه های مافیا هستند، آرامش مردم را برهم میزنند، این ها از جمله افرادی محسوب می شوند که متهم به تخطی های حقوق بشری هستند، کسانی که راهگیری می کنند، گروگانگیری می کنند، این ها تمام شان خلاف ارزشهای حقوق بشری است که در افغانستان وجود دارند.

بانو سمر! گروه هایی که در گذشته مرتکب جرایم حقوق بشری شده اند، حکومت به این پرونده ها رسیدگی کرده یا خیر؟ از دید شما عدالت در این موارد چگونه تامین شده است؟
ادامه فرهنگ معافیت یکی از مشکلات اساسی و بنیادی است. چون کسانی که جرم سنگین می کنند اگر بتوانند در مناطقی می روند که در آنجا حکومت دسترسی ندارد، یا به کشورهای همسایه میروند و این امر کمک میکنند به فرهنگ معافیت، تا ناقضین حقوق بشر از قانون فرار کنند.

طبیعی است بپذیریم که میزان جرایم حقوق بشری در افغانستان بالا است. این امر چقدر به حیثیت و آبروی افغانستان در سطح بین الملل، لطمه وارد کرده است؟
البته بیشترین نقض حقوق بشر در افغانستان نیست، کشورهایی هم هست که از افغانستان بدتر هستند. جنوب سودان و حکومت افریقای مرکزی را نمونه درنظر بگیرید، این طور نیست که افغانستان تنها مکان نقض حقوق بشر باشد، کشورهایی که در حال منازعه هستند، کشورهای دیگری که نزدیک به این کشورهای در حال منازعه هستند، مشکلات حقوق بشری را دارند؛ اما به این مفهوم نیست که بگوییم وضعیت ما خوب است، ما باید تلاش کنیم تا وضعیت حقوق بشری بهبود یابد. بخاطر اینکه هر قدر وضعیت بهبود یابد، بخواهیم یا نخواهیم، ارتباط مستقیم با کشورهای دیگر و انسان های دیگر می گیریم.

پیش از این، گزارش ها از وضعیت بد حقوق بشری در نهادهای امنیتی عنوان شده بود، حالا اگر وضاحت دهید که این وضعیت در میان نیروهای امنیتی چگونه است به خصوص در زندان های افغانستان؟
البته وضعیت حقوق بشر بهبود پیدا کرده است. وزارت دفاع ملی، داخله و امنیت ملی، این ها به طرف سیستماتیک شدن و ملی شدن میروند. جای شک نیست که هنوزهم مشکلاتی در این نهادها هست و شاهد هستیم که شکنجه در توقیفخانه ها صورت میگیرد؛ این غلط است، تخطی حقوق بشری است اما میزان، آن بسیار پایین آمده است. برای بهبود وضعیت در این نهادها، نیاز داریم این مسایل را جدی بگیریم؛ مردم از این مسایل آگاهی داشته باشند و از حقوق خود دفاع کنند، به دیگران و حقوق دیگران احترام داشته باشند و مراعات کنند.

به عنوان آخرین پرسش، برنامه های بعدی شما برای بهتر شدن وضعیت حقوق بشر در افغانستان چیست؟
البته برنامه هایی برای تمام قسمت های حقوق بشری هست؛ بخصوص آموزش حقوق بشر، تمام جاهایی که هست، از معارف گرفته تا دفاع، امنیت، داخله و سایر وزارتخانه ها، این موارد بهمکاری تمام وزارتخانه ها نیاز است و اگر خواهان این هستیم که مکلفیت شان را در برابر ارزشهای حقوق بشری انجام دهند، باید همکاری کنند. تلاش داریم تا این وضعیت در مجموع ارزشهای حقوق بشری در کشور نهادینه شود، ممکن است در هرجایی که هست، باید ارزش های حقوق بشری مراعات شود. به همین دلیل است که ما توقع داریم همکاری مردم افغانستان در مجموع باعث بهبود وضعیت شود و ما میتوانیم افغانستان را با نهادینه سازی ارزشهای حقوق بشری، از این تبعیض و این موارد نجات بدهیم.
گفتگو از وحیدفرزان – خبرگزاری جمهور